Xuất khẩu giảm

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, lượng thép xuất khẩu tháng 10 chỉ đạt hơn 677.000 tấn và giảm 37% so với cùng kỳ năm ngoái, giảm thêm 12% so với tháng 9. Đây là tháng giảm mạnh nhất kể từ đầu năm đến nay.

Tính chung 10 tháng, Việt Nam xuất khẩu gần 8,6 triệu tấn, thấp hơn 22% so với cùng kỳ 2024. Mức giảm này phản ánh bức tranh xuất khẩu ảm đạm trước hàng loạt biện pháp bảo hộ mà Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) áp dụng.

Trong khi xuất khẩu sang các thị trường lớn sụt giảm mạnh, Campuchia bất ngờ vươn lên trở thành thị trường đơn lẻ tiêu thụ nhiều thép Việt Nam nhất.

10 tháng đầu năm, Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,2 triệu tấn thép sang thị trường này, tăng 26%. Campuchia hiện chiếm 14% tổng lượng thép xuất khẩu, tăng mạnh so với mức 9% cùng kỳ năm ngoái. Ngược lại, thị trường Mỹ vốn là khách hàng lớn nhất của thép Việt Nam năm 2024 đã tụt xuống vị trí thứ tư, chỉ chiếm 8,4% tổng lượng xuất khẩu.

10 tháng năm 2025, xuất khẩu sang Mỹ giảm 53%, còn hơn 720.000 tấn. Tình trạng này đến từ loạt chính sách siết thuế: Từ tháng 6, Mỹ nâng thuế nhập khẩu thép lên 50%, gấp đôi mức công bố ban đầu. Tháng 8, DOC áp thuế chống bán phá giá (CBPG) từ 87,07% đến 162,96%,

Và thuế chống trợ cấp từ 0,3% đến 257,83% đối với một số doanh nghiệp. Tại châu Âu, các rào cản cũng siết chặt không kém như EU áp thuế 12,1% với thép cuộn cán nóng Việt Nam từ tháng 9 và đồng thời khởi xướng điều tra CBPG thép cuộn cán nguội từ Việt Nam.

Từ 2026, EU áp dụng CBAM, đánh thuế carbon lên thép nhập khẩu, làm tăng chi phí đáng kể. Trước hàng rào phòng vệ dày đặc, xuất khẩu sang nhiều thị trường EU giảm sâu như Italy giảm 21%, Bỉ giảm 43%, Tây Ban Nha giảm đến 51%.

Nhập khẩu vẫn cao gấp đôi

Ở chiều ngược lại, nhập khẩu thép tháng 10 đạt khoảng 1,5 triệu tấn, giảm 36% so với cùng kỳ nhưng vẫn cao gấp 2,2 lần lượng xuất khẩu cùng tháng.

Lũy kế 10 tháng, Việt Nam nhập gần 12 triệu tấn thép, giảm 13% – ít hơn nhiều so với tốc độ giảm của xuất khẩu. Từ đầu 2024 đến nay, Việt Nam chỉ có duy nhất một tháng xuất siêu thép còn lại đều nhập siêu liên tục và với biên độ lớn.

Một trong những thay đổi đáng chú ý là nguồn nhập khẩu từ Trung Quốc đang giảm mạnh: Tỷ trọng giảm từ 69% xuống còn 59%; khối lượng giảm 26% xuống còn 7,5 triệu tấn. Nguyên nhân là Bộ Công Thương đã áp loạt biện pháp phòng vệ: Thuế CBPG với thép cuộn cán nóng ở mức 23,1–27,83%, Thuế CBPG tôn mạ ở mức 37,13%.

Khi Trung Quốc dư thừa công suất, các nhà máy nước này tìm cách đẩy thép sang Việt Nam, nhưng biện pháp phòng vệ đã hạn chế phần nào lượng hàng giá rẻ tràn vào.

Tuy nhiên, nhập khẩu từ các thị trường khác trong khu vực châu Á lại tăng mạnh: Indonesia tăng 58%, vượt 1 triệu tấn, Malaysia tăng kỷ lục 544%, đạt hơn 151.000 tấn. Điều này phản ánh xu hướng dịch chuyển thương mại, khi nhiều quốc gia tìm cách lấp khoảng trống thị phần mà Trung Quốc để lại do bị áp thuế.

Tại Hội thảo Ngành thép Việt Nam 2025, ông Lê Việt - Tổng Giám đốc Thép Miền Nam – VNSTEEL nhận định rằng xuất khẩu thép xây dựng năm nay tiếp tục đối mặt hàng loạt rào cản thương mại quốc tế. Ông dự báo xuất khẩu có thể giảm 25–30%, đặc biệt tại Mỹ, EU, Ấn Độ và một số thị trường áp thuế CBPG.

Trong bối cảnh đó, thị trường nội địa được xem là trụ cột giữ đà tăng trưởng cho ngành thép trong quý IV/2025. Doanh nghiệp sẽ phải: tối ưu chi phí sản xuất; nâng cao năng lực quản trị; đầu tư công nghệ xanh để đáp ứng tiêu chuẩn môi trường.

Một thách thức lớn đang tới gần là CBAM của EU. Từ ngày 1/1/2026, thép xuất khẩu vào thị trường này phải chứng minh được lượng phát thải carbon ở từng công đoạn, buộc doanh nghiệp đầu tư hệ thống đo lường và kiểm toán carbon với chi phí không nhỏ.

Ông Phạm Công Thảo, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Thép Việt Nam (VNSteel), nhấn mạnh rằng thị trường Mỹ vốn là thị trường có giá bán cao nhất và nay trở thành thị trường khó tiếp cận do thuế cao.

EU và Mỹ cộng lại chiếm gần 40% tổng xuất khẩu thép của Việt Nam, nên việc mất dần hai thị trường này ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng. Dù vậy, Hiệp hội Thép Việt Nam dự báo ngành thép vẫn có thể tăng trưởng 9–10% trong năm 2025, dựa trên động lực nội địa và quá trình phục hồi của các dự án hạ tầng – bất động sản.