Thương mại điện tử Việt Nam hướng tới phát triển bền vững vào năm 2030

Cơ hội và thách thức cho thương mại điện tử Việt Nam đến 2030

Trong bối cảnh kinh tế số ngày càng lan tỏa, thương mại điện tử đã trở thành một trụ cột quan trọng, thúc đẩy phát triển kinh tế Việt Nam. Tại phiên chuyên đề “Thương mại điện tử trong kỷ nguyên số” trong khuôn khổ Diễn đàn Chuyển đổi số ngành Công Thương năm 2025 được tổ chức chiều 3/12, bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương đã chia sẻ bức tranh tổng thể về thực trạng phát triển thương mại điện tử hiện nay và định hướng đến năm 2030. Bà Hà nhấn mạnh, năm 2024 và 2025 là những bước đệm quan trọng, tạo ra sự đột phá và đồng thời làm nền tảng để cơ quan quản lý nhà nước cùng cộng đồng doanh nghiệp có thể bứt phá, xây dựng hạ tầng và năng lực nội tại, hướng tới một thị trường thương mại điện tử phát triển đồng bộ và bền vững.

Theo bà Hà, thị trường thương mại điện tử Việt Nam hiện đã đạt được những bước tiến đáng kể. Tỷ lệ người dân tham gia mua sắm trực tuyến đã lên tới gần 70%, với giá trị mua sắm bình quân khoảng 400 USD mỗi người. Những con số này phản ánh mức độ phổ biến của thương mại điện tử, đồng thời là cơ sở để hướng tới mục tiêu quy mô thị trường đạt trên 60 tỷ USD vào năm 2030, theo định hướng tại Quyết định 68 của Chính phủ. 

Trong lĩnh vực quản lý, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cũng ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Tính đến năm 2025, hơn 7.000 website thương mại điện tử đã được thông báo và đăng ký, nâng tổng số từ năm 2013 đến nay lên trên 50.000 website. Riêng các sàn giao dịch thương mại điện tử tăng nhanh, đạt gần 300 sàn, so với hơn 1.000 sàn trong cả giai đoạn từ 2013 - 2024. Một sàn thương mại điện tử có thể kết nối hàng triệu người bán và người mua, do đó việc quản lý và kết nối dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước trở nên cực kỳ quan trọng.

margin: 15px auto;" />

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ. Bà Hà cho biết, Cục đã kết nối dữ liệu với cơ quan thuế để tăng cường quản lý, đồng thời dừng hoạt động một số nền tảng và website không thực hiện nghĩa vụ thuế. Kết quả nổi bật là trong năm 2025, hơn 43.000 sản phẩm đã được gỡ bỏ và trên 12.000 gian hàng bị ngăn chặn, thể hiện hiệu quả rõ rệt của việc chia sẻ dữ liệu liên ngành.

Tuy nhiên, bà Hà cũng nhấn mạnh, bên cạnh những thành quả này, thương mại điện tử Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Vấn đề cốt lõi là khai thác, kết nối và sử dụng cơ sở dữ liệu của các bộ, ngành và doanh nghiệp còn manh mún, chưa đạt hiệu quả tối ưu. 

Ngoài ra, các mô hình chuyên ngành như livestream bán hàng chưa có cơ chế quản lý đặc thù, dẫn đến câu hỏi về trách nhiệm của người bán, người livestream và nền tảng trong các giao dịch lớn diễn ra liên tục. Thương mại điện tử xuyên biên giới cũng đặt ra nhiều khó khăn trong việc đảm bảo cạnh tranh bình đẳng và minh bạch, đồng thời hàng giả, hàng nhái vẫn xuất hiện cả trong môi trường vật lý và trực tuyến. Những thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về một khung pháp lý đầy đủ, minh bạch và hiện đại.

Hoàn thiện khung pháp lý thúc đẩy thương mại điện tử bền vững

Đáp ứng nhu cầu quản lý và phát triển thương mại điện tử trong kỷ nguyên số, dự thảo Luật Thương mại điện tử được xây dựng với trọng tâm là tạo ra cơ chế đồng bộ, cắt giảm thủ tục hành chính và điều kiện kinh doanh, đồng thời tăng cường tính minh bạch và bền vững. 

Theo bà Lê Thị Hà, luật mới sẽ tối giản thủ tục hành chính, trong đó các điều kiện kinh doanh đối với nền tảng kinh doanh trực tiếp sẽ được loại bỏ hoàn toàn, tương tự môi trường kinh doanh truyền thống. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đã đáp ứng điều kiện kinh doanh truyền thống sẽ không phải chịu thêm rào cản khi kinh doanh trực tuyến, ví dụ như bán dược phẩm trên nền tảng điện tử chỉ cần tuân thủ các trách nhiệm cơ bản của thương mại điện tử, không phải đáp ứng điều kiện kinh doanh trùng lắp.

Một điểm nhấn quan trọng khác là việc phân loại thương mại điện tử theo mô hình hoạt động. Dự thảo Luật chia thị trường thành bốn loại: Nền tảng tích hợp, nền tảng trung gian, mạng xã hội và nền tảng đa dịch vụ, với trách nhiệm cụ thể tương ứng chức năng như đặt hàng trực tuyến, liên lạc trực tuyến hay livestream bán hàng. Đặc biệt, livestream bán hàng chỉ được coi là bán hàng thực sự khi gắn với giỏ hàng, phân biệt rõ với phạm vi điều chỉnh của Luật quảng cáo. Các nền tảng lớn được yêu cầu xây dựng hệ thống tiếp nhận và xử lý phản ánh, khiếu nại tự động, có giám sát con người, nhằm đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và nâng cao trách nhiệm của nền tảng.

Cũng theo bà Hà, việc xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung là một giải pháp quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý. Cơ sở dữ liệu này được kết nối giữa các bộ, ngành, cơ quan hải quan, thuế, quản lý doanh nghiệp và nền tảng thương mại điện tử. Khi một sản phẩm bị thu hồi, thông tin sẽ được cập nhật ngay vào hệ thống dữ liệu dùng chung, không chỉ hiển thị trên mặt báo. Cơ chế này giúp tăng cường quản lý, đảm bảo minh bạch, bảo vệ người tiêu dùng và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển thương mại điện tử bền vững.

Dự thảo Luật cũng lần đầu tiên đưa ra chương riêng về phát triển thương mại điện tử, tập trung vào tăng trưởng xanh và bền vững. Mục tiêu không chỉ duy trì tốc độ tăng trưởng hai con số mà còn đảm bảo tất cả các đối tượng, kể cả các địa phương nhỏ, đều có thể tiếp cận và chia sẻ dữ liệu. Bà Hà nhấn mạnh, mục tiêu là giảm dần sản phẩm một lần, song song với việc duy trì tăng trưởng doanh thu, hướng tới một thị trường thương mại điện tử xanh hơn, bền vững hơn và người hưởng lợi cuối cùng chính là người tiêu dùng.

Những biện pháp về chia sẻ dữ liệu, phân tầng trách nhiệm, kết nối liên ngành đã giúp gỡ bỏ hơn 43.000 sản phẩm và ngăn chặn hơn 12.000 gian hàng trong năm 2025. Các quy định mới cũng nhằm cân bằng minh bạch giữa sàn nội địa và xuyên biên giới, đảm bảo chất lượng hàng hóa và thúc đẩy thương mại điện tử xanh, bền vững. 

Bà Hà khẳng định, giai đoạn này là bước đệm quan trọng để bứt phá hạ tầng, năng lực nội tại của doanh nghiệp, cơ quan quản lý và hệ thống dữ liệu. Mục tiêu đến năm 2030 là quy mô thị trường thương mại điện tử đạt trên 60 tỷ USD, góp phần thực hiện chiến lược phát triển kinh tế số của Việt Nam. 

Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử thuộc Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương bày tỏ mong muốn hạ tầng, chính sách, dữ liệu và trách nhiệm nền tảng được củng cố để đồng hành cùng doanh nghiệp, lan tỏa ra các địa phương nhỏ, tạo nên một thị trường thương mại điện tử bền vững và hiệu quả.