Tăng sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số từ việc bán tín chỉ carbon

Ngày 27/9, tại Hà Nội, Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) phối hợp cùng Tổ chức tăng cường tài chính lâm nghiệp Emergent - Tổ chức điều phối của Liên minh giảm phát thải thông qua tăng cường tài chính lâm nghiệp (Liên minh LEAF) tổ chức Hội thảo chia sẻ thông tin về triển khai sáng kiến Liên minh giảm phát thải thông qua tăng cường tài chính lâm nghiệp.

Hướng đến xây dựng thị trường tín chỉ carbon quy mô lớn và chất lượng cao

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Trần Quang Bảo - Cục trưởng Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho hay, năm 2021, tại Hội nghị COP26, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Giám đốc Tổ chức Emergent (cơ quan quản lý hành chính của LEAF) đã ký Ý định thư (LOI) thiết lập hợp tác giữa Việt Nam và LEAF.

Theo đó, hai bên đã ký kết, thực hiện Thỏa thuận mua bán giảm phát thải từ rừng vùng Tây Nguyên và Nam Trung bộ (ERPA) bao gồm 11 tỉnh: Lâm Đồng, Đắk Nông, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận.

“Vùng Nam Trung bộ và Tây Nguyên với tổng diện tích rừng khoảng 4,29 triệu ha, chiếm trên 29% diện tích rừng cả nước, có tầm quan trọng đặc biệt về tài nguyên rừng, đa dạng sinh học đã được lựa chọn để thực hiện sáng kiến LEAF”, ông Trần Quang Bảo chia sẻ.

Theo Ý định thư này, Việt Nam dự kiến sẽ chuyển nhượng cho LEAF/Emergent 5,15 triệu tấn CO₂ giảm phát thải từ rừng tại vùng Nam Trung bộ và Tây Nguyên giai đoạn 2022 - 2026 với giá tối thiểu là 10 USD/1 tấn CO2 tương đương. Toàn bộ lượng tín chỉ chuyển nhượng cho LEAF sẽ được tính vào cam kết cam kết giảm phát thải, đối với đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của Việt Nam.

Tại hội thảo, các nhà quản lý và các chuyên gia trong ngành đã cùng nhau chia sẻ thông tin về LEAF với cộng đồng địa phương, dân tộc thiểu số, các tổ chức chính trị - xã hội và các bên liên quan trước khi Emergent và Việt Nam tiến tới đàm phán và ký kết Thỏa thuận mua bán giảm phát thải (ERPA).

Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc - đại diện Tổ chức Emergent tại Việt Nam cho biết, LEAF được thành lập tháng 4/2021 với mục tiêu chấm dứt nạn mất rừng thông qua cung cấp tài chính cho nỗ lực bảo vệ rừng nhiệt đới với quy mô từ 2,5 triệu ha trở lên. Đây không phải chương trình/dự án carbon (CO2) hay tổ chức cấp tiêu chuẩn CO2.

Tất cả các tín chỉ giao dịch qua LEAF được đăng ký và phát hành theo tiêu chuẩn TREES (tiêu chuẩn môi trường REDD+tối ưu) bởi ART (nền tảng giao dịch REDD+). Liên minh LEAF được hỗ trợ bởi 4 chính phủ tài trợ (Anh, Mỹ, Na Uy, Hàn Quốc) và hơn 25 tập đoàn là các thành viên có cam kết mạnh mẽ về giảm mất rừng.

Yêu cầu của LEAF gồm: Tiêu chuẩn TREES; tham vấn và chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương và cộng đồng dân tộc thiểu số; kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng tiền thu được; tiêu chí tham gia LEAF đối với doanh nghiệp mua.

“Đến nay, nguồn kinh phí cam kết đóng góp cho LEAF để thực hiện chi trả cho dịch vụ giảm phát thải từ rừng lên tới 1 tỷ USD. Đây cũng là nỗ lực của Việt Nam góp chung cùng sáng kiến tại COP26, nhằm thực hiện các cam kết tại Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu”, bà Nguyễn Thị Bích Ngọc cho hay.

Tăng sinh kế cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số

Theo công bố hiện trạng rừng năm 2022 tỉnh Bình Thuận tại Quyết định số 779/QĐ-UBND ngày 21/4/2023 của UBND tỉnh, tổng diện tích có rừng và rừng trồng chưa thành rừng là 349.625 ha. Trong đó, diện tích đất có rừng 342.410 ha và diện tích đã trồng chưa đạt tiêu chí thành rừng 7.215 ha. Diện tích đất có rừng đủ tiêu chuẩn tính tỷ lệ che phủ rừng là 342,410 ha/794.260 ha, đạt tỷ lệ che phủ rừng là 43,11%.

Tăng sinh kế cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số từ việc bán tín chỉ carbon. Ảnh Nguyễn Hạnh

Bình Thuận là một trong 11 tỉnh dự kiến tham gia thực hiện Thỏa thuận mua bán giảm phát thải từ rừng vùng Tây Nguyên và Nam Trung bộ (ERPA) trong khuôn khổ hợp tác giữa Việt Nam và LEAF. Đại diện địa phương này cho biết, tỉnh Bình Thuận rất quan tâm đến công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng của tỉnh và việc chuẩn bị các hoạt động REDD+ đã được tỉnh triển khai lồng ghép vào công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng hàng năm. Đây là tiền đề để tỉnh Bình Thuận thể hiện khả năng sẵn sàng tham gia các chương trình liên quan đến việc thị trường carbon khi được các cấp triển khai.

“Với diện tích rừng tự nhiên tương đối lớn (296.927 ha), việc tham gia mua bán giảm phát thải thông qua tín chỉ carbon sẽ mang lại nguồn kinh phí quan trọng cho tỉnh để tiếp tục đầu tư vào công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng; góp phần nâng cao đời sống và sinh kế cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng, các hộ sống trong và ven rừng nói chung; chia sẻ, giảm áp lực kinh phí đầu tư của địa phương trong công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng”, đại diện tỉnh Bình Thuận chia sẻ.

Là tỉnh tiếp cận REDD+ từ 15 năm trước và là một trong 2 tỉnh thực hiện chi trả dịch vụ môi trường rừng đầu tiên ở Việt Nam, do đó, đây là sẽ cơ sở rất thuận lợi để Lâm Đồng khi tham gia LEAF.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng cũng kiến nghị mức phát thải cơ sở và kết quả giảm phát thải được tính sau khi khấu trừ do rủi ro đảo nghịch; rủi ro do rò rì phát thải nên tính toán chung cho 2 vùng này. Khi đó, tính toán tổng lượng tín chỉ có thể thương mại theo yêu cầu của TREES tại 5 tỉnh Tây Nguyên và 6 tỉnh Nam Trung bộ thuận lợi.

Mặt khác, để đáp ứng yêu cầu của Cơ quan quản lý giao dịch REDD+ theo tiêu chuẩn của TREES bao gồm dữ liệu diện tích để tính toán carbon là dữ liệu không gian và phân theo hiện trạng rừng giai đoạn tham chiếu (2016 - 2020); giai đoạn báo cáo lần 1 (2021 - 2022) và yêu cầu từ dữ liệu ảnh viễn thám cập nhật đến thời điểm báo cáo. Với tình hình 11 tỉnh như hiện nay, không có nguồn ảnh viễn thám chất lượng cao đồng nhất về thời điểm.

Do đó, địa phương này cũng đề nghị Chương trình REDD+ của Liên hợp quốc (UBREDD) hỗ trợ tư vấn sử dụng dữ liệu viễn thám để tính toán lượng giảm phát thải theo cấp vùng cho cả 11 tỉnh. Đồng thời, hỗ trợ nguồn ảnh này thường xuyên và cung cấp cho các tỉnh để thực hiện nhiệm vụ giám sát.

Các chuyên gia cho biết, kế hoạch thực hiện LEAF tại 11 tỉnh Tây Nguyên và Nam Trung bộ sẽ chi trả cho các đối tượng hưởng lợi và giám sát đánh giá vào quý III/2025.

Bà Mette Moglestue - Phó Đại sứ Na Uy tại Việt Nam - cho rằng, tình trạng mất rừng và suy thoái rừng trên thế giới thời gian vừa qua một phần là do chúng ta thiếu các cơ chế tài chính đầu tư cho rừng. LEAF là tổ chức được thành lập nhằm hỗ trợ tài chính để chống suy thoái rừng, mất rừng. Việt Nam là quốc gia hàng đầu trong việc thực hiện các sáng kiến về thích ứng với biến đổi khí hậu. Chúng tôi sẽ tiếp tục cùng đồng hành với Việt Nam để bảo vệ rừng, bảo vệ sinh kế của người dân và cộng đồng tại địa phương ở Việt Nam.