Cơ hội lớn từ RCEP
Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, nửa đầu tháng 9/2025, xuất khẩu rau quả đạt 650 triệu USD, tăng 36% so với nửa đầu tháng 8 và cao hơn 41% so với cùng kỳ năm 2024. 9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu rau quả ước đạt hơn 6,11 tỷ USD, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm 2024.
Phân tích về thị trường xuất khẩu rau quả, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho hay, việc thực thi Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (Hiệp định RCEP) được đánh giá là bước đệm quan trọng để hàng Việt Nam tạo sức bật xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. 9 tháng qua, thị trường Trung Quốc chiếm gần 58% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam. Đây là con số cho thấy tầm quan trọng vượt trội của thị trường này đối với ngành rau quả.
Kim ngạch xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc tăng trưởng mạnh - Ảnh: Hà An
Đến nay, nông sản Việt Nam đã từng bước chinh phục thị trường Trung Quốc với nhiều sản phẩm được chính thức "cấp visa" xuất khẩu theo đường chính ngạch. Những nghị định thư được ký kết giữa hai nước trong những năm qua đã mở ra hành lang pháp lý thuận lợi, giúp Việt Nam có thể đưa tới mặt hàng nông sản xuất khẩu chính ngạch vào thị trường tỷ dân này.
Bên cạnh đó, Việt Nam đang nắm giữ lợi thế lớn về địa lý khi có đường biên giới dài hơn 1.450 km, bao gồm cả đường bộ và đường thủy, tiếp giáp trực tiếp với Trung Quốc. Đây là yếu tố thuận lợi mà không phải quốc gia xuất khẩu nào cũng có được. Trung Quốc có nhiều chợ đầu mối lớn nằm sát biên giới phía Bắc, cách các vùng trồng nông sản của Việt Nam vài trăm km, nhờ vậy, nông sản Việt có thể dễ dàng tiếp cận thị trường, rút ngắn đáng kể thời gian vận chuyển và giảm chi phí logistics.
"Điều này giúp hàng hóa của Việt Nam đến tay người tiêu dùng nhanh hơn, khả năng cạnh tranh cao hơn so với các đối thủ đến từ những quốc gia xa hơn, vốn phải chịu chi phí vận chuyển lớn và thời gian giao hàng kéo dài", ông Nguyên cho hay.
Tại Hội thảo xúc tiến xuất khẩu nông sản, thực phẩm Việt Nam sang thị trường Trung Quốc vừa diễn ra, bà Nguyễn Thị Thu Thủy, Phó Giám đốc Trung tâm hỗ trợ xúc tiến thương mại và đầu tư, Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương cho biết, Trung Quốc là đối tác thương mại đầu tiên mà Việt Nam đạt quy mô trao đổi trên 200 tỷ USD.
Với vị trí láng giềng, quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước ngày càng phát triển sâu rộng, trong đó nông sản nổi lên như một ngành hàng chủ lực. Thời gian qua, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc ghi nhận tốc độ tăng trưởng đáng kể, phản ánh sức tiêu thụ lớn và ổn định từ thị trường hơn 1,4 tỷ dân. Hiện Trung Quốc đứng thứ hai trong số các thị trường xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt có nhu cầu lớn đối với nhóm nông sản nhiệt đới.
Đồng thời, Trung Quốc cũng đang mở rộng danh mục nhập khẩu chính ngạch cho nhiều mặt hàng của Việt Nam. Đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt thúc đẩy xuất khẩu theo hướng bài bản, chính quy và bền vững hơn.
Triển vọng thương mại song phương vẫn còn nhiều dư địa tăng trưởng, dựa trên các thỏa thuận hợp tác song phương và các hiệp định đa phương như Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Đặc biệt, RCEP được xem là "cây cầu" kết nối giúp nông sản Việt Nam tận dụng tốt hơn lợi thế về thuế quan, quy tắc xuất xứ và mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường Trung Quốc.
Công nhân vận chuyển nông sản lên các xe container trước khi xuất khẩu sang Trung Quốc tại khu vực cửa khẩu Tân Thanh, tỉnh Lạng Sơn - Ảnh: Hà Quân
Động lực để nông sản Việt nâng chuẩn
Theo Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, Trung Quốc trước kia được đánh giá là thị trường "dễ tính" với nông sản Việt, nhưng nay đã thay đổi khi nước này ngày càng siết chặt các tiêu chí về chất lượng, an toàn và kỹ thuật.
Ông Đặng Phúc Nguyên cho rằng, người tiêu dùng Trung Quốc ngày nay quan tâm đến cả chất lượng sản phẩm lẫn tính minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng, từ vùng trồng, quy trình sản xuất đến khâu đóng gói, vận chuyển. Doanh nghiệp muốn tồn tại bền vững tại thị trường này phải kiên định với chuẩn mực và duy trì chất lượng ổn định.
"Trong thời gian tới, Trung Quốc có thể tiếp tục ký thêm nhiều nghị định thư cho các mặt hàng nông sản Việt, mở ra cơ hội mới cho xuất khẩu. Tuy nhiên, điều đó cũng đồng nghĩa doanh nghiệp và nông dân phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về vùng trồng, cơ sở đóng gói, vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật", ông Nguyên nói và nhấn mạnh đây đều là những hàng rào kỹ thuật bắt buộc. Chỉ cần một tiêu chuẩn không đáp ứng, hàng hóa sẽ bị từ chối thông quan, kéo theo những hệ lụy về uy tín và làm giảm lợi thế cạnh tranh của nông sản Việt tại thị trường Trung Quốc.
Lễ hội trái cây Việt Nam vừa được tổ chức tại Bắc Kinh (Trung Quốc), nhằm thúc đẩy xuất khẩu nông sản Việt sang thị trường tiêu dùng 1,4 tỷ dân - Ảnh: Hồ
Đánh giá thị trường Trung Quốc hiện đặt ra những yêu cầu ngày càng khắt khe về chất lượng và tiêu chuẩn kỹ thuật. Tuy nhiên, theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhìn từ góc độ tích cực đây lại là động lực để doanh nghiệp Việt hoàn thiện quy trình sản xuất, xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch và phát triển bền vững hơn. Chính sự khó tính của thị trường sẽ sàng lọc, tạo cơ hội cho những doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc, tuân thủ chuẩn mực vươn lên khẳng định vị thế.
Bên cạnh đó, để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc, ông Ngô Xuân Nam cho rằng, điều quan trọng là phải xây dựng được cơ chế phối hợp hiệu quả giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp và người nông dân.
Ông nhấn mạnh, chỉ khi có sự liên kết chặt chẽ từ khâu sản xuất, canh tác đến chế biến và xuất khẩu thì mới có thể bảo đảm nông sản không chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật bị cấm, đồng thời kiểm soát tốt mức dư lượng cho phép. Đây là yêu cầu bắt buộc để đáp ứng quy định kỹ thuật và tiêu chuẩn an toàn của thị trường nhập khẩu.
Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là hiệp định bao gồm 15 quốc gia thành viên, trong đó có 10 nước ASEAN và 5 nước đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand ký kết vào ngày 15/11/2020, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.