Linh hoạt tận dụng RCEP, tối ưu ưu đãi thuế cho hàng Việt

Hài hòa quy tắc xuất xứ

Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) quy tụ 10 quốc gia ASEAN cùng 5 đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Với quy mô chiếm gần 30% GDP toàn cầu, khoảng 1/3 dân số thế giới và tổng kim ngạch thương mại nội khối hơn 12.700 tỷ USD mỗi năm, RCEP được đánh giá là không gian kinh tế rộng lớn và năng động bậc nhất hiện nay.

margin: 15px auto;" />

Trong bức tranh chung đó, Việt Nam nổi lên là một trong những mắt xích tích cực của khu vực Đông Nam Á. Thị trường RCEP hiện chiếm khoảng 45% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, tương đương gần 175 tỷ USD trong năm 2024.

Riêng 10 tháng năm nay, kim ngạch xuất khẩu sang khối này ước đạt 172 - 180 tỷ USD, chiếm khoảng 44 - 46% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, tiếp tục khẳng định RCEP là thị trường trọng điểm của hàng hóa Việt.

Một trong những điểm khác biệt quan trọng nhất của RCEP so với các FTA trước đây chính là việc hài hòa và cộng gộp quy tắc xuất xứ. Doanh nghiệp Việt Nam được phép sử dụng nguyên liệu, linh kiện từ bất kỳ quốc gia thành viên RCEP và vẫn được công nhận có xuất xứ nội khối khi xuất khẩu sang các thị trường trong hiệp định.

Cơ chế này mang lại lợi thế rõ rệt trong bối cảnh Việt Nam đang nhập khẩu phần lớn nguyên phụ liệu từ các nước RCEP như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và ASEAN. So với ATIGA hay các FTA ASEAN+1 – vốn áp dụng quy tắc xuất xứ mang tính song phương hoặc chặt chẽ hơn, RCEP giúp doanh nghiệp dễ dàng đáp ứng điều kiện xuất xứ để hưởng thuế suất ưu đãi.

Tuy nhiên, RCEP không thay thế mà tồn tại song song với các FTA hiện hành. Điều này cho phép doanh nghiệp linh hoạt lựa chọn hiệp định có mức ưu đãi và quy tắc xuất xứ phù hợp nhất. Trong nhiều trường hợp, dù thuế suất theo ATIGA có thể cao hơn, nhưng quy tắc xuất xứ lại phức tạp, doanh nghiệp hoàn toàn có thể chuyển sang áp dụng RCEP để tối ưu chi phí và thời gian.

Không chỉ dừng ở ưu đãi thuế quan, việc hài hòa quy tắc xuất xứ trong RCEP còn tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam tái cấu trúc chuỗi cung ứng theo hướng khu vực hóa, giảm rủi ro đứt gãy nguồn cung và nâng cao tính chủ động trong sản xuất, xuất khẩu.

Trên thực tế, RCEP đang tạo ra động lực mới cho các ngành phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu như dệt may, da giày, điện tử, cơ khí. Việc được cộng gộp xuất xứ giúp doanh nghiệp có thể lựa chọn nguồn đầu vào với chi phí hợp lý hơn, đồng thời vẫn đáp ứng yêu cầu xuất xứ để hưởng ưu đãi thuế khi xuất khẩu sang các thị trường lớn trong khối.

Bên cạnh đó, các cam kết của RCEP về thuận lợi hóa thương mại, đơn giản hóa thủ tục hải quan, thúc đẩy công nhận tương đương các biện pháp vệ sinh dịch tễ (SPS) và tiêu chuẩn kỹ thuật (TBT) đang góp phần giảm đáng kể rào cản phi thuế quan. Nhờ vậy, hàng hóa Việt Nam có thể rút ngắn thời gian thông quan, tiết giảm chi phí kiểm định và hạn chế nguy cơ bị loại khỏi thị trường do khác biệt tiêu chuẩn.

Ở góc độ dài hạn, RCEP còn mang lại lợi ích gián tiếp nhưng bền vững thông qua việc mở cửa các lĩnh vực dịch vụ then chốt như logistics, tài chính, viễn thông. Sự gia tăng cạnh tranh trong các dịch vụ hỗ trợ sản xuất – xuất khẩu sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ chất lượng cao với chi phí hợp lý hơn, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh tổng thể của hàng hóa Việt Nam.

Ngoài ra, hiệp định cũng bao gồm các điều khoản hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thúc đẩy thương mại điện tử và xây dựng môi trường cạnh tranh công bằng.

Cơ hội lớn đi cùng yêu cầu chủ động thích ứng

Theo ông Lê Triệu Dũng - Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), sau hơn 8 năm đàm phán, RCEP chính thức có hiệu lực từ năm 2022, đến nay đã phát huy rõ vai trò trong việc thúc đẩy xuất khẩu, mở rộng thương mại và đầu tư giữa các nước thành viên. Đồng thời, giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận tốt hơn thị trường khu vực, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực và quốc tế.

“RCEP đang dần trở thành nền tảng quan trọng để Việt Nam gia tăng lợi thế hội nhập, khẳng định vai trò trong chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu”, ông Lê Triệu Dũng nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh cho rằng, RCEP mang lại lợi thế lớn cho các doanh nghiệp có chuỗi cung ứng khu vực. Đây là thời điểm phù hợp để doanh nghiệp Việt tăng cường liên kết nội khối, giảm phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống và chủ động hơn trước biến động thương mại toàn cầu.

Tuy nhiên, doanh nghiệp cần hiểu rõ lộ trình cắt giảm thuế và quy tắc xuất xứ hàng hóa của từng ngành hàng. Không phải tham gia RCEP là được miễn thuế ngay 90%. Nếu không nắm chắc quy định, doanh nghiệp rất dễ nhầm lẫn và gặp rủi ro trong thực thi. 

Ở góc độ sản xuất, ông Trịnh Tiến Dũng - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đại Dũng cho hay, cần thúc đẩy hình thành các liên minh nội địa hóa để chia sẻ dữ liệu, công nghệ và tiêu chuẩn. Khi chuỗi cung ứng trong nước được củng cố, mức độ phụ thuộc nhập khẩu giảm, rủi ro đứt gãy nguồn cung hạ nhiệt và khả năng đáp ứng đơn hàng xuất khẩu theo tiêu chuẩn RCEP sẽ được nâng cao.

Từ thực tiễn địa phương, ông Phạm Văn Thọ - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Thái Nguyên nhận định, RCEP mở ra không gian kinh tế rộng lớn cho hàng hóa địa phương nhưng thách thức vẫn không nhỏ. Hạn chế về thông tin thị trường, tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe, chi phí logistics cao và thiếu nhân lực am hiểu thương mại quốc tế đang là những điểm nghẽn lớn.

“Nhiều doanh nghiệp chưa quen với việc tự xin cấp chứng nhận xuất xứ, chưa khai thác hết lợi thế cộng gộp xuất xứ của RCEP”, ông Phạm Văn Thọ cho biết.

Trong bối cảnh đó, việc nâng cao năng lực tuân thủ quy tắc xuất xứ, đầu tư cho công nghệ, nhân lực và quản trị chuỗi cung ứng được xem là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt Nam biến cơ hội từ RCEP thành lợi thế xuất khẩu thực chất, bền vững.

Là Hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, RCEP đã mở ra thị trường chiếm gần 30% GDP toàn cầu, mang đến lợi thế đặc biệt cho doanh nghiệp Việt Nam nhờ cơ chế cộng gộp xuất xứ linh hoạt.