Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương xung quanh vấn đề này.
Triển khai đồng bộ quản lý đội tàu và truy xuất nguồn gốc
- Xin ông cho biết, đến thời điểm hiện tại, tiến độ khắc phục ‘thẻ vàng’ đối với hải sản Việt Nam ra sao?
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Vào ngày 23/10/2017, Ủy ban châu Âu (EC) đã áp dụng “thẻ vàng” đối với hải sản khai thác của Việt Nam vì không tuân thủ quy định về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (Chống khai thác IUU). Trong suốt thời gian này, Việt Nam đã tích cực triển khai các biện pháp khắc phục, nhưng đến nay việc gỡ “thẻ vàng” IUU vẫn chưa đạt mục tiêu. Trong quá trình đó, Việt Nam đã hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý, bao gồm 11 Thông tư và 2 Nghị định, được cập nhật sát thực tiễn.
Ngư dân bội thu sau chuyến biển xa bờ. Ảnh: VGP/Lưu Hương
Thời gian vừa qua, Đảng và Nhà nước đã tăng cường chỉ đạo về vấn đề này. Sau Văn bản số 81-CV/TW ngày 20/3/2020 của Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống khai thác IUU, đã có Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản. Tiếp theo là Nghị quyết số 52/NQ-CP của Chính phủ ban hành Chương trình hành động và Kế hoạch của Chính phủ triển khai thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản; và Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP, ngày 12/6/2024 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi liên quan đến khai thác, mua bán, vận chuyển trái phép thủy sản, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/8/2024.
Đặc biệt, kể từ khi Thủ tướng Chính phủ trực tiếp chủ trì chỉ đạo và tuyên chiến với khai thác thủy sản trái phép, việc quản lý đội tàu đã đạt nhiều kết quả tích cực. Toàn bộ dữ liệu về đội tàu hiện được thống nhất giữa VN-Fishbase, Bộ Công an và Bộ Quốc phòng, với tổng số 79.360 chiếc. Trong đó, tàu từ 15m trở lên là hơn 7.000 chiếc, tàu từ 24m trở lên là hơn 4.000 chiếc.
Đối với các tàu không đủ điều kiện khai thác, Thủ tướng chỉ đạo các địa phương, đặc biệt là cấp xã, phường cùng lực lượng công an cơ sở, kiểm soát chặt chẽ, không để tàu ra khơi trái phép. Việc giám sát được thực hiện định kỳ hàng tuần và báo cáo về Chính phủ, đảm bảo quản lý hiệu quả đội tàu. Gần 100% tàu đã được lắp đặt VMS (thiết bị giám sát hành trình), trừ một số tàu không khai thác hoặc đang chờ bán. Hệ thống VMS cho phép quản lý hành trình từ lúc xuất bến, hoạt động trên biển đến khi cập cảng, tăng cường kiểm soát và minh bạch hoạt động khai thác.
Các địa phương đã được hướng dẫn thực hiện đăng ký, cấp giấy phép để chuẩn hóa dữ liệu đội tàu; hoàn tất đăng ký, đăng kiểm, cập nhật dữ liệu lên VNFishbase và chấm dứt tình trạng tàu “3 không” (không đăng ký, không giấy phép khai thác, không đăng kiểm). Đồng thời, các nhiệm vụ theo chỉ đạo của Thủ tướng như: lắp đặt VMS cho tàu từ 12-15m, số hóa và định danh tàu cá với VneID, thí điểm nhật ký điện tử cho tàu từ 12m trở lên, xây dựng đề án giải bán tàu không đủ điều kiện, hỗ trợ sinh kế cho ngư dân… đang được triển khai quyết liệt.
Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ hoàn tất quá trình chuyển đổi số, kết nối toàn bộ hệ thống VNFishbase với truy xuất điện tử, nhật ký điện tử và VMS, đồng thời liên thông với quy trình xử lý hành chính. Đây là công cụ quan trọng giúp quản lý toàn trình khai thác thủy sản và cập nhật dữ liệu vào VneID.
Về truy xuất nguồn gốc, hệ thống nhật ký điện tử và truy xuất điện tử đã được triển khai, minh bạch hóa toàn bộ chuỗi sản phẩm từ khai thác trên biển, cấp giấy chứng nhận SC tại cảng, đến cấp CC tại nhà máy. Việc này cũng được thực hiện chặt chẽ đối với nhập khẩu theo Hiệp ước các quốc gia có cảng, đặc biệt với hải sản xuất khẩu sang châu Âu, tập trung tại 51 cảng cá chỉ định.
Về xử lý vi phạm hành chính, tồn đọng kéo dài nhiều năm nay đã được giải quyết, chỉ còn 0,33% vi phạm chưa được giải quyết. Đây là một chuyển biến đáng kể. Việt Nam cũng đang giải trình và bổ sung với EC về xử lý vi phạm của tàu nước ngoài và truy xuất nguồn gốc một số sản phẩm.
Như vậy, Việt Nam đã giải quyết vấn đề một cách đồng bộ, từ hệ thống văn bản pháp luật, chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, đến sự điều hành trực tiếp của Thủ tướng và Phó Thủ tướng, chuyển biến đạt được rõ rệt, phù hợp với thực tiễn. Đặc biệt, hệ thống truy xuất nguồn gốc, chuyển đổi số và quản lý toàn trình tại các cơ sở khai thác đã được kết nối đồng bộ, trở thành công cụ quan trọng giúp quản lý chặt chẽ, minh bạch và đảm bảo truy xuất nguồn gốc thủy sản một cách hiệu quả.
Duy trì nghề cá có trách nhiệm, phát triển bền vững
- Với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, đến thời điểm này, Thứ trưởng đánh giá như thế nào về khả năng gỡ “thẻ vàng” đối với hải sản Việt Nam? Hay nói cách khác, Việt Nam đang ở tâm thế ra sao để tiếp đón đoàn kiểm tra của EC trong lần tới?
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Chúng tôi đã trình Chính phủ báo cáo bổ sung theo yêu cầu của EC, kèm các kịch bản tiếp đón đoàn kiểm tra. Trên cơ sở kết quả thực tế đạt được trong các nội dung trọng tâm, Việt Nam đã đảm bảo và duy trì nghề cá hội nhập quốc tế một cách có trách nhiệm.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến. Ảnh: Khánh Nguyên
Quá trình này được chỉ đạo đồng bộ từ trung ương đến địa phương, kết hợp với truyền thông, giáo dục, phổ biến văn bản pháp luật và tập huấn thông tin, không chỉ trong nước mà còn với các đối tác quốc tế. Nhờ những nỗ lực đó, EC đánh giá cao và tạo niềm tin vào khả năng duy trì nghề cá minh bạch, có trách nhiệm, đồng thời đảm bảo truy xuất nguồn gốc đầy đủ.
Trong suốt hơn 8 năm qua, công tác khắc phục “thẻ vàng” IUU được triển khai tích cực, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của các lãnh đạo bộ, ngành và địa phương. Với kinh nghiệm và tinh thần này, Việt Nam tin tưởng sẽ gỡ được “thẻ vàng” IUU, duy trì nghề cá có trách nhiệm, phát triển bền vững và tiếp tục minh bạch hóa toàn bộ chuỗi quản lý thủy sản.
- Thứ trưởng có nhắn gửi hoặc khuyến cáo gì đối với các địa phương ven biển vào thời điểm này?
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Trong suốt 8 năm qua, hệ thống chính trị đã vào cuộc tích cực, tuy nhiên để đạt điểm gỡ “thẻ vàng” thì Việt Nam vẫn chưa tiếp cận được. Chỉ thị 32 đã nêu rõ đây là nhiệm vụ cấp bách, vừa trước mắt vừa lâu dài, và yêu cầu sự chỉ đạo quyết liệt từ người đứng đầu các cơ quan.
Trong các kết luận, chỉ đạo của Thủ tướng, các bộ, ngành, Bí thư và Chủ tịch địa phương đều được yêu cầu triển khai quyết liệt với tinh thần “tuyên chiến” với khai thác IUU. Với tinh thần này, chúng tôi tin tưởng Việt Nam sẽ gỡ được “thẻ vàng”, duy trì nghề cá có trách nhiệm, truy xuất nguồn gốc minh bạch về và phát triển bền vững theo định hướng của Chỉ thị 32.
Xin cảm ơn ông!
Trong cuộc gặp gỡ báo chí chiều 18/11, nhân dịp kỷ niệm 35 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – EU, trả lời câu hỏi về những nỗ lực của Việt Nam để sớm được gỡ “thẻ vàng” IUU, Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier đánh giá cao sự hợp tác chặt chẽ với Việt Nam trong gần 8 năm qua, đồng thời nhấn mạnh mong muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Việt Nam để đạt kết quả cụ thể sớm nhất, hướng tới gỡ bỏ “thẻ vàng” IUU.