Vũ khí hành trình Iran gây chú ý với loạt công nghệ mới

Trong hai đợt diễn tập quân sự được truyền hình nhà nước Iran phát sóng vào tháng 3 và tháng 11/2025, hình ảnh hàng loạt tên lửa hành trình phóng ra từ hệ thống hầm ngầm đã thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế. Nổi bật trong số đó là Paveh – dòng tên lửa hành trình tấn công mặt đất được Iran giới thiệu như sản phẩm tự chế tạo hoàn toàn với nhiều cải tiến vượt trội so với các thế hệ trước.

Paveh lần đầu được công bố năm 2023 với tầm bắn chỉ hơn 1.000km. Tuy nhiên đến năm 2025, thông số chính thức đã nâng lên 1.650km, đưa tên lửa này vào nhóm vũ khí có khả năng tấn công tầm xa trong khu vực. Đây là bước tiến lớn so với Soumar – mẫu tên lửa từng được xem là nền tảng phát triển của Paveh.

Về hình dáng, Paveh giữ thiết kế khí động học phổ biến ở tên lửa hành trình cận âm: thân trụ tròn, cánh gập khi phóng, cửa hút khí dưới bụng. Động cơ chính là Tolou-10 hoặc Tolou-13 do Iran tự sản xuất dựa trên nguyên mẫu TJ100 của Cộng hòa Séc, cho phép duy trì tốc độ khoảng Mach 0,8 mà không cần tăng kích thước bình nhiên liệu. Yếu tố này giúp Paveh đạt quãng bay 1.650km trong khi vẫn giữ kích thước gọn nhẹ phù hợp với xe phóng di động.

Đặc điểm được đánh giá quan trọng nhất của Paveh là khả năng bay cực thấp, liên tục bám địa hình để hạn chế bị radar đối phương phát hiện. Để làm được điều này, tên lửa ứng dụng hệ thống dẫn đường TERCOM kết hợp radar đo cao và cảm biến quang học. Bộ xử lý liên tục so sánh địa hình thực tế với bản đồ số đã nạp sẵn, tự điều chỉnh độ cao chỉ vài chục mét so với mặt đất hoặc mặt biển. Đây là công nghệ từng tạo nên ưu thế của các mẫu AGM-86 hay Tomahawk trong thập kỷ trước.

Giai đoạn cuối hành trình, Paveh chuyển sang dùng dẫn đường DSMAC – hệ thống so sánh hình ảnh quang-điện tử. Camera ở phần mũi chụp ảnh khu vực mục tiêu và đối chiếu với ảnh vệ tinh trong bộ nhớ, cho phép hiệu chỉnh đường bay với sai số dưới 10 mét. Nhờ kết hợp cả TERCOM và DSMAC, Paveh có độ chính xác cao hơn đáng kể so với các tên lửa hành trình Iran trước đây.

Khả năng bay vòng chờ mục tiêu và tấn công theo bầy đàn

Một tính năng gây bất ngờ cho giới phân tích quốc tế là khả năng bay vòng chờ mục tiêu, được Iran công khai trong năm 2025. Thay vì lao thẳng theo lộ trình cố định, Paveh có thể bay quần thảo trong một khu vực nhất định để chờ chỉ thị mới từ lực lượng chỉ huy mặt đất. Cơ chế này giúp điều chỉnh mục tiêu vào phút cuối hoặc chờ thời điểm phòng thủ đối phương suy yếu trước khi tấn công, tương tự các mẫu tên lửa hiện đại như Tomahawk Block IV hay Storm Shadow.

Paveh cũng được thiết kế để hoạt động theo đàn với số lượng lớn. Các video công bố cho thấy nhiều quả tên lửa được phóng cùng lúc từ các bệ phóng khác nhau, kết hợp với tên lửa đạn đạo Kheibar Shekan và Ghadr nhằm tạo ra đòn tấn công bão hòa. Cách thức này buộc hệ thống phòng thủ đối phương phân tán đánh chặn, từ đó mở ra khoảng trống cho các đợt tấn công tiếp theo.

Một đặc điểm khác làm tăng khả năng sống sót của Paveh là việc triển khai trong mạng lưới căn cứ ngầm quy mô lớn. Tên lửa được đặt trên xe phóng di động, có thể nhanh chóng cơ động trong đường hầm và chỉ lộ diện khi cần khai hỏa. Nhờ khả năng phóng trực tiếp từ cửa hầm, rủi ro bị phá hủy trước khi sử dụng giảm xuống mức tối thiểu.

Đối với phần tác chiến, Paveh mang đầu đạn nổ phá hoặc nổ phân mảnh nặng 400–500kg. Dù không lớn bằng một số tên lửa đạn đạo chiến thuật, nhưng với độ chính xác cao và khả năng tấn công bất ngờ từ nhiều hướng, Paveh đủ sức gây thiệt hại đáng kể cho các mục tiêu cố định như sân bay, kho nhiên liệu, cơ sở chỉ huy hay hạ tầng năng lượng.

Trong khoảng hai năm, từ 2023 đến 2025, Iran đã hoàn thiện Paveh từ dự án thử nghiệm thành một hệ thống tên lửa hành trình có đầy đủ tính năng của các vũ khí hiện đại trên thế giới: tầm bắn 1.650km, bay thấp bám địa hình, dẫn đường kép TERCOM–DSMAC, khả năng bay vòng chờ mục tiêu, hoạt động theo bầy đàn và triển khai trong căn cứ ngầm. Những thông số này cho thấy sự tăng tốc đáng kể của chương trình phát triển tên lửa hành trình nội địa tại Tehran.