Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam

05/12/2025 - 12:465 phút đọc

(Banker.vn) Tại phiên họp thứ 52 diễn ra vào chiều 4/12, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam.

margin: 15px auto;" />

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết Chính phủ đề xuất hai chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam.

Chính sách thứ nhất là tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của dự án thành các dự án độc lập. Nguồn vốn được bố trí từ ngân sách Trung ương và địa phương.

Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.

Nguồn vốn ngân sách Trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện. Trường hợp ngân sách Trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách Trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn.

Nêu lý do đề xuất chính sách, Bộ trưởng Bộ Xây dựng cho biết việc tách thành dự án độc lập sẽ giúp công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện được triển khai độc lập và song song với công tác lập Báo cáo nghiên cứu khả thi.

Đồng thời, nguồn vốn ngân sách Trung ương được chuyển trực tiếp cho các địa phương (trường hợp ngân sách địa phương không cân đối đủ), Tập đoàn Điện lực Việt Nam không qua Bộ Xây dựng nên có thể đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Trường hợp các địa phương cần điều chỉnh dự án giải phóng mặt bằng sẽ chủ động thực hiện mà không phụ thuộc vào dự án nên giảm được thủ tục, trình tự, tăng cường phân cấp cho địa phương.

Ngoài ra, việc cho phép các địa phương được ứng nguồn ngân sách, bố trí nguồn ngân sách địa phương hoặc tự chủ động cân đối nguồn vốn ngoài ngân sách theo thẩm quyền để thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là cần thiết, tăng tính chủ động, đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Chính sách thứ hai là: Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, để đảm bảo tiến độ dự án, tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia dự án, trường hợp cần bổ sung cơ chế, chính sách mới, Quốc hội có thể ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.

Cơ chế này tương tự cũng đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước).

Thẩm tra nội dung trên, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Uỷ ban đánh giá việc bổ sung cơ chế, chính sách cho dự án là cần thiết.

Về chính sách một, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng là có cơ sở.

Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc tách thành một dự án thành phần độc lập và giao Chính phủ chỉ đạo các địa phương, bộ, ngành lập Báo cáo nghiên cứu khả thi nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất. Đồng thời xác định rõ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi và tiến độ hoàn thành.

Về chính sách thứ hai, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy Quốc hội đã có quy định tại Nghị quyết số 172/2024, do vậy, không cần đề xuất thêm.

Phát biểu tại phần thảo luận, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết việc tách phần giải phóng mặt bằng này thành một dự án độc lập sẽ tạo thuận lợi rất lớn. Nếu coi là dự án thành phần thì phải phê duyệt xong toàn bộ dự án tổng thể mới có thể triển khai song song các bước như giải phóng mặt bằng, tái định cư, do đó gây nhiều vướng mắc: Chỉ triển khai được công tác tái định cư, còn tất cả nội dung khác đều phải tạm dừng. Chính vì vậy, Chính phủ đề xuất tách nội dung này thành một dự án độc lập.

Bên cạnh đó, theo Luật Đầu tư công và Luật Đường sắt, với các dự án đường sắt đầu tư theo phương thức PPP hoặc đầu tư kinh doanh, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được tách thành dự án đầu tư công độc lập, do đó, đề xuất mới nhất của Chính phủ cũng bảo đảm phù hợp với quy định pháp luật hiện hành.

Dự và phát biểu tại phiên họp, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hoà Bình chia sẻ đây là phiên họp cuối của nhiệm kỳ Quốc hội. Trong khi đó, Chính phủ quyết tâm phải triển khai dự án đường sắt tốc độ cao càng sớm càng tốt, ngay khi công tác chuẩn bị hoàn tất.

Nếu thực hiện theo trình tự thông thường, phải đến phiên họp đầu tiên của Quốc hội khóa mới, Chính phủ mới có thể báo cáo đầy đủ. Vì vậy, Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong một số trường hợp như nội dung về chính sách hai đã nêu.

Liên quan đến chính sách một, Phó Thủ tướng Thường trực đề nghị cần bao quát hơn để không chỉ các dự án điện từ 110 kV trở lên mới được tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời thành dự án độc lập mà cả các dự án khác đi kèm như công trình giao thông phục vụ khai thác đường sắt, nhà ga, bến đỗ… vốn là các hạng mục để phát huy công năng của đường sắt tốc độ cao cũng cần được hưởng chính sách tương tự.

Kết luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất về việc trình Quốc hội xem xét cho ý kiến, đồng thời bổ sung vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 10 các cơ chế chính sách áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.