Thúc đẩy cạnh tranh hiệu quả tạo công bằng trong chăm sóc sức khỏe

Nhận diện các rào cản và rủi ro

Tham khảo từ các báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) tại Diễn đàn Cạnh tranh toàn cầu lần thứ 24 diễn ra tháng 12/2025 tại Pháp, Uỷ ban Cạnh tranh Quốc gia đưa ra các phân tích về vấn đề cạnh tranh trong chăm sóc sức khỏe.

margin: 15px auto;" />

Theo Uỷ ban Cạnh tranh Quốc gia, khả năng tiếp cận dịch vụ y tế là mục tiêu trung tâm của chính sách chăm sóc sức khỏe. OECD chỉ ra rằng, các rủi ro cạnh tranh trong lĩnh vực này thường không biểu hiện trực tiếp qua giá, mà thông qua việc hạn chế khả năng tiếp cận. Sự mất cân đối về phân bố địa lý của các cơ sở y tế có thể dẫn đến tình trạng thiếu dịch vụ tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, trong khi dịch vụ lại tập trung tại các đô thị lớn.

Xu hướng hợp nhất và tập trung trong lĩnh vực y tế, nếu không được đánh giá đầy đủ, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng này. Việc sáp nhập các bệnh viện hoặc mạng lưới phòng khám có thể dẫn đến cắt giảm dịch vụ tại những khu vực kém lợi nhuận, hình thành các “sa mạc y tế”, nơi người dân gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu.

OECD cũng nhấn mạnh rằng, chất lượng chăm sóc sức khỏe là một tham số cạnh tranh quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh về giá bị hạn chế. Thiếu cạnh tranh hoặc cạnh tranh bị bóp méo có thể dẫn đến suy giảm chất lượng dịch vụ, chậm đổi mới trong phương pháp điều trị và hạn chế đầu tư vào nâng cao năng lực chuyên môn.

Một số nghiên cứu được OECD dẫn chiếu cho thấy, các thương vụ sáp nhập trong lĩnh vực bệnh viện, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, có thể làm gia tăng rủi ro đối với an toàn sức khỏe cho người bệnh. Do đó, việc đánh giá tác động cạnh tranh cần xem xét không chỉ hiệu quả kinh tế mà còn cả hệ quả đối với chất lượng và kết quả điều trị.

Công bằng là một trụ cột quan trọng trong phân tích của OECD. Các hành vi hạn chế cạnh tranh có thể làm gia tăng bất bình đẳng trong tiếp cận và chất lượng chăm sóc, đặc biệt đối với các nhóm dân cư dễ bị tổn thương. OECD lưu ý rằng bất bình đẳng không chỉ tồn tại giữa các nhóm dân cư trong một quốc gia mà còn giữa các quốc gia, phản ánh sự chênh lệch về nguồn lực và khả năng tiếp cận công nghệ y tế.

Gợi mở chính sách thúc đẩy cạnh tranh hiệu quả

Từ các phân tích trên, OECD kết luận rằng, thực thi pháp luật cạnh tranh trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cần vượt ra ngoài các công cụ phân tích truyền thống. Việc đánh giá tác động cạnh tranh phải tính đến khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, động lực đổi mới và tác động dài hạn của các thay đổi cấu trúc thị trường, thay vì chỉ tập trung vào tác động giá trong ngắn hạn.

Bên cạnh hoạt động điều tra và xử lý vi phạm, OECD đặc biệt đề cao vai trò của vận động chính sách cạnh tranh (competition advocacy). Việc rà soát, đánh giá các quy định chuyên ngành có thể vô tình tạo ra rào cản gia nhập hoặc củng cố sức mạnh thị trường là công cụ quan trọng nhằm phòng ngừa rủi ro cạnh tranh ngay từ giai đoạn xây dựng chính sách.

OECD cũng khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của cơ quan cạnh tranh trong việc bảo đảm hệ thống chăm sóc sức khỏe vận hành hiệu quả, không chỉ theo nghĩa kinh tế mà còn theo các mục tiêu xã hội dài hạn. Thực thi pháp luật cạnh tranh trong lĩnh vực này cần được tiếp cận một cách thận trọng, linh hoạt, gắn với bối cảnh điều tiết và mục tiêu y tế công cộng của từng quốc gia.

Đối với các cơ quan quản lý cạnh tranh, hàm ý quan trọng là cần mở rộng khung phân tích, chú trọng đánh giá tác động của các hành vi và cấu trúc thị trường đối với khả năng tiếp cận, chất lượng và công bằng, bên cạnh yếu tố giá. Đồng thời, tăng cường phối hợp liên ngành với các cơ quan quản lý y tế nhằm kịp thời nhận diện và xử lý các rủi ro cạnh tranh mang tính cấu trúc, góp phần xây dựng một hệ thống chăm sóc sức khỏe bền vững, hướng tới người dân làm trung tâm.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan cạnh tranh và cơ quan quản lý y tế là điều kiện cần thiết để bảo đảm các mục tiêu cạnh tranh và mục tiêu y tế công cộng được thực hiện hài hòa, qua đó nâng cao phúc lợi xã hội trong dài hạn.

Theo các tài liệu do Ban Thư ký Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) chuẩn bị cho Diễn đàn Cạnh tranh Toàn cầu lần thứ 24, cạnh tranh trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe có những đặc thù khác biệt rõ rệt so với các thị trường hàng hóa và dịch vụ thông thường. Những đặc thù này khiến việc áp dụng máy móc các công cụ phân tích cạnh tranh truyền thống, vốn tập trung chủ yếu vào yếu tố giá, trở nên không đầy đủ và trong nhiều trường hợp có thể dẫn đến đánh giá sai lệch về mức độ tổn hại cạnh tranh.