Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh - người lính làm đối ngoại trong sóng gió thời cuộc

Người không né tránh
Một trong số những vị tướng được truyền thông thường xuyên quan tâm có Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam.

Ông thường được hình dung là con người của hành động với tính cách quyết liệt, chắc chắn, “nói được, làm được”, không né tránh những vấn đề được coi là nhạy cảm.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh

Là con trai của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh không chỉ thừa hưởng tên tuổi mà còn sẵn có trong huyết quản một bổn phận sâu sắc đối với Tổ quốc. Cuộc đời hơn 40 năm quân ngũ của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh để lại nhiều di sản quan trọng trong lĩnh vực tình báo quốc phòng, đối ngoại quốc phòng và xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh sinh ngày 15 tháng 5 năm 1959 tại Hà Nội. Tuy nhiên, trong giấy tờ lý lịch chính thức ghi Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh sinh năm 1957 bởi ông từng khai thêm 2 tuổi để đủ tuổi được nhập ngũ khi xin đi bộ đội.

Tháng 8/1983, chàng trai trẻ Nguyễn Chí Vịnh tốt nghiệp Trường Sĩ quan Chỉ huy Kỹ thuật Thông tin, nay là Trường Đại học Thông tin liên lạc, được phong quân hàm Trung úy. Ra trường, vì là con của cán bộ cấp cao, được đặc cách gửi sang học tập tại Liên Xô nhưng ông từ chối, quyết tâm xin đi chiến trường Campuchia. Trung úy Nguyễn Chí Vịnh được điều về Đoàn 817, đơn vị tình báo trực tiếp thực hiện nhiệm vụ tại chiến trường Campuchia. Những năm tháng ở Campuchia, ông và đồng đội đã lập nhiều chiến công hiển hách nhưng thầm lặng.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh như một kiến trúc sư của hợp tác an ninh khu vực, ông đã không mệt mỏi thúc đẩy đối thoại, bồi đắp lòng tin giữa các quốc gia trong nỗ lực hóa giải những thách thức đối với khu vực

Trưởng thành qua nhiều cương vị công tác trong ngành tình báo quốc phòng, tháng 11/1999, ông được bổ nhiệm giữ chức vụ Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng khi mang quân hàm Đại tá. Tháng 6/2000, ông được bổ nhiệm giữ chức vụ Tổng Cục trưởng Tình báo Quốc phòng. Tháng 2/2002, ông được thăng quân hàm Thiếu tướng. Đến tháng 12/2004, ông được thăng quân hàm Trung tướng.

Trên cương vị Tổng Cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng, ông đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng ngành Tình báo Quốc phòng giữ vững phẩm chất tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân và có những bước phát triển đột phá, đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Tháng 3/2009, Trung tướng Nguyễn Chí Vịnh được bổ nhiệm giữ chức vụ Thứ trưởng Bộ Quốc phòng kiêm Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng. Tháng 10/2009, Trung tướng Nguyễn Chí Vịnh bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ chuyên ngành Luật.

Mũi chủ công mới trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc

Từ cuối năm 2009, ông thôi kiêm nhiệm chức vụ Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng để toàn tâm, toàn ý thực hiện trọng trách Thứ trưởng Bộ Quốc phòng phụ trách đối ngoại khi Quân đội nhân dân Việt Nam đang dần trở thành một mũi chủ công trong thế trận bảo vệ Tổ quốc trong thời bình bằng biện pháp hòa bình.

Và từ đây, một nhà chiến lược xuất sắc của Việt Nam cũng bắt đầu tỏa sáng sau những năm tháng âm thầm phục vụ tại một lĩnh vực bí mật nhất của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là người đầu tiên phát biểu công khai về chính sách quốc phòng "3 Không" của Việt Nam vào năm 2010 và ông đã quyết liệt tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng triển khai xây dựng, đưa Cảng Quốc tế Cam Ranh đi vào hoạt động, trở thành biểu tượng cụ thể và sinh động về chính sách quốc phòng “4 không” hiện nay của Việt Nam. Cũng chính Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh được giao tham gia khởi thảo chiến lược quốc phòng Việt Nam, cẩm nang để bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cùng đoàn công tác của Bộ Quốc phòng tại đảo Trường Sa

Một trong những thành tựu nổi bật trong sự nghiệp của tướng Nguyễn Chí Vịnh là ông đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM Plus) đầu tiên tại Hà Nội vào năm 2010. Như một kiến trúc sư của hợp tác an ninh khu vực, ông đã không mệt mỏi thúc đẩy đối thoại, bồi đắp lòng tin giữa các quốc gia trong nỗ lực hóa giải những thách thức đối với khu vực.

Có lẽ một trong những thách thức nhất trong 12 năm đảm nhiệm cương vị Thứ trưởng Bộ Quốc phòng của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là vấn đề Biển Đông. Trong giai đoạn đầy biến động căng thẳng, với khả năng ứng phó với những vấn đề địa chính trị phức tạp và kỹ năng đặc biệt của người lính làm đối ngoại, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã góp phần quan trọng vào việc bảo vệ thành công lợi ích mọi lợi của Việt Nam tại Biển Đông bằng biện pháp hòa bình.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cũng đã đặt nhiều tâm huyết vào việc Việt Nam tham gia Hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (PKO). Từ những bước chân tìm hiểu trên thực địa ở châu Phi năm 2013 của ông, ngày nay các chiến sĩ Mũ nồi xanh Việt Nam đã và đang là những sứ giả hòa bình của của Việt Nam, một quốc gia với danh tiếng luôn có trách nhiệm đối với các vấn đề chung của thế giới.

Góp phần tăng đồng thuận, giảm bất đồng
Trên cương vị của mình, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là một trong những người hiểu sâu sắc nhất tầm quan trọng của quan hệ với các nước láng giềng có chung biên giới. Ông luôn dốc hết sức mình chăm chút cho những mối quan hệ này, nhằm củng cố và nâng cao sự tin cậy lẫn nhau, tăng mặt đồng thuận, giảm điểm bất đồng.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã tham mưu để Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã tổ chức thành công Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới lần đầu tiên ở cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng vào tháng 3/2014. Sau đó, cơ chế hợp tác này được nâng lên cấp Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và diễn ra hằng năm, tạo đột phá trong quan hệ quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc nói riêng và quan hệ giữa hai nước nói chung.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh có nhiều đóng góp cho đối ngoại quốc phòng

Cùng chí hướng quyết tâm giải quyết những tồn tại đau thương của chiến tranh tại Việt Nam khiến Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh có nhiều người bạn lớn ở Mỹ. Sự cống hiến của ông cho các dự án tẩy độc dioxin tại Đà Nẵng và Biên Hòa nhằm hàn gắn vết thương quá khứ đã thể hiện tinh thần trách nhiệm sâu sắc của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đối với thế hệ tương lai cũng như góp phần mở ra nhiều cánh cửa hợp tác, để Việt Nam và Mỹ trở thành Đối tác chiến lược toàn diện như ngày hôm nay. Trong khi đó, Cuba đối với ông là “Hai trái tim chung nhịp đập”.

Ghi nhận công lao đóng góp của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Đảng và Nhà nước đã trao tặng cho đồng chí những phần thưởng cao quý: Huân chương Quân công hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Chiến công hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Độc lập hạng nhất; Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cũng được trao tặng: Huân chương Bảo vệ Tổ quốc Hạng Nhất của Campuchia; Huân chương Hoàng gia Sahametrei cấp Mohaséreivath (Đại thập tự) của Campuchia; Huân chương Hữu nghị của Liên bang Nga; Huân chương Antonio Maceo của Nhà nước Cộng hòa Cuba; Huân chương Mặt trời mọc của Nhật Bản.

Tháng 12/2021, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh được nghỉ công tác sau khi đã hoàn thành mọi nhiệm vụ chức trách của một người quân nhân đã cống hiến hết mình cho quân đội, cho đất nước.

Một trong những sáng kiến cá nhân của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh sẽ mãi mãi tồn tại như một sự tri ân đối với di sản của cha ông là việc xây dựng Bảo tàng Tướng Nguyễn Chí Thanh. Bảo tàng này không chỉ tôn vinh một nhân vật lỗi lạc trong lịch sử cách mạng Việt Nam mà còn là một địa chỉ đỏ, truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai.

Thế hệ của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là thế hệ vàng của thời đại Hồ Chí Minh, đã đổ bao xương máu vì độc lập, tự do, vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là một trong những con người tiêu biểu của thế hệ kế tiếp, nỗ lực phụng sự suốt đời góp phần vì cơ đồ Việt Nam.