Hướng ra đa cây, lời giải cho biên lợi nhuận bền vững

Chỉ trong 9 tháng năm 2025, Công ty CP Hoàng Anh Gia Lai (HAGL, HOSE: HAG) ghi nhận 5.600 tỷ đồng doanh thu thuần, trong đó nhóm cây ăn trái chiếm tới 4.400 tỷ, tương đương 78,7% tổng doanh số. Biên lợi nhuận gộp đạt 49,3%, tức cứ 10 đồng chi phí, công ty tạo ra gần 5 đồng lãi. Những con số này phản ánh rõ bước dịch chuyển mạnh mẽ của doanh nghiệp nông nghiệp từng được biết đến với khẩu hiệu “2 cây 1 con”.

Chuối tiếp tục là trụ cột lợi nhuận chính. Trong 9 tháng, HAGL thu hoạch 365.000 tấn chuối, cao hơn 100.000 tấn so với năm 2023 và gần bằng cả năm 2024. Mảng chuối đóng góp hơn 1.000 tỷ đồng lợi nhuận, với tỷ suất gộp khoảng 50%. Chuối HAGL hiện được phân phối rộng rãi tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và Việt Nam, trong đó riêng chuối Bolaven tại nông trường Đại Thắng (Lào) được khách hàng Nhật bao tiêu toàn bộ. Công ty thậm chí đầu tư riêng một xưởng đóng gói phục vụ thị trường này. Lotte Hàn Quốc hiện cũng đang nhập khẩu chuối HAGL để phân phối trong hệ thống siêu thị tại cả hai nước, và hai bên dự kiến ký kết hợp tác sâu hơn vào cuối năm.

Bên cạnh đó, cây trồng chủ lực thứ hai là sầu riêng cũng đã bắt đầu mang lại thành quả rõ rệt. Được đầu tư từ năm 2018, đến nay HAGL đã sở hữu gần 2.200ha sầu riêng, riêng vùng Bolaven có khoảng 1.200ha được đánh giá là một trong những vườn tập trung lớn nhất thế giới. Trong 9 tháng năm 2025, công ty thu hoạch 3.800 tấn, tương đương 300 tỷ đồng doanh thu và biên lợi nhuận xấp xỉ 50%. HAGL đặt mục tiêu mở rộng thêm 1.000ha giai đoạn 2026–2027 và đầu tư kho lạnh 2.000m² để cấp đông sầu riêng nguyên trái ở âm 40 độ, phục vụ xuất khẩu trái vụ. Với năng suất 25–30 tấn/ha, HAGL kỳ vọng doanh thu từ sầu riêng sẽ tăng vọt từ 2026 khi phần lớn diện tích bước vào giai đoạn cho trái ổn định.

Song song với hai “mũi nhọn” này, HAGL bắt đầu triển khai chiến lược đa dạng hóa sang những loại cây dài ngày có biên lợi nhuận cao. Năm 2025, công ty đầu tư 1.500ha dâu tằm và đã bắt đầu giai đoạn nuôi tằm, kéo sợi. Sản phẩm tơ thô đầu tiên đã xuất khẩu sang Ấn Độ với giá 65 USD/tấn. HAGL dự kiến lắp đặt 40 dàn máy kéo sợi, hoạt động hai ca mỗi ngày, với công suất khoảng 100kg tơ từ 700kg kén.

Song hành, doanh nghiệp cũng hoàn tất trồng mới 3.500ha cà phê, chuẩn bị mở rộng thêm 7.000ha trong hai năm tới. Với chi phí đầu tư 500 triệu đồng/ha và vòng đời kinh tế hơn 20 năm, cà phê đặc biệt là dòng Arabica được xem là trụ dài hạn mới của HAGL, trong bối cảnh giá thế giới đã lên tới 9.000 USD/tấn, gấp đôi loại phổ thông.

“Trên 1ha đất, dâu tằm sẽ ngon hơn tất cả các loại cây mà ta làm”, ông Đoàn Nguyên Đức, Chủ tịch HĐQT HAGL khẳng định, song nhấn mạnh rằng chiến lược mới không chỉ nhằm tối đa hóa lợi nhuận, mà còn để phân tán rủi ro thị trường. Chuối và dâu tằm cho vòng quay dưới một năm, trong khi sầu riêng và cà phê là cây dài hạn tạo nên sự cân bằng trong danh mục. Nếu giá sầu riêng tại Trung Quốc biến động, cà phê có thể trở thành “bộ đệm” xuất khẩu sang các thị trường khác.

Mô hình “2 cây 1 con” khép lại: Tái cấu trúc để bền vững

Những thay đổi trên không chỉ mang tính mở rộng, mà còn đánh dấu sự kết thúc của mô hình “2 cây 1 con” từng làm nên thương hiệu HAGL. Trong giai đoạn 2022–2023, mảng chăn nuôi heo với thương hiệu “heo Bapi” từng được xem là “chân kiềng” thứ ba bên cạnh chuối và sầu riêng. Tuy nhiên, bước sang năm 2025, hoạt động này không còn hiệu quả như kỳ vọng.

Sau 9 tháng, mảng heo chỉ đạt 174 tỷ đồng doanh thu (3% tổng doanh số), trong khi giá vốn lên tới 198 tỷ, khiến công ty lỗ gộp 24 tỷ đồng. Riêng quý III, doanh thu chỉ còn 40 tỷ, giảm tới 83% so với cùng kỳ. So với giai đoạn đỉnh cao năm 2022 khi mảng này mang về 1.697 tỷ đồng doanh thu và 427 tỷ lãi gộp, quy mô hiện tại cho thấy sự thoái trào rõ rệt.

Chủ tịch Đoàn Nguyên Đức thừa nhận: “Trước đây, HAGL phải chọn cây ngắn ngày để đảm bảo dòng tiền, phục vụ quá trình tái cơ cấu nợ. Còn hiện nay, khi áp lực tài chính đã giảm, doanh nghiệp đủ nguồn lực để đầu tư dài hạn hơn”. Chính yếu tố này giúp HAGL mạnh dạn “mua bảo hiểm” cho chính mô hình kinh doanh của mình bằng cách mở rộng sang nhiều loại cây trồng khác nhau.

Nếu “2 cây 1 con” là công thức giúp công ty vượt qua giai đoạn khó khăn, thì cấu trúc “4 cây 1 con” hướng tới sự ổn định và bền vững dài hạn, một mô hình không phụ thuộc vào bất kỳ sản phẩm đơn lẻ nào.

HAGL dự kiến đầu tư thêm 2.000ha dâu tằm và 2.000ha cà phê chè trong giai đoạn đầu, nâng tổng quy mô lên 6.000ha dâu tằm và 4.000ha cà phê trong 5 năm tới. Đến năm 2030, công ty đặt mục tiêu đạt 30.000ha đất nông nghiệp, trở thành doanh nghiệp nông nghiệp tích hợp hàng đầu Việt Nam, với lợi nhuận hàng năm đủ để tái đầu tư thêm 10.000ha mới.

“Chúng tôi không chỉ nghĩ đến rủi ro nông nghiệp mà còn cả rủi ro thị trường”, ông Đức nói. “Đa cây, đa thị trường chính là cách HAGL tự tạo cân bằng cho mình”.

Từ ngày 12 đến 15/11 vừa qua, HAGL phối hợp cùng Chứng khoán OCBS tổ chức chương trình “The X Tour – Khai mở Kỷ nguyên Mới Bền vững”, đưa hơn 50 nhà đầu tư, quỹ và tổ chức tài chính trong và ngoài nước tới khảo sát trực tiếp các nông trường tại Việt Nam, Lào và Campuchia. Tại đây, bầu Đức trực tiếp giới thiệu mô hình “đa cây – đa quốc gia – đa thị trường” mà HAGL đang triển khai, như một bước thể hiện minh bạch và chuẩn bị cho chu kỳ mở rộng tiếp theo.

Tựu trung, quá trình tái cấu trúc của HAGL không chỉ là thay đổi danh mục sản phẩm, mà còn là sự chuyển đổi tư duy, từ một doanh nghiệp nông nghiệp mang tính sinh tồn sang mô hình tích hợp, cân bằng giữa ngắn hạn và dài hạn, giữa dòng tiền và giá trị bền vững.

“Mô hình 2 cây 1 con” từng giúp HAGL vượt qua giai đoạn khó khăn, nhưng hành trình mới đòi hỏi một cấu trúc linh hoạt hơn, nơi mỗi loại cây trở thành một “trụ đỡ” của toàn hệ thống. Với chiến lược đó, HAGL đang từng bước mở đường cho một kỷ nguyên phát triển mới, vững vàng hơn và có chiều sâu hơn trên bản đồ nông nghiệp Việt Nam.