Việt Nam không lựa chọn nền kinh tế đóng, tự tin xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập sâu rộng, thực chất, hiệu quả

Chiều 5/6, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự phiên toàn thể - tọa đàm cấp cao của Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 4 với chủ đề "Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập kinh tế sâu rộng trong tình hình mới".

Phát biểu tại đây, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao Ban Kinh tế Trung ương đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, cơ quan, địa phương chuẩn bị kỹ lưỡng, nghiêm túc, công phu và tổ chức chu đáo diễn đàn quan trọng này.

Thủ tướng trân trọng cảm ơn đại diện các cơ quan, tổ chức quốc tế, trong nước, các chuyên gia, nhà khoa học đã tham dự và phát biểu, đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết, trách nhiệm, chân thành, thẳng thắn, có căn cứ khoa học, thực tiễn. Các chủ đề thảo luận của diễn đàn vừa có tính chất cơ bản, lâu dài, vừa thời sự, vừa giai quyết những vấn đề chiến lược, vừa xử lý những vấn đề tình thế.

Giữ được ổn định trong một thế giới biến động là điều quan trọng nhất

Theo Thủ tướng, diễn đàn thống nhất cao và khẳng định chủ trương đúng đắn, nhất quán, xuyên suốt, khách quan và có hiệu quả của Đảng, Nhà nước ta là kiên định đường lối đổi mới, tập trung xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả. Xử lý mối quan hệ giữa độc lập, tự chủ với hội nhập quốc tế là một trong 9 mối quan hệ lớn được Đảng ta khẳng định.

Cùng với đó, Việt Nam xác định cách tiếp cận toàn cầu (đề cao đoàn kết, hợp tác quốc tế, chủ nghĩa đa phương) và tiếp cận toàn dân (lấy người dân làm trung tâm, làm chủ thể, mọi chính sách hướng tới người dân và mọi người dân phải tham gia) với các vấn đề như ứng phó dịch bệnh COVID-19, biến đổi khí hậu…

Việt Nam xác định lấy nội lực (con người, thiên nhiên, truyền thống lịch sử - văn hóa) là cơ bản, chiến lược, lâu dài, quyết định, kết hợp hài hòa với ngoại lực (như công nghệ, quản trị, tài chính, hỗ trợ đào tạo nhân lực…) là quan trọng, đột phá, thường xuyên.

Trong hơn 35 năm Đổi mới, chính việc thực hiện hiệu quả các chủ trương nói trên đã góp phần làm nên những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của đất nước ta, như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: "Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay".

Qua hơn 35 năm đổi mới, Việt Nam đối diện rất nhiều biến cố từ thế giới bên ngoài và từ nội tại nền kinh tế. Tuy nhiên, đến nay, chúng ta vẫn giữ được ổn định trong một thế giới biến động, đây là điều quan trọng nhất, khẳng định sự tự tin của chúng ta để xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với tích cực, chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc thực hiện các chủ trương, đường lối, chính sách phải luôn trên cơ sở tôn trọng thực tiễn, bám sát thực tiễn, xuất phát từ thực tiễn, lấy thực tiễn làm thước đo.

Thủ tướng lấy ví dụ, khi chưa đủ vaccine, thuốc chữa bệnh, chưa có kinh nghiệm trước biến chủng Delta hết sức nguy hiểm, lây lan nhanh hơn chủng cũ nhiều lần, chúng ta buộc phải áp dụng các biện pháp hành chính nghiêm ngặt để phòng chống COVID-19.

Sau đó, khi đạt độ bao phủ vaccine nhất định, tổng kết được các kinh nghiệm chống dịch, nâng cao được năng lực y tế, chúng ta chuyển sang thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh trên cơ sở khoa học và thực tiễn vững chắc, tự tin mở cửa trở lại, phục hồi nhanh và phát triển bền vững kinh tế - xã hội.

Đứng trước dịch bệnh COVID-19, chúng ta tự quyết số phận của mình, nhưng mặt khác, không quốc gia nào, không người nào có thể tự chống dịch, do đó, phải đề cao hợp tác quốc tế và chủ nghĩa đa phương, Thủ tướng nói.

Người đứng đầu Chính phủ nhắc lại một số quyết định cho thấy sự đúng đắn và tự tin trong các quyết sách phòng chống dịch của Đảng, Nhà nước ta, như thảo luận và quyết định tổ chức SEA Games 31 vừa qua ở thời điểm tháng 10-11 năm 2021 ngay khi chúng ta vừa chuyển trạng thái phòng chống dịch, hay quyết định mở cửa du lịch vào 15/3 khi Hà Nội đang ở đỉnh dịch.

Nêu rõ tình hình sẽ luôn có khó khăn, thách thức, Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm khó khăn, thách thức nhiều hơn là cơ hội và thuận lợi, chúng ta tự tin, không hoang mang, lo sợ, mất bản lĩnh, cũng không chủ quan, lơ là, mất cảnh giác để ứng phó với mọi diễn biến của tình hình.

Bảo đảm độc lập, chủ quyền và lợi ích quốc gia, nâng cao thế và lực của đất nước, giải quyết những vấn đề nội tại

Chia sẻ một số nội dung có tính chất gợi mở, định hướng để tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện về chủ đề quan trọng này, Thủ tướng tập trung phân tích về sự cần thiết, các quan điểm, mục tiêu, tư tưởng chủ đạo, các nhiệm vụ, giải pháp để xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả.

Về sự cần thiết, Thủ tướng nêu rõ, định hướng "độc lập, tự chủ gắn với hội nhập" xuất phát từ tư tưởng xuyên suốt của Đảng ta về kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt nền móng cho việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ theo tinh thần "không có gì quý hơn độc lập tự do" gắn với mở cửa và hợp tác quốc tế. Cách đây 76 năm, trong Lời kêu gọi Liên Hợp Quốc (tháng 12/1946), Người nêu rõ: "Đối với các nước dân chủ, nước Việt Nam sẵn sàng thực thi chính sách mở cửa và hợp tác trong mọi lĩnh vực". 

Thủ tướng nêu rõ, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả là chủ trương nhất quán, xuyên suốt và được xác định rõ trong Cương lĩnh, Hiến pháp, Nghị quyết của Đảng. Đặc biệt, được thể hiện rõ trong Cương lĩnh, Nghị quyết Đại hội Đảng XIII, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030, kế hoạch 5 năm 2021-2025 và Hiến pháp năm 2013 và toàn bộ hệ thống pháp luật.

Trong bối cảnh hiện nay, việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả là hết sức cần thiết, là tất yếu khách quan. Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ là một yếu tố then chốt để bảo đảm độc lập, chủ quyền và lợi ích quốc gia dân tộc; là cách thức hiệu quả để nâng cao thế và lực của đất nước, phát huy sức mạnh dân tộc gắn với sức mạnh thời đại; là phương thức hữu hiệu góp phần giải quyết những vấn đề nội tại đặt ra đối với nền kinh tế.

Thủ tướng nhấn mạnh một số điểm như độ mở của nền kinh tế lớn (gần 200% GDP), chịu tác động, ảnh hưởng nhanh, nhạy trước các cú sốc bên ngoài; khả năng hấp thụ, nội lực hóa ngoại lực còn hạn chế; yêu cầu cấp thiết phải xử lý các thách thức đối với phát triển bền vững; sự cần thiết phải huy động hiệu quả các nguồn lực, đa dạng hóa các chuỗi cung ứng nhất là trong bối cảnh thế giới đầy biến động, khó dự báo hiện nay...

Về quan điểm, Thủ tướng nêu rõ, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ ngày càng cao trong điều kiện hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ phải dựa trên nền tảng bảo đảm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, lợi ích quốc gia, dân tộc và thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, là bạn tốt, đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế; xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ dựa trên ý chí tự lực, tự cường và phát huy sức mạnh tổng hợp của dân tộc gắn với sức mạnh thời đại.

Về mục tiêu, Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra mục tiêu chiến lược đến năm 2030 là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Trên cơ sở đó, chúng ta xác định rõ một số mục tiêu chủ yếu như xây dựng nền kinh tế có cơ cấu hợp lý, hiệu quả, bền vững, nhất là phát triển công nghiệp nặng, công nghiệp nền tảng, chế biến chế tạo, công nghiệp sau thu hoạch. Nâng cao sức chống chịu và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế; thích ứng linh hoạt, hiệu quả với những biến động tình hình quốc tế, khu vực và trong nước; tạo thế đan xen lợi ích trong hội nhập quốc tế. Cùng với đó, tận dụng tốt các cơ hội từ hội nhập quốc tế, tạo động lực thúc đẩy phục hồi nhanh trong ngắn hạn và phát triển bền vững trong trung và dài hạn.

Đồng thời, cần đặc biệt chú trọng đến tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội và đời sống người dân, như đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ rõ: Không "hy sinh" tiến bộ, công bằng xã hội và môi trường để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần. Xây dựng các khu vực phòng thủ vững chắc về an ninh, quốc phòng; bảo đảm ổn định chính trị - xã hội; thúc đẩy hợp tác và cạnh tranh quốc tế.

Về tư tưởng chủ đạo, xuyên suốt, Thủ tướng nhấn mạnh, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả lấy lợi ích quốc gia dân tộc là mục tiêu cao nhất gắn với kết nối hòa bình, hợp tác, phát triển trong khu vực, thế giới; thể hiện rõ vai trò là thành viên có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế và dựa trên cơ sở 3 trụ cột: Xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, xây dựng nền dân chủ XHCN.

Tư tưởng chủ đạo, xuyên suốt khác là xác định rõ con người là trung tâm, là chủ thể, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; kết hợp hài hòa, hiệu quả giữa các yếu tố nền tảng là con người, tài nguyên thiên nhiên và truyền thống lịch sử, văn hóa. Phát huy giá trị văn hóa và tinh thần đoàn kết, trí tuệ, bản lĩnh, đạo đức, tài năng và phẩm chất của con người Việt Nam để thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

Cùng với đó, khơi thông, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển; trong đó nội lực là cơ bản, chiến lược, lâu dài, quyết định và ngoại lực là quan trọng, đột phá, thường xuyên; thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển hóa ngoại lực thành nội lực. Tạo chuyển biến rõ nét trong thực hiện các đột phá chiến lược về thể chế, nguồn nhân lực và hệ thống kết cấu hạ tầng. Tập trung hoàn thiện thể chế phát triển, cơ cấu lại nền kinh tế và phát triển doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Nâng cao khả năng chống chịu và sức cạnh tranh của nền kinh tế, của các ngành, lĩnh vực, của doanh nghiệp và của sản phẩm.

Các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm

Về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, Thủ tướng nêu rõ, trước hết phải tạo môi trường hòa bình, giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, ổn định chính trị -xã hội, ổn định môi trường pháp lý, tạo nền tảng và điều kiện thuận lợi cho phát triển nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng.

Chú trọng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhà đầu tư, doanh nghiệp, người dân. Đẩy mạnh hoạt động đối ngoại, làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác, tạo thế đan xen lợi ích; tích cực tham gia sâu, góp phần định hình "luật chơi" trong hội nhập quốc tế.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN đồng bộ, hiện đại, hội nhập, phù hợp với cam kết quốc tế. Phát triển đồng bộ các loại thị trường và các yếu tố thị trường hướng tới các chuẩn mực của một nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập và phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật phù hợp với thông lệ, cam kết quốc tế và điều kiện thực tiễn Việt Nam. Tuân thủ đầy đủ quy luật của thị trường nhưng có can thiệp của Nhà nước khi cần thiết để bảo vệ thị trường, bảo vệ doanh nghiệp, nhà đầu tư, người dân.

Thứ ba, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế (thu chi, xuất nhập khẩu, lương thực thực phẩm, năng lượng và lao động). Phối hợp đồng bộ, hiệu quả, linh hoạt các chính sách tài khóa, tiền tệ và các chính sách khác. Tăng cường năng lực phân tích, dự báo, chủ động các kịch bản, phương án ứng phó phù hợp, kịp thời với những biến động, cú sốc từ bên ngoài.

Thủ tướng đánh giá tại phiên chuyên đề thứ hai, Diễn đàn đã tập trung đánh giá thực trạng, tồn tại hạn chế và đề xuất, kiến nghị một số giải pháp phát triển thị trường vốn và thị trường bất động sản. Ông nhấn mạnh cần chú trọng bảo đảm hài hòa giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn; khắc phục bất cập của các thị trường này, xử lý nghiêm các sai phạm nhưng bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, nhà đầu tư chân chính, đúng pháp luật.

Thứ tư, tập trung cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng một cách thực chất, hiệu quả hơn, thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số, đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Trong đó, chú trọng xây dựng nền công nghiệp quốc gia vững mạnh, các ngành công nghiệp công nghiệp nền tảng, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu; phát triển kinh tế đô thị, liên kết vùng, kinh tế biển gắn với bảo vệ chủ quyền biển đảo…

Tiếp tục thực hiện quyết liệt, hiệu quả 3 trọng tâm cơ cấu lại nền kinh tế (cơ cấu lại đầu tư, trọng tâm là đầu tư công, tránh dàn trải, chia cắt, manh mún, kéo dài; cơ cấu lại thị trường tài chính, trọng tâm là các tổ chức tín dụng; cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước).

Thủ tướng yêu cầu các cấp, các ngành, các địa phương cụ thể hóa thành các cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ để thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới công nghệ, khởi nghiệp, chuyển đổi số quốc gia, phát triển nền kinh tế số, xã hội số và công dân số, đa dạng hóa chuỗi cung ứng, nâng cao năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP)…

Tập trung thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, phát triển kinh tế xanh, chuyển đổi năng lượng, kinh tế tuần hoàn.

Thứ năm, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, phát huy vai trò quan trọng của doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Theo đó, phải rà soát, hoàn thiện pháp luật, cơ chế, chính sách tạo môi trường và điều kiện thuận lợi, bình đẳng cho việc huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực từ bên trong và bên ngoài cho phát triển. Tập trung phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng chiến lược. Thúc đẩy hợp tác công tư (PPP); phát triển các mô hình: Lãnh đạo công - quản trị tư; đầu tư công - quản lý tư; đầu tư tư - sử dụng công.

Phát triển cộng đồng doanh nghiệp lớn mạnh, cả doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI trở thành lực lượng nòng cốt xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập. Hiện Việt Nam hiện có trên 800 nghìn doanh nghiệp có tính linh hoạt, khả năng thích ứng cao và đang nỗ lực phục hồi, phát triển. Tăng cường gắn kết giữa doanh nghiệp nước ngoài với doanh nghiệp trong nước; tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực, toàn cầu.

Thứ sáu, phát triển nguồn nhân lực và quản trị quốc gia hiện đại.

Thủ tướng lưu ý các cấp, các ngành cần chú trọng phát triển nhân lực chất lượng cao có khả năng cạnh tranh khu vực, quốc tế, chú trọng đào tạo kỹ năng, kiến thức pháp luật, hội nhập, nêu cao bản sắc văn hóa, ý chí, khát vọng phát triển, nhất là nguồn nhân lực có đủ khả năng cạnh tranh và làm việc trong môi trường quốc tế...

Đẩy mạnh đổi mới toàn diện giáo dục đào tạo, chuyển mạnh từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.

Chú trọng chuyển từ kế hoạch hóa gia đình sang chiến lược dân số và phát triển, nhấn mạnh vai trò của con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực quan trọng nhất của quá trình phát triển.

Tập trung đổi mới, nâng cao hiệu quả hệ thống quản trị quốc gia; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực hợp lý, nâng cao năng lực cấp dưới và tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực.

Không lựa chọn nền kinh tế đóng mà luôn kiên định đường lối đổi mới, mở cửa

Kết luận bài phát biểu, Thủ tướng một lần nữa nhấn mạnh, việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với nước ta trong tình hình mới.

"Việt Nam khẳng định chủ trương nhất quán: Một là, không lựa chọn nền kinh tế đóng mà luôn kiên định đường lối đổi mới, mở cửa, chủ động, tích cực hội nhập sâu rộng, thực chất, hiệu quả. Hai là, tạo môi trường pháp lý phù hợp, ổn định và điều kiện thuận lợi, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của các doanh nghiệp, đối tác đầu tư, kinh doanh lâu dài, hiệu quả, bền vững trên nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ" và tuân thủ pháp luật. Ba là, Việt Nam mong muốn là bạn tốt, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm và sẵn sàng chung tay cùng cộng đồng quốc tế giải quyết các thách thức có tính chất toàn cầu, toàn dân", Thủ tướng nhấn mạnh.

Phát huy truyền thống tốt đẹp và những thành tựu, kết quả quan trọng đã đạt được, Thủ tướng mong muốn và tin tưởng rằng, các cấp, các ngành, các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân cả nước tiếp tục đoàn kết, chung sức, đồng lòng dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, tập trung khắc phục những hạn chế, bất cập, vượt qua khó khăn, thách thức, nỗ lực phấn đấu thực hiện thành công các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đề ra về xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả, mang lại ấm no, hạnh phúc cho nhân dân và bảo đảm lợi ích của các nhà đầu tư.