Thiết lập trật tự thị trường trực tuyến trong kỷ nguyên dữ liệu và nền tảng

Siết kỷ cương thị trường, xây nền dữ liệu cho quản lý hiện đại

Tốc độ phát triển nhanh của thương mại điện tử đang đặt ra những thách thức chưa từng có đối với công tác quản lý nhà nước. Khi các nền tảng số mở rộng quy mô, mô hình kinh doanh ngày càng đa dạng, ranh giới giữa thương mại truyền thống và thương mại điện tử dần bị xóa nhòa, nguy cơ gian lận, vi phạm pháp luật cũng gia tăng tương ứng. Từ website bán hàng độc lập, sàn thương mại điện tử, mạng xã hội đến hoạt động livestream, mỗi không gian số đều tiềm ẩn những rủi ro mới, phức tạp hơn, khó kiểm soát hơn.

Thực tiễn năm 2025 cho thấy, nếu không kịp thời thay đổi cách tiếp cận, công tác kiểm tra, giám sát sẽ luôn chạy theo thị trường. Chính trong bối cảnh đó, yêu cầu chuyển từ quản lý thụ động sang chủ động, từ kiểm tra đơn lẻ sang giám sát dựa trên dữ liệu, từ xử lý vụ việc sang thiết lập kỷ cương thị trường trở thành vấn đề cấp thiết. Việc hoàn thiện khung pháp lý, đồng thời tổ chức thực thi hiệu quả, được xem là "chìa khóa" để thương mại điện tử phát triển đúng hướng, lành mạnh và bền vững.

Tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026 của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), bà Nguyễn Thúy Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử nhấn mạnh, Luật Thương mại điện tử không chỉ là một văn bản pháp luật đơn thuần mà là “một sự kiện lớn của toàn Bộ Công Thương”, đòi hỏi sự chỉ đạo quyết liệt, xuyên suốt và sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị. Trên nền tảng đó, năm 2025, Phòng đã tập trung triển khai ba trụ cột chính: tăng cường kiểm tra, giám sát; nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính và từng bước thực hiện phân cấp, phân quyền trong quản lý.

margin: 15px auto;" />

Thực tiễn quản lý cho thấy, cùng với tốc độ phát triển nhanh của các nền tảng thương mại điện tử, số lượng và mức độ đa dạng của các hành vi vi phạm cũng gia tăng rõ rệt. “Tỷ lệ tăng trưởng của các nền tảng thương mại điện tử so với năm 2024 rất lớn, với hơn 1.000 website sai phạm đã được xác nhận”, bà Hà cho biết. Trước thực tế này, công tác quản lý đã chuyển mạnh từ bị động sang chủ động giám sát, đặc biệt thông qua hậu kiểm và khai thác dữ liệu dùng chung.

Một điểm nhấn quan trọng trong năm 2025 là việc kết nối hệ thống quản lý thương mại điện tử với cơ sở dữ liệu của Bộ Tài chính và cơ quan thuế. Trên cơ sở đó, hơn 2.000 website không còn tồn tại mã số thuế đã bị gỡ bỏ. Đồng thời, phạm vi kiểm tra được mở rộng sang các mô hình mới như thương mại điện tử trên mạng xã hội, livestream bán hàng và các nền tảng lớn như TikTok Shop, Shopee - những mô hình có cấu trúc phức tạp, nơi người bán và chủ sở hữu sản phẩm không trùng khớp.

Song song với công tác kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính được xác định là nhiệm vụ trọng tâm thứ hai. Trong bối cảnh chức năng thanh tra đã được chuyển về Thanh tra Chính phủ, Phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử tập trung vào kiểm tra chuyên ngành và xử phạt theo thẩm quyền. Năm 2025, bốn đơn vị vi phạm, chủ yếu trong lĩnh vực dược phẩm đã bị xử phạt. Đây là nhóm hàng hóa đặc biệt nhạy cảm, được các cơ quan chức năng xác định có tác động trực tiếp đến sức khỏe người dân.

Kết quả xử lý vi phạm cho thấy những con số tăng trưởng mạnh mẽ. Trong năm 2025, hơn 43.000 thông tin vi phạm đã bị gỡ bỏ, tăng hơn bốn lần so với năm 2024; hơn 13.000 gian hàng vi phạm bị chặn. Theo bà Hà, đây là kết quả của sự phối hợp chặt chẽ giữa Cục Thương mại điện tử, lực lượng quản lý thị trường và sự chủ động làm việc với các nền tảng số lớn, đặc biệt là các nền tảng trong lĩnh vực dược phẩm đã được tích hợp dữ liệu.

Bên cạnh đó, công tác phân cấp, phân quyền được triển khai mạnh mẽ từ ngày 1/7/2025 theo tinh thần Nghị định 146/2025/NĐ-CP. Địa phương được giao toàn bộ trách nhiệm xử lý thủ tục thông báo website thương mại điện tử bán hàng. “Đây là những website gắn chặt với địa phương, nơi cơ quan quản lý nắm rõ nhất bản chất hoạt động”, bà Hà nhấn mạnh. Năm 2025, hơn 4.000 thủ tục hành chính đã được thực hiện tại địa phương thông qua hệ thống trực tuyến toàn trình, giúp doanh nghiệp không phải nộp hồ sơ giấy hay tiếp xúc trực tiếp với cán bộ quản lý.

Đồng hành phát triển, mở rộng không gian số

Đối với Luật Thương mại điện tử, thách thức nằm ở khâu tổ chức thực thi trong một môi trường kinh doanh số luôn biến động nhanh, liên tục xuất hiện mô hình mới và chịu tác động mạnh từ hội nhập quốc tế. Nếu thiếu các công cụ triển khai đồng bộ, cơ chế phối hợp và nguồn lực hỗ trợ, luật rất dễ dừng lại ở vai trò “khung” thay vì trở thành động lực thúc đẩy phát triển.

Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra là vừa bảo đảm tuân thủ pháp luật, vừa mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo, vừa hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và các địa phương còn hạn chế về điều kiện phát triển thương mại điện tử. Luật Thương mại điện tử vì thế không chỉ là câu chuyện quản lý, mà còn là bài toán về phát triển bao trùm, phát triển xanh và bền vững, gắn với mục tiêu thu hẹp khoảng cách số và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trong giai đoạn 2026 - 2030.

Theo ông Nguyễn Văn Thành, Trưởng Phòng Chính sách, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Luật Thương mại điện tử được xây dựng trong một bối cảnh đặc biệt khi ra đời sau nhiều luật, nghị quyết và quyết định liên quan, tạo áp lực lớn trong việc bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

“Tuy nhiên, với sự chỉ đạo quyết liệt, có hệ thống của lãnh đạo Bộ và lãnh đạo Cục, chúng ta đã cơ bản hoàn thành nhiệm vụ”, ông Thành khẳng định. 

Theo ông Thành, Luật Thương mại điện tử không chỉ tập trung vào quản lý mà còn mở ra không gian phát triển. “Luật đã quy định rõ các nội dung phát triển theo hướng xanh, bền vững, chú trọng hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo”, ông cho biết, đồng thời nhấn mạnh mục tiêu không để ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa.

Ở góc độ triển khai thực tiễn, Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số là đơn vị trực tiếp chuyển hóa chính sách thành các chương trình hành động cụ thể. Theo ông Lê Trung Dũng, đại diện Trung tâm, năm 2025 là năm đặc biệt khi Trung tâm thực hiện sáp nhập, quy mô nhân sự và khối lượng công việc tăng gấp đôi. Dù gặp không ít khó khăn ban đầu, Trung tâm đã từng bước ổn định bộ máy và triển khai hiệu quả các nhiệm vụ được giao.

Một trong những điểm sáng là các hoạt động đào tạo với bốn trụ cột: Go Online, Go Retail, Go Export và Go AI. Bước sang năm 2026, Trung tâm định hướng chuyển trọng tâm từ các hoạt động mang tính khuyến mãi thuần túy sang mục tiêu thu hẹp khoảng cách số, hỗ trợ các địa phương và doanh nghiệp còn hạn chế về năng lực thương mại điện tử.

Cùng với đó, thương mại điện tử xuyên biên giới được xác định là hướng đi quan trọng. Việc ký kết hợp tác với Tập đoàn Shopee mở ra cơ hội để Trung tâm đồng hành cùng doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu thông qua nền tảng số.

Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm cũng đánh giá cao việc Cục tiên phong thực hiện livestream với vai trò làm mẫu cho địa phương. “Đây là tiền đề rất tốt cho các năm tiếp theo”, ông nhận định, đồng thời bày tỏ kỳ vọng tiếp tục nhận được sự chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Cục và sự phối hợp của các đơn vị để triển khai hiệu quả mục tiêu năm 2026.

Từ xây dựng pháp luật đến thực thi đồng bộ, siết kỷ cương đến mở rộng không gian phát triển, Luật Thương mại điện tử đang từng bước đi vào cuộc sống. Những kết quả đạt được trong năm 2025 được xem là nền tảng quan trọng, tạo đà để năm 2026 trở thành giai đoạn triển khai sâu, rộng và thực chất hơn, góp phần hình thành thị trường thương mại điện tử minh bạch, bền vững và bao trùm.