Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: "Tiếp lửa" cho đà cải thiện môi trường kinh doanh

Với vai trò huyết mạch tiền tệ và thanh toán của nền kinh tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) luôn đi đầu trong công tác cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực canh tranh quốc gia theo định hướng của Chính phủ với 3 trọng tâm đột phá: (i) Triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ người dân, doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh, khắc phục các tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19; (ii) Đẩy mạnh công tác cải cách hành chính và tiếp tục triển khai các giải pháp nhằm duy trì chỉ số chiều sâu thông tin tín dụng, nâng cao độ phủ thông tin tín dụng; (iii) Tập trung đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động ngân hàng và hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt.
 

Trong 04 tháng đầu năm 2023, NHNN đã có hàng loạt cơ chế, chính sách để tạo điều kiện thuận lợi nhất, tập trung nhất hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp (Ảnh minh họa, nguồn: Internet)
 

Xây dựng chính sách theo tín hiệu thị trường
 

Ngày 23/4/2023, nhiều doanh nghiệp và các Hiệp hội đã rất vui mừng với việc Thống đốc NHNN ban hành Thông tư số 02/2023/TT-NHNN quy định về việc tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn. Theo đó, các khoản nợ đến hạn, các khoản trả lãi đến hạn của người dân, doanh nghiệp gặp khó khăn chưa có điều kiện trả nợ ngân hàng được tiếp tục giãn, hoãn thời hạn trả nợ và không bị chuyển nhóm nợ. Đây là một chính sách rất kịp thời, có tác dụng hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp trong thời điểm hiện nay còn đang gặp nhiều khó khăn do tác động của nền kinh tế thế giới, cung ứng nguồn hàng, việc tiêu thụ sản phẩm đình trệ. Đặc biệt, chính sách này được ban hành ngay sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 59/NQ-CP ngày 23/4/2023 của Chính phủ về giải pháp hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho khách hàng vay phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng. Với việc tạo điều kiện kéo dài thời gian vay và trả nợ ngân hàng, Thông tư số 02/2023/TT-NHNN sẽ giúp giảm áp lực trả nợ cho khách hàng, góp phần trực tiếp tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp tiếp tục quay vòng nguồn vốn và tiếp cận vốn vay mới để phục vụ sản xuất, kinh doanh, phục vụ đời sống, tiêu dùng, qua đó góp phần phát triển sản xuất, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Cùng ngày 23/4/2023, một chính sách quan trọng nữa đã được Thống đốc NHNN kí ban hành là Thông tư số 03/2023/TT-NHNN quy định ngưng hiệu lực thi hành khoản 11 Điều 4 Thông tư số 16/2021/TT-NHNN ngày 10/11/2021 quy định về việc TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu doanh nghiệp; Thông tư số 03/2023/TT-NHNN có hiệu lực thi hành từ ngày 24/4/2023. Với quy định cho phép TCTD mua lại trái phiếu trước đây đã bán, trái phiếu chưa lên sàn… sẽ tạo điều kiện cho những doanh nghiệp phát hành trái phiếu có cơ hội để các ngân hàng thương mại (NHTM) mua lại, giảm bớt áp lực dòng tiền; từ đó, tạo điều kiện thuận lợi cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn đang gặp khó khăn hiện nay.

Đó chỉ là một trong những nét chấm phá trong hoạt động điều hành của NHNN đã triển khai từ đầu năm 2023 đến nay nhằm tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp, cải thiện môi trường kinh doanh.

Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho biết, nhìn nhận rõ những khó khăn, vướng mắc của nền kinh tế năm 2023, trong 04 tháng đầu năm 2023, NHNN đã có hàng loạt cơ chế, chính sách để tạo điều kiện thuận lợi nhất, tập trung nhất hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp.

Điều này có thể thấy rõ qua việc NHNN đảm bảo thanh khoản cho nền kinh tế, cho từng TCTD và thanh khoản cho toàn hệ thống ngân hàng; nguồn vốn cho vay luôn được đảm bảo để đáp ứng vốn cho nền kinh tế kịp thời, đầy đủ.

Song song đó, NHNN đã điều hành chính sách lãi suất rất linh hoạt. Từ đầu năm 2023 đến nay, NHNN đã 02 lần giảm lãi suất điều hành, đồng thời có những chỉ đạo, thông qua Hiệp hội Ngân hàng vận động các NHTM tích cực giảm lãi suất huy động và cho vay, chia sẻ khó khăn với các doanh nghiệp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn trong thời điểm hiện nay. Bên cạnh đó, NHNN đã có nhiều chỉ đạo các TCTD tiếp tục cho vay lĩnh vực bất động sản; trừ một số lĩnh vực bất động sản đầu cơ cần kiểm soát chặt chẽ rủi ro; còn lại, tập trung hỗ trợ cho vay phân khúc nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, nhà ở có giá trị thương mại thấp, kể cả chủ đầu tư dự án sản xuất, xây dựng các dự án bất động sản và người có nhu cầu mua nhà ở giá trị thấp. Trong đó, gói 120.000 tỉ đồng đã được kích hoạt từ ngày 01/4/2023 cũng đã tạo ra hiệu ứng chung cho thị trường. Đến thời điểm hiện tại, cơ chế, chính sách đã rõ ràng, các NHTM đã có đủ nguồn vốn, sẵn sàng giải ngân vốn vay cho 03 đối tượng nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án sửa chữa chung cư cũ với lãi suất thấp hơn lãi suất thị trường 1,5 - 2%/năm.

Tăng cường cải cách hành chính, cải thiện chỉ số tiếp cận tín dụng

Đặc biệt, NHNN tiếp tục triển khai các giải pháp nhằm duy trì chỉ số chiều sâu thông tin tín dụng, nâng cao độ phủ thông tin tín dụng; tiếp tục đẩy mạnh và mở rộng nguồn thu thập thông tin trong và ngoài ngành Ngân hàng. Hiện tại, NHNN duy trì được nguồn thông tin từ 100% các tổ chức trong Ngành gồm 125 đầu mối TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 1162 quỹ tín dụng nhân dân và 04 tổ chức tài chính vi mô chính thức.  

Theo đánh giá của Nhóm Ngân hàng Thế giới (WBG), nguồn thông tin từ các tổ chức bán lẻ, doanh nghiệp tiện ích là một trong những tiêu chí cấu thành nên điểm chiều sâu thông tin tín dụng. Vì vậy, từ năm 2022, NHNN tiếp tục duy trì kết nối thông tin từ 55 tổ chức tự nguyện, bao gồm các tập đoàn bán lẻ hàng tiêu dùng lớn có nhiều khách hàng mua hàng trả chậm như AEON, FPT… Ngoài ra, NHNN thực hiện kết nối thông tin với các cơ quan quản lí khác như Bộ Kế hoạch và Đầu tư,  Bộ Công an. Kết quả, tổng số chủ thể thông tin được cập nhật và lưu trữ trong kho dữ liệu thông tin tín dụng quốc gia đến nay là 53,1 triệu, tăng 9,4% so với năm trước.

Để hỗ trợ khách hàng vay tra cứu thông tin tín dụng về bản thân (theo tiêu chí đánh giá điểm chiều sâu thông tin tín dụng), NHNN đã và đang cung cấp dịch vụ cho khách hàng vay tự khai thác báo cáo về bản thân hoặc đăng kí nhu cầu vay qua Cổng thông tin kết nối khách hàng vay. Từ tháng 4/2022, Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) cung cấp thêm sản phẩm “Doanh nghiệp tự đăng kí xếp hạng tín dụng”. Báo cáo năm 2022 cho thấy, đã có 289.845 báo cáo tín dụng do người dân và doanh nghiệp tự tra cứu được cung cấp qua Cổng thông tin kết nối khách hàng vay. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), độ phủ thông tin tín dụng của Việt Nam đạt 59,4% trên tổng số người dân trưởng thành, tỉ lệ tự động hóa cung cấp thông tin đạt 87%.

Đặc biệt, trong điều kiện rất khó khăn vừa qua, với quan điểm xuyên suốt của nền hành chính phục vụ là đặt doanh nghiệp, người dân làm trung tâm, trên tinh thần Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 12/5/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh, giai đoạn 2020 - 2025, NHNN tiếp tục chỉ đạo các đơn vị chức năng rà soát các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh để đề xuất sửa đổi, bổ sung, thay thế, tạo thuận lợi cho hoạt động của các TCTD, doanh nghiệp, người dân. Theo đó, NHNN đã xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Phương án đơn giản hóa các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh thuộc phạm vi chức năng quản lí của NHNN, trong đó đề xuất đơn giản hóa 06 quy định (gồm 05 chế độ báo cáo và 01 thủ tục hành chính) thuộc 04 nhóm ngành nghề kinh doanh. Đồng thời, xây dựng, trình Chính phủ kí ban hành 01 Nghị định và ban hành theo thẩm quyền 06 thông tư để cắt giảm, đơn giản hóa 27/27 quy định về hoạt động kinh doanh thuộc phạm vi quản lí của NHNN.

Trong năm 2022 và quý I/2023, NHNN cũng đã ban hành 08 thông tư sửa đổi, bổ sung, đơn giản hóa 35 thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho TCTD và doanh nghiệp, người dân. NHNN cũng đã triển khai bộ nhận diện thương hiệu tại tất cả bộ phận một cửa thuộc NHNN; tổ chức số hóa hồ sơ và tái sử dụng kết quả số hóa hồ sơ, kết quả giải quyết thủ tục hành chính tại Bộ phận một cửa để giảm bớt gánh nặng hồ sơ cho các tổ chức, cá nhân; tiếp tục nâng cấp, hoàn thiện Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính và kết nối, tích hợp với Cổng dịch vụ công quốc gia...

Việc NHNN lần thứ 7 vinh dự dẫn đầu PAR INDEX trong 10 năm qua là mốc son khẳng định con đường cải cách hành chính đầy kiên định và sáng tạo của NHNN nhằm xây dựng hiệu lực, hiệu quả quản lí nhà nước và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của tiến trình hội nhập quốc tế.

Khẳng định vai trò điều hướng chuyển đổi số nền kinh tế

Nắm vai trò huyết mạch về thanh toán, việc chuyển đổi số của ngành Ngân hàng không chỉ tác động nội ngành mà còn là tiền đề cho các hoạt động hiện đại hóa của các bộ, ngành, doanh nghiệp và nền kinh tế. Với chiến lược chuyển đổi số dài hạn cùng các kế hoạch cho trung hạn và hằng năm luôn được triển khai hiệu quả, đến nay, NHNN đã triển khai 62/373 dịch vụ công trực tuyến cấp độ 3, 4 và đang thực hiện nâng cấp 25 thủ tục hành chính lên dịch vụ công cấp độ 3, 4. Đồng thời, NHNN tiếp tục đẩy mạnh đổi mới và ứng dụng các công nghệ hiện đại, tăng cường tích hợp công nghệ thông tin trong quy trình quản lí và quản trị; từng bước ứng dụng các công nghệ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư theo hướng tự động hóa việc giám sát, vận hành, xử lí, dự đoán các phát sinh với các hệ thống thông tin.

NHNN cũng đã hoàn thiện nền tảng Chính phủ điện tử/Chính phủ số nhằm đáp ứng yêu cầu xử lí thủ tục hành chính, dịch vụ công và kết nối với hệ thống Dịch vụ công Quốc gia theo chỉ đạo của Chính phủ. Theo báo cáo đánh giá Chỉ số chuyển đổi số (DTI) của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương của Bộ Thông tin và Truyền thông, NHNN được xếp vị trí thứ 1 về Chỉ số xếp hạng an toàn thông tin mạng, thứ 2 về Chỉ số thể chế số và xếp thứ 4 về Chỉ số hoạt động chuyển đổi số.

Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho biết: "TCTD mặc dù không phải là cơ quan Nhà nước nhưng bản chất cũng là một doanh nghiệp có tính chất phục vụ của loại hình kinh doanh dịch vụ tiền tệ nên NHNN chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ chung của cải cách hành chính về cải tiến, cắt giảm mạnh mẽ các thủ tục, ứng dụng công nghệ số và dịch vụ trực tuyến tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân trong mọi lĩnh vực giao dịch về tiền tệ, tín dụng, thanh toán". Đến nay, 96% các TCTD đã, đang hoặc dự tính xây dựng, triển khai Chiến lược chuyển đổi số; 92% ngân hàng đã triển khai ứng dụng trên Internet và Mobifone. Nhiều nghiệp vụ cơ bản đã được số hóa hoàn toàn 100% như tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi có kì hạn; mở và sử dụng tài khoản thanh toán; thẻ ngân hàng; ví điện tử; chuyển tiền; quản lí nhân sự; kế toán - tài chính… Nhiều ngân hàng đã ghi nhận tỉ lệ hơn 90% giao dịch của khách hàng được thực hiện qua kênh số với tỉ lệ chi phí trên thu nhập (CIR) ở mức tối ưu. Các ngân hàng đã ứng dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (ML), dữ liệu lớn (Big Data) trong đánh giá, phân loại khách hàng và quyết định giải ngân... giúp đơn giản hóa quy trình thủ tục và rút thời gian giải ngân, cho vay. Ngoài ra, các TCTD cũng chú trọng thiết lập quan hệ đối tác, hợp tác kinh doanh, mở rộng hệ sinh thái số các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng và ngoài ngân hàng nhằm thu hút, giữ chân khách hàng, tích hợp sâu dịch vụ ngân hàng vào hành trình số thường nhật của khách hàng.

Việc phát triển các hạ tầng dùng chung như Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng, Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử (ACH), Hệ thống thông tin tín dụng quốc gia cũng trở thành nền tảng cho những cải cách đổi mới của hệ thống các TCTD trên cả nước, đưa ngành Ngân hàng trở thành ngành có tốc độ chuyển đổi số nhanh nhất. Đến cuối năm 2022, có 66% tỉ lệ người dân trưởng thành có tài khoản thanh toán; 18,6 triệu tài khoản và 8,7 triệu thẻ ngân hàng được mở mới trực tuyến, từ xa qua phương thức điện tử (eKYC). Trong số 2,8 triệu tài khoản đăng kí sử dụng dịch vụ Mobile Money thì có 70,4% tài khoản ở các khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Tốc độ tăng trưởng về giao dịch thanh toán di động, và qua QR Code năm 2022 tăng trên 100% so với năm 2021. Đây là tiền đề quan trọng cho việc triển khai thực hiện Đề án thanh toán không dùng tiền mặt cũng như điện tử hóa các dịch vụ công trong thời gian qua và trở thành trợ công đắc lực cho hành trình chuyển đổi số quốc gia và chính phủ số hiện nay.

Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2022 đề ra mục tiêu tổng quát  để cải thiện mạnh mẽ môi trường kinh doanh, nâng cao vị trí của nước ta trên các bảng xếp hạng quốc tế về môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh nhằm thích ứng với xu thế phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và tăng sức chống chịu của nền kinh tế… Đẩy mạnh tháo gỡ khó khăn, vướng mắc do tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19; kịp thời hỗ trợ người dân và doanh nghiệp phục hồi sản xuất kinh doanh, thích ứng linh hoạt, hiệu quả với dịch bệnh. Phấn đấu đến năm 2025, Việt Nam đạt: Năng lực cạnh tranh 4.0 (của Diễn đàn Kinh tế Thế giới -WEF) thuộc Nhóm 50 nước đứng đầu; Phát triển bền vững (của Liên hợp quốc - UN) thuộc Nhóm 40 nước đứng đầu; Năng lực Đổi mới sáng tạo (của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới - WIPO) thuộc Nhóm 40 nước đứng đầu; Chính phủ điện tử (của UN) thuộc Nhóm 60 nước đứng đầu.

Để tiếp tục thúc đẩy tiến trình này trong năm 2023 và các năm tiếp theo, NHNN tiếp tục điều hành chủ động, linh hoạt, đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, thích ứng kịp thời với thị trường trong và ngoài nước; điều hành lãi suất phù hợp với cân đối vĩ mô, lạm phát, diễn biến thị trường và mục tiêu chính sách tiền tệ.

Cùng với việc khuyến khích TCTD tiết giảm chi phí hoạt động để giảm lãi suất cho vay trong bối cảnh áp lực tăng cao đối với mặt bằng lãi suất, NHNN tiếp tục chỉ đạo TCTD tăng trưởng tín dụng an toàn, hiệu quả, hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên; kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; đẩy mạnh triển khai các nhiệm vụ của ngành Ngân hàng tại Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Bên cạnh đó, tiếp tục tổ chức triển khai hiệu quả Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021 - 2025, Kế hoạch Chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, trình Chính phủ ban hành các Nghị định thay thế Nghị định số 101/2012/NĐ-CP ngày 22/11/2012 về thanh toán không dùng tiền mặt, Nghị định quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng.

NHNN cũng đặt trọng tâm tiếp tục nâng cấp và phát triển hệ thống thanh toán hướng tới thiết lập hạ tầng thanh toán hoạt động an toàn, ổn định, có khả năng tích hợp, kết nối các ngành, lĩnh vực khác, từ đó mở rộng hệ sinh thái số. Triển khai các chương trình giáo dục tài chính cho người dân, doanh nghiệp để tăng cường kiến thức, kĩ năng quản lí tài chính, nâng cao hiểu biết trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trên nền tảng số một cách an toàn, hiệu quả. Đồng thời, cải cách quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả quy định thủ tục hành chính liên quan đến người dân, doanh nghiệp trong các giao dịch hành chính với NHNN.

Nguyễn Ngọc Mai (NHNN)