Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng: Chính sách, giải pháp điều hành chính sách tiền tệ hướng đến ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an toàn hệ thống, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp

Sáng 01/6/2023, tại Chương trình Kì họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2023. Phát biểu tại Hội trường, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Nguyễn Thị Hồng khẳng định, những giải pháp, liều lượng chính sách, thời điểm được NHNN cân nhắc kĩ lưỡng, tất cả cũng để hướng đến ổn định kinh tế vĩ mô, tiền tệ, đảm bảo an toàn hệ thống, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân.

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng phát biểu tại phiên họp

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, trong năm 2022 và năm 2023, việc điều hành chính sách tiền tệ của NHNN trong bối cảnh đầy khó khăn thách thức, có nhiều diễn biến mới, phức tạp, khó lường hơn so với thời điểm Quốc hội ban hành Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội (Nghị quyết số 43) và Chính phủ ban hành Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 30/01/2022 về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và triển khai Nghị quyết số 43. Chính sách tiền tệ cũng được giao khá nhiều nhiệm vụ và những nhiệm vụ này khó đạt được cùng một lúc. Trong điều kiện đó, NHNN đã kiên định, xuyên suốt với mục tiêu giữ ổn định kinh tế vĩ mô, tiền tệ, theo dõi sát tình hình để quyết định các nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm trong từng thời kì, từng giai đoạn để ứng phó linh hoạt.

Điều hành lãi suất cần được xem xét trong tổng thể điều hành kinh tế vĩ mô

Cụ thể, đối với điều hành lãi suất, nhu cầu giảm lãi suất là mong muốn của doanh nghiệp khi vay vốn từ trước đến nay. Quốc hội, Chính phủ rất quan tâm chỉ đạo và NHNN cũng rất quan tâm điều đó. Tuy nhiên, điều hành lãi suất cần được xem xét trong tổng thể điều hành chính sách kinh tế vĩ mô để đảm bảo được đại cục ổn định kinh tế vĩ mô, tiền tệ và đặc biệt là đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng.

Thống đốc cho biết, năm 2022, có hai lí do rất quan trọng để chúng ta phải chấp nhận mặt bằng lãi suất cao hơn: (i) Lãi suất quốc tế đồng loạt tăng nhanh và mạnh, trong nước, lạm phát trong năm 2022 bình quân tăng 3,15% (tuy là thấp so với mục tiêu nhưng vẫn cao hơn so với mức 1,84% năm 2021 và đặc biệt là trong nửa cuối năm 2022, lạm phát đang có xu hướng tăng nhanh từng tháng, cuối năm lạm phát so với cùng kì đã ở mức 5%; lạm phát cơ bản bình quân đã khoảng 5%, cao hơn nhiều so với mức bình quân lạm phát cơ bản năm 2021 là 0,84%). Chính vì vậy, việc điều hành không thể chủ quan với lạm phát; (ii) Áp lực mất giá của đồng Việt Nam rất lớn trong năm 2022 khi các nước thắt chặt chính sách tiền tệ và đồng USD tăng giá mạnh. Vào thời điểm tháng 9 - 10/2022, áp lực mất giá của đồng Việt Nam lên đến 9 - 10%, nếu không có các giải pháp linh hoạt, đồng bộ thì khó có thể ổn định được mức tỉ giá chỉ mất giá 3,5% trong năm 2022.

Vào lúc đó, điều hành thị trường này rất khó khăn. Thống đốc nêu vấn đề: Nếu chúng ta để đồng Việt Nam mất giá trên 10% thì điều gì sẽ xảy ra? Doanh nghiệp sẽ rất khó khăn, vì doanh nghiệp có thâm hụt hàng năm rất lớn, sản xuất trong nước phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên vật liệu từ nước ngoài, nếu tỉ giá tăng cộng hưởng mặt bằng giá thế giới tăng cao, chi phí đầu vào sẽ cao, chắc chắn lạm phát sẽ tăng cao. Chưa kể, doanh nghiệp Việt Nam cũng vay một lượng lớn vốn nước ngoài, nghĩa vụ trả nợ bằng VND sẽ tăng lên, dẫn đến rất nhiều khó khăn. Khi ổn định được tỉ giá trở lại, với điều kiện tăng chậm lại của lạm phát, trong những tháng đầu năm, NHNN đã quyết liệt, điều chỉnh ba lần lãi suất điều hành, đưa mặt bằng lãi suất của các khoản cho vay mới giảm khoảng 0,9% bình quân so với cuối năm 2021.

Cần tìm đúng nguyên nhân để có giải pháp gỡ khó cho doanh nghiệp

Với điều hành tín dụng, Thống đốc cho biết, tháng 10/2022, diễn ra sự kiện của Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài gòn (SCB) chưa từng có trong lịch sử với việc rút tiền hàng loạt, nguy cơ lan truyền trong hệ thống rất lớn. Trong bối cảnh đó, NHNN quyết định tập trung ưu tiên vừa ổn định thị trường ngoại hối, đặc biệt đảm bảo an toàn hoạt động các tổ chức tín dụng (TCTD) vừa đảm bảo chi trả cho người dân, vì thế, không thể điều chỉnh room tín dụng vào tháng 10/2022. Sau khi thanh khoản ổn định lại, NHNN mới điều chỉnh tăng trưởng tín dụng. “Với diễn biến trong sự đổ vỡ của các ngân hàng Mỹ vừa qua cũng như Credit Suisse của Thụy Sĩ cho thấy, việc ưu tiên đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng của NHNN và Chính phủ là hết sức đúng đắn, các cấp có thẩm quyền cũng rất quan tâm” - Thống đốc nhấn mạnh.

Theo Thống đốc, những giải pháp, liều lượng chính sách, thời điểm được NHNN cân nhắc kĩ lưỡng, tất cả cũng để hướng đến ổn định kinh tế vĩ mô tiền tệ, đảm bảo an toàn hệ thống, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân.

Về tiếp cận tín dụng, Thống đốc cho rằng, cần phải được mổ xẻ, phân tích nguyên nhân mới có giải pháp đúng. Về cơ chế, chính sách cho vay giữ nguyên, không có gì thay đổi. Năm 2022, tăng trưởng tín dụng 14,16%, 5 tháng đầu năm 2023 tín dụng chỉ tăng khoảng 3%, nhưng không thể nói là do chính sách. Về phía các ngân hàng thương mại thì dư địa tín dụng thoải mái, thanh khoản hệ thống được NHNN duy trì dư thừa. “Không có lí do gì để TCTD huy động tiền gửi, trả lãi cho người gửi tiền mà lại không cho vay nếu doanh nghiệp đủ điều kiện” - Thống đốc nhấn mạnh.

Cũng theo Thống đốc, từ phía doanh nghiệp, giải pháp cho các nhóm doanh nghiệp như sau: (i) Nhóm doanh nghiệp không có đầu ra, không có đơn hàng, thì giải pháp phải tháo gỡ khó khăn đầu ra. Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo quyết liệt để xúc tiến thương mại, tuy nhiên cũng cần phải có thời gian. Các doanh nghiệp cần hướng đến khai thác thị trường nội địa với 100 triệu dân để thay thế cho sự suy giảm của cầu nước ngoài; (ii) Đối với nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa, có thể nói rất khó khăn sau đại dịch Covid-19, không đủ điều kiện vay vốn, không tiếp cận được vốn ngân hàng, nhóm doanh nghiệp này cần phải có giải pháp cải thiện điều kiện vay vốn, có thể thông qua các chính sách như bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Tháo gỡ vướng mắc pháp lí cho thị trường bất động sản

Đối với lĩnh vực tín dụng bất động sản, tăng trưởng tín dụng vào lĩnh vực này thường cao hơn so với mức tăng trưởng chung của nền kinh tế. Thế nhưng với những khó khăn của thị trường bất động sản hiện nay thì 70% là các khó khăn về pháp lí, nên giải pháp hiện nay là phải tập trung vào tháo gỡ những vướng mắc về pháp lí, cộng với các doanh nghiệp cần phải rà soát để điều chỉnh giá bất động sản, thì như vậy sẽ kích thích tín dụng cho cả doanh nghiệp xây dựng bất động sản cũng như là người mua nhà.

Thống đốc cho hay, về phía NHNN, trong những tháng đầu năm 2023, khi điều kiện thuận lợi và cầu tín dụng thấp, NHNN cũng đã điều hành để duy trì thanh khoản dồi dào; điều chỉnh giảm lãi suất điều hành; ban hành thông tư cho phép cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ; chỉ đạo các TCTD phải rà soát giảm thủ tục hành chính cũng như là cho vay căn cứ trên cơ sở phương án khả thi và có khả năng trả nợ, cũng không nhất thiết là phải có tài sản đảm bảo. Đối với NHNN, năm nay, cũng là năm thứ bảy đứng đầu trong hệ thống xếp hạng chỉ số PAR INDEX của các bộ, ngành, đây là những giải pháp hướng đến cải thiện tiếp cận tín dụng.

Trong khi đánh giá về doanh nghiệp, NHNN rất quan tâm đến thông tin nêu trong báo cáo PCI năm 2022 của VCCI, dữ liệu sử dụng trong nghiên cứu điều tra là 82.510 doanh nghiệp được lựa chọn, trong đó thì liên hệ thành công chỉ được với 43.903 doanh nghiệp để mời trả lời trực tuyến và kết quả chỉ có 8.478 doanh nghiệp phản hồi hợp lệ trong số 43.903 doanh nghiệp. Trong khi đó, tổng số của cả nền kinh tế có khoảng 800 - 900 nghìn doanh nghiệp thì con số này là nhỏ. Thống đốc đặt ra câu hỏi: “Vậy thì kết quả này có phản ánh được bức tranh về doanh nghiệp hay không trong số tỉ lệ phản hồi hợp lệ chỉ chiếm 1%?”.

Về chính sách hỗ trợ lãi suất 2% từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP của Chính phủ, Thống đốc cho biết, đây là chính sách mà Chính phủ, các bộ, ngành dành nhiều thời gian triển khai. Tuy nhiên, kết quả triển khai chưa được như kì vọng do tâm lí e ngại của doanh nghiệp và TCTD khó có thể đánh giá thế nào là “có khả năng phục hồi”. Trước tình hình đó, Chính phủ đã trình Quốc hội chuyển nguồn này, khoảng 24.000 tỉ đồng cho giảm VAT. Hiện nay, NHNN đang trình Chính phủ để kiến nghị Quốc hội sửa đổi Nghị quyết số 43, bỏ cụm từ “có khả năng phục hồi” để tiếp tục triển khai gói hỗ trợ này.

Liên quan đến chương trình 120.000 tỉ đồng cho vay nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ, đây là chương trình tín dụng do bốn ngân ngân hàng thương mại Nhà nước tự nguyện tham gia, để thực hiện mục tiêu 1 triệu căn hộ cho công nhân, người có thu nhập thấp, đây là chương trình đến năm 2030. Nguồn vốn do chính các ngân hàng huy động, lãi suất trong thời gian ưu đãi thấp hơn 1,5 - 2% so với lãi suất cho vay trung, dài hạn VND bình quân của các ngân hàng thương mại Nhà nước trên thị trường, cũng từ chính nguồn lực tài chính của các ngân hàng thương mại. Điều này thể hiện sự tự nguyện, tinh thần trách nhiệm của bốn ngân hàng thương mại này. NHNN chỉ hướng dẫn về lãi suất cũng như là lãi suất áp dụng trong thời gian ưu đãi để triển khai thống nhất.

Tái cơ cấu ngân hàng vẫn được triển khai quyết liệt, đúng quy định

Về tái cơ cấu ngân hàng yếu kém, Thống đốc nhận định, đây là việc tồn đọng, rất khó xử lí. Tái cơ cấu một ngân hàng yếu kém trong điều kiện bình thường đã rất khó, trong điều kiện khó khăn hiện nay lại càng khó hơn. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt thực hiện ngay từ khi nhận nhiệm vụ, Thủ tướng Chính phủ đã họp với Ngân hàng đầu tiên và yêu cầu tiến hành quyết liệt các giải pháp để tái cơ cấu.

Thống đốc cho biết, đến nay, các ngân hàng yếu kém đã trình xin chủ trương các cấp có thẩm quyền. NHNN cùng các bộ, ngành dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đang thực hiện quyết liệt các bước để trước khi phê duyệt đề án chi tiết theo đúng chủ trương của cấp có thẩm quyền và đúng quy định của pháp luật.

Hà Trang (NHNN)