Tham tán Đặng Thị Thanh Phương: EVFTA tạo xung lực cho thương mại Việt Nam và Đức

EVFTA mở rộng dư địa tăng trưởng thương mại Việt Nam - Đức

Trong khuôn khổ Khóa họp lần thứ 3 của Ủy ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế, thương mại Việt Nam - Đức diễn ra sáng 17/11, hai bên đã rà soát tiến độ hợp tác, tháo gỡ vướng mắc và thống nhất các trọng tâm ưu tiên trong giai đoạn tới. Ngoài năng lượng, công nghiệp, chuyển đổi số, vấn đề hợp tác thương mại tiếp tục được dành nhiều thời gian thảo luận, hướng vào mục tiêu chia sẻ thông tin, duy trì ổn định giao thương và tận dụng hiệu quả ưu đãi từ Hiệp định EVFTA.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, từ góc độ thị trường sở tại, bà Đặng Thị Thanh Phương - Tham tán Thương mại tại CHLB Đức cho biết, EVFTA đã tạo ra xung lực mạnh mẽ cho các nhóm hàng nông, thủy sản và chế biến chế tạo của Việt Nam tại EU và đặc biệt tại Đức, thể hiện rõ qua các số liệu tăng trưởng vượt trội giai đoạn 2020-2025.

- Bà đánh giá thế nào về mức độ tận dụng ưu đãi EVFTA của doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn 2020- 2025, đặc biệt với các nhóm hàng nông, thủy sản và chế biến chế tạo?

Tham tán Đặng Thị Thanh Phương: Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) chính thức có hiệu lực từ tháng 8 năm 2020. Trong giai đoạn đầu tiên thực hiện (2020-2025), việc triển khai EVFTA đã góp phần giúp thương mại giữa Việt Nam và Đức tăng trưởng tích cực từ gần 10 tỷ USD năm 2020 lên 11,7 tỷ USD năm 2024 và dự kiến lên 13,3 tỷ USD năm 2025. Trong đó xuất khẩu Việt Nam sang Đức tăng từ 6,64 tỷ USD năm 2020 lên 7,95 tỷ USD năm 2024 và dự kiến đạt 9,33 tỷ USD năm 2025, tương đương mức tăng khoảng 40% trong cả giai đoạn. Nhập khẩu tăng chậm hơn ở mức khoảng 20% từ 3,35 tỷ USD năm 2020 lên 3,77 tỷ USD năm 2024 và dự kiến đạt 4,03 tỷ USD năm 2025.

Đối với nhóm hàng nông thuỷ sản, tăng trưởng ấn tượng nhất phải kể đến cà phê. Kim ngạch xuất khẩu cà phê sang Đức tăng từ 350,4 triệu USD năm 2020 lên 602,9 triệu USD năm 2024 và dự kiến lên 1,18 tỷ USD năm 2025, tương đương mức tăng khoảng 72% đến gần 100%. Hàng rau quả đã tăng từ 19,9 triệu USD năm 2020 lên 60,2 triệu USD năm 2024 và dự kiến đạt 81,5 triệu USD năm 2025 tương đương tăng trưởng trên 200%. Ngoài ra, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Đức cũng tăng trưởng tích cực trong bối cảnh chưa dỡ bỏ được thẻ vàng IUU khi đạt 180,9 triệu USD năm 2020 lên 202,3 năm 2024 và dự kiến năm 2025 lên gần 219,6 triệu USD, tương đương mức tăng 20% trong cả giai đoạn.

Đối với nhóm hàng chế biến chế tạo, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang Đức tăng từ 761,1 triệu USD năm 2020 lên 795,2 triệu USD năm 2024 và dự kiến đạt 884 triệu USD năm 2025 (tăng 16%), máy vi tính sản phẩm điện tử và linh kiện tăng từ mức 528,2 triệu USD năm 2020 lên trên 1 tỷ USD năm 2024 và dự kiến đạt 1,3 tỷ USD năm 2025 (tăng hơn 200%); máy móc thiết bị dụng cụ và phụ tùng từ 656 triệu USD năm 2020 lên 1,32 tỷ USD năm 2024 và dự kiến đạt 1,42 tỷ USD năm 2025 (tăng hơn 200%). Tuy nhiên, xuất khẩu hàng da giày, gỗ/sản phẩm gỗ và điện thoại các loại của Việt Nam sang Đức còn giảm trong giai đoạn sau khi ký EVFTA.

Có thể nói tăng trưởng thương mại giữa Việt Nam - EU và Việt Nam - Đức trong giai đoạn đầu thực hiện EVFTA chưa có bước đột phá so với giai đoạn trước đó nhưng đã tăng trưởng tích cực và EVFTA chính là yếu tố quan trọng giúp thương mai song phương duy trì đà tăng trưởng trong bối cảnh thương mại thế giới bị tác động nặng nề bởi Covid-19, cuộc chiến Ukraina, xung đột ở biển Đỏ làm gián đoạn chuỗi cung ứng.

- Xuất khẩu cà phê, thủy sản, rau quả sang Đức đều tăng trưởng rất mạnh. Theo bà, đâu là các yếu tố then chốt giúp các ngành hàng chủ lực này bứt phá trong thời gian qua?

Tham tán Đặng Thị Thanh Phương: Như đã nêu ở trên, xuất khẩu cà phê, hàng rau quả và thuỷ sản sang Đức đạt tăng trưởng ấn tượng. Yếu tố then chốt đó chính là lợi thế về thuế quan khi EVFTA đã xóa bỏ hoặc giảm mạnh thuế quan cho hầu hết các sản phẩm nông sản Việt Nam ngay từ khi hiệu lực, tạo lợi thế cạnh tranh lớn so với các đối thủ (như Brazil với cà phê hay Thái Lan, Ấn Độ với rau quả). Cụ thể:

- 93% dòng thuế cà phê về 0% ngay lập tức; phần còn lại giảm dần về 0% năm 2025. Trước EVFTA, thuế MFN (ưu đãi tối huệ quốc) của EU cho cà phê robusta (chủ lực của Việt Nam) là 7-11%, nay giảm về 0%, giúp giá cạnh tranh hơn 5-10% so với đối thủ.

- Hầu hết sản phẩm rau quả (chanh leo, thanh long, vải, xoài...) hưởng thuế 0% ngay từ đầu; một số mặt hàng nhạy cảm giảm dần về 0% trong 3-7 năm. Trước EVFTA, thuế MFN lên đến 5-20% cho trái cây tươi, nay giảm giúp tăng khả năng thâm nhập thị trường Đức (nơi tiêu thụ cao rau quả nhiệt đới).

- Hàng thuỷ sản: EVFTA xóa bỏ từng bước thuế quan cho 99,8% dòng thuế thủy sản giúp sản phẩm Việt Nam rẻ hơn 5-12% so với đối thủ không có FTA với EU. Cụ thể: 50% dòng thuế về 0% ngay lập tức (tôm tươi/đông lạnh, cá ngừ tươi/phi-lê, mực/bạch tuộc đông lạnh); 50% còn lại giảm về 0% trong 3-7 năm (cụ thể tôm chế biến là 7 năm và cá tra đông lạnh là 3 năm).

Như vậy, giảm thuế là nguyên nhân nền tảng, giúp xuất khẩu tăng ổn định từ 2020-2023, trước khi giá thị trường biến động mạnh hơn từ 2024.

- Với kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam - Đức đạt hơn 11,1 tỷ USD trong 10 tháng đầu năm 2025, bà đánh giá thế nào về triển vọng tăng trưởng trong thời gian tới?

Tham tán Đặng Thị Thanh Phương: Thương mại Việt Nam Đức đã có những tăng trưởng tích cực trong năm 2025 khi kim ngạch thương mại song phương đạt trên 11,14 tỷ USD trong 10 tháng 2025, tăng 15,1% so với 10 tháng đầu năm 2024. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Đức đạt trên 7,78 tỷ USD và nhập khẩu đạt trên 3,36 tỷ USD, lần lượt tăng 19% và 7,2% so với cùng kỳ năm 2024.

Tốc độ tăng trưởng cao một phần là do kinh tế Đức đang có dấu hiệu hồi phục sau 02 năm suy thoái. GDP năm 2025 dự kiến có tăng trưởng (dù rất nhỏ), bên cạnh đó giá một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Đức tăng mạnh dẫn đến kim ngạch xuất khẩu tăng trong khi về lượng tăng không nhiều. Cụ thể, về giá trị, xuất khẩu cà phê sang Đức tăng 99,5%, hạt tiêu tăng 34,8%, hàng rau quả tăng 40,5% thì về lượng, tăng trưởng ít hơn nhiều thậm chí còn giảm như cà phê về lượng chỉ tăng 33,2, hạt tiêu giảm 1,8%, hàng rau quả là 0%.

Hiện nay, trong bối cảnh cạnh tranh thương mại toàn cầu, các doanh nghiệp Đức và châu Âu đang điều chỉnh chiến lược chuỗi cung ứng theo hướng đa dạng hóa nguồn cung, tăng cường hợp tác sản xuất với những đối tác đáng tin cậy. Về mặt thị trường, Đức là thị trường có quy mô lớn nhất trong các nước EU, có thu nhập cao và nhu cầu đa dạng đặc biệt là cộng đồng người Á không ngừng mở rộng. Đây là thời cơ quan trọng cho doanh nghiệp Việt Nam, nhất là khi EVFTA đang phát huy hiệu quả và trong chiến lược Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương của Đức ban hành năm 2020, Việt Nam và Indonesia được xác định là hai đối tác trọng tâm của Đức tại Đông Nam Á.

Cụ thể: Việt Nam được Đức coi là đối tác then chốt về thương mại, đầu tư, giáo dục nghề nghiệp và chuyển đổi năng lượng, đồng thời là đối tác chiến lược duy nhất của Đức tại ASEAN từ 2011.

Để phát huy hiệu quả lâu dài của EVFTA, Việt Nam cần có những bước tiến mạnh hơn về nâng cấp năng lực sản xuất, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, chuyển đổi xanh, bền vững phát triển con người, đẩy mạnh nội địa hoá. Đây không chỉ là cơ hội để mở rộng thị trường, mà còn là đòn bẩy để nâng cấp mô hình tăng trưởng, nâng cao vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Đặc biệt trong bối cảnh EU đang đẩy mạnh các nỗ lực để đa dạng hoá thị trường khi đã ký kết FTA với khối MECOSUR vào tháng 12/2024 và đang tích cực đàm phán các FTA với Thái Lan, Indonesia, Úc, New Zealand, nếu các doanh nghiệp Việt Nam không nhanh chóng nâng cao năng lực và đáp ứng được các tiêu chuẩn thị trường thì sẽ đánh mất lợi thế khi nhiều đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam cũng được hưởng lợi từ các FTA đã và đang đàm phán với EU.

Doanh nghiệp Việt phải thích ứng nhanh với tiêu chuẩn xanh của Đức

- Doanh nghiệp Việt Nam cần lưu ý gì để đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn thị trường Đức, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, phát triển xanh và tính bền vững ngày càng khắt khe?

Tham tán Đặng Thị Thanh Phương: Thị trường Đức ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc (traceability), phát triển xanh (green development) và tính bền vững (sustainability). Điều này xuất phát từ EU Green Deal, Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) từ 2023-2026, Quy định chống phá rừng EU (EUDR) áp dụng từ 30/12/2025 cho doanh nghiệp lớn và 30/6/2026 cho SMEs, cũng như các cam kết trong EVFTA về phát triển bền vững. Ngoài quy định chung EU, các hệ thống phân phối của Đức cũng có những yêu cầu riêng về chất lượng sản phẩm. Đối với doanh nghiệp Việt Nam việc không đáp ứng có thể dẫn đến mất thị phần (hiện Việt Nam chỉ chiếm 2% nhập khẩu nông sản EU), tăng chi phí (5-15% do chứng nhận), hoặc bị loại khỏi chuỗi cung ứng. Ngược lại, tuân thủ sẽ tạo lợi thế cạnh tranh, mở rộng thị trường và tiếp cận tài chính xanh (đơn cử như quỹ EU hỗ trợ chuyển đổi). Vì vậy, một số lời khuyên cho doanh nghiệp Việt Nam bao gồm:

Xây dựng hệ thống truy xuất minh bạch từ "nông trại đến bàn ăn" trong đó lưu ý kiểm tra nguồn nguyên liệu từ nhà cung cấp (ví dụ: cà phê robusta phải chứng minh không từ rừng tự nhiên). Đào tạo nhân sự để xử lý dữ liệu thời gian thực, tránh sai sót dẫn đến bị phạt (lên đến 4% doanh thu theo EUDR).

Tham gia vào các dự án hỗ trợ phát triển của Đức và Eu như dự án do GIZ hỗ trợ như các chương trình hỗ trợ phát triển cà phê bền vững (Sustainable Agriculture for Forest Ecosystems), chương trình GEVA (Green Export Acceleration) của EU-Việt Nam để nhận được sự hỗ trợ trong việc nâng cao năng lực xuất khẩu bền vững vào Đức và EU…

Thường xuyên cập nhật thông tin thị trường, các quy định của thị trường ĐỨc và EU thông qua các trang thông tin điện tử của uỷ ban châu Âu, của Thương vụ Việt Nam tại Đức, của Bộ Công Thương hay Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam.

- Thương vụ Việt Nam tại CHLB Đức sẽ triển khai những hoạt động gì trong thời gian tới để hỗ trợ doanh nghiệp hai nước tăng cường kết nối và mở rộng thị trường?

Tham tán Đặng Thị Thanh Phương: Để hỗ trợ các doanh nghiệp hai nước tăng cường kết nối, mở rộng thị trường tại Đức, Thương vụ đã và sẽ triển khai nhiều hoạt động bao gồm:

Về công tác thông tin, Thương vụ đã xây dựng cổng thông tin về thị trường Đức trong đó cung cấp đầy đủ các dữ liệu về thị trường, các quy định chính sách nhập khẩu, hệ thống phân phối, các hội chợ triển lãm, thế mạnh kinh tế và nhu cầu từng bang của Đức. Trong thời gian tới, Thương vụ sẽ tiếp tục cập nhật thông tin liên quan đặc biệt là xu hướng tiêu dùng, điều chỉnh chính sách cũng như thông tin về ngành hàng để các doanh nghiệp Việt Nam có thể tìm hiểu và tiếp cận phù hợp.

Về hỗ trợ xúc tiến thương mại, Thương vụ đã và sẽ tiếp tục triển khai các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham dự các Hội chợ triển lãm tại Đức, tổ chức các ngày hàng hoặc tuần hàng Việt Nam tại các siêu thị Đức và kết nối trực tiếp với hệ thống phân phối của Đức cũng như các hệ thống bán hàng châu Á của người Việt, tham gia quảng bá các doanh nghiệp và sản phẩm Việt Nam tại các sự kiện có sự tham dự của doanh nghiệp và người tiêu dùng Đức.

Thúc đẩy các bên liên quan của Đức và Việt Nam để đề xuất đưa Việt Nam vào danh sách các nước các quốc gia đối tác của Chương trình hỗ trợ nhập khẩu (Import Promotion Desk) do Chính phủ (do Bộ Hợp tác kinh tế và phát triên Liên bang Đức tài trợ). Nếu được chấp thuận, doanh nghiệp Việt Nam sẽ được phía Đức hỗ trợ đào tạo về yêu cầu tiêu chuẩn thị trường, hỗ trợ tham gia hội chợ chuyên ngành, và kết nối trực tiếp với đối tác nhập khẩu Đức, đây là hình thức hỗ trợ thực chất, hiệu quả.

Ngoài ra, Thương vụ sẽ tiếp tục xây dựng các liên hệ với các bang các thành phố của Đức, các Hiệp hội ngành nghề lớn cửa Đức để có thể cập nhật nhanh hơn những thông tin về thị trường, thông tin của doanh nghiệp Đức và có hình thức hỗ trợ phù hợp cho doanh nghiệp Việt Nam.

- Xin cảm ơn Tham tán!

Đức là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam ở châu Âu, chiếm hơn 17% xuất khẩu của ta sang EU (theo số liệu năm 2024 của Hải quan Việt Nam) và cũng là cửa ngõ trung chuyển quan trọng của hàng hoá Việt Nam sang các thị trường khác ở châu Âu.