Nghịch lý ngân hàng lãi lớn mảng chứng khoán nhưng không nhờ cổ phiếu tăng giá

Ngân hàng báo lãi lớn mảng chứng khoán đầu tư

Một trong những điểm nhấn trong báo cáo tài chính quý III vừa qua của các ngân hàng đó là thu nhập đột biến từ hoạt động mua bán chứng khoán chứng khoán đầu tư. Theo đó, nguồn thu này tại không ít ngân hàng tăng trưởng bằng lần.

Cụ thể, lãi thuần từ mảng chứng khoán đầu tư của 25 nhà băng trong 9 tháng đầu năm nay đạt 10.781 tỷ đồng, tăng 26,7% so với cùng kỳ năm trước.

Đơn cử như trường hợp của Bac A Bank, lãi thuần từ mảng chứng khoán đầu tư trong 9 tháng đầu năm đạt 124 tỷ đồng, gấp hơn 4 lần so với cùng kỳ.

Hay như tại HDBank, hoạt động mua bán chứng khoán đầu tư đã đem về cho ngân hàng 440 tỷ đồng, cao gấp 3,8 lần cùng kỳ. Bên cạnh đó, nhiều nhà băng khác cũng ghi nhận mức tăng trưởng bằng lần từ nguồn thu nhập này như VPBank, TPBank, Nam A Bank...

Trong khi đó, ở chiều ngược lại, chỉ có 4 ngân hàng có lãi thuần từ chứng khoán đầu tư tăng trưởng âm và hai ngân hàng lỗ trong hoạt động này.

Nguồn: Lê Huy - Vietnambiz

Nếu tách riêng quý III ra, sự đột biến còn được nhìn thấy rõ hơn khi có tới 4 ngân hàng tăng trưởng 4 con số so với cùng kỳ gồm MSB (tăng 3.722%), Bac A Bank (tăng 1.089%), Sacombank (tăng 1.046%) và TPBank (tăng 1.011%). Ngoài ra, còn có tới 10 ngân hàng khác ghi nhận tăng trưởng trên 3 con số, áp đảo so với số nhà băng lỗ trong kỳ.

...nhưng không nhờ cổ phiếu tăng giá

Tăng mạnh lãi thuần từ chứng khoán đầu tư nhưng cũng cần lưu ý rằng đây không phải là khoản lãi từ việc đầu tư cổ phiếu trên các sàn giao dịch.

Trong cơ cấu chứng khoán đầu tư của các ngân hàng gồm rất nhiều các sản phẩm như trái phiếu, tín phiếu, giấy tờ có giá, cổ phiếu,... Nhưng trái phiếu thường là loại hình đầu tư phổ biến nhất và chiếm tỷ trọng cao nhất cụ thể ở đây là trái phiếu chính phủ.

Tại VPBank, ngân hàng ghi nhận lãi thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư cao nhất trong số 28 ngân hàng khảo sát trong 9 tháng đầu năm nhưng mảng mua bán chứng khoán kinh doanh lại lỗ hơn 4,6 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm trước lãi hơn 230 tỷ đồng.

Trong danh mục chứng khoán đầu tư của VPBank, trái phiếu cũng là thành phần chiếm tỷ trọng lớn nhất gần 100% danh mục.

Chi tiết khoản mục chứng khoán đầu tư của VPBank. (Nguồn: BCTC HN quý III VPBank)

Phải làm rõ rằng, khoản lãi định kỳ của trái phiếu (lãi suất coupon) không được hạch toán vào thu nhập chứng khoán đầu tư mà được hạch toán vào thu nhập lãi. Còn khoản lời lãi từ chứng khoán đầu tư của các ngân hàng lại đến từ chênh lệch giá mua bán của loại giấy tờ có giá này.

Theo lý thuyết tài chính, giá trái phiếu diễn biến ngược chiều với lãi suất thị trường, khi lãi suất tăng lên, giá trái phiếu giảm và ngược lại.

Cụ thể, khi lãi suất giảm, các nhà đầu tư cố gắng chốt lợi suất cao nhất trong thời gian lâu nhất có thể. Họ sẽ thu lãi từ trái phiếu trả lãi suất cao hơn so với giá thị trường bấy giờ. Sự gia tăng nhu cầu dẫn đến việc tăng giá trái phiếu.

Ngược lại, khi mức lãi suất hiện hành tăng lên, các nhà đầu tư sẽ từ bỏ những trái phiếu trả lãi suất thấp, điều này sẽ làm cho giá trái phiếu giảm xuống.

Kể từ tháng 3 năm ngoái, trước tác động của dịch COVID-19, Ngân hàng Nhà nước đã ba lần giảm lãi suất điều hành, mặt bằng lãi suất tại các ngân hàng thương mại đã giảm đi đáng kể. Điều này cũng được phản ảnh tương tự trên diễn biến lợi suất trái phiếu; đồng thời cho thấy giá trái phiếu đã tăng lên kể từ đó tới nay.

Tuy nhiên, trước những quan ngại về áp lực lạm phát, giới phân tích đều cho rằng mặt bằng lãi suất hiện đã ở mức thấp và gần như không có dư địa để giảm thêm nữa.

Điều này cũng đồng nghĩa là giá trái phiếu đang ở vùng đỉnh, các nhà đầu tư sẽ có xu hướng chốt lời. Trong khi đó, với bối cảnh hoạt động tín dụng bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, cũng là điều dễ hiểu nếu các ngân hàng bán các khoản đầu tư này để củng cố "sức khỏe" và phần nào giải thích cho các khoản lãi đột biến.

Số liệu trong báo cáo tài chính cũng cho thấy hầu hết ngân hàng lãi lớn từ chứng khoán đầu tư đều bán ròng trái phiếu chính phủ trong 9 tháng đầu năm và cụ thể là ở quý III.

Lưu Lâm

Theo Tạp chí Kinh tế Chứng khoán Việt Nam