Mở cửa thị trường phi truyền thống bằng thương mại điện tử

Kênh số mở đường vào thị trường ngách

Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu truyền thống gặp khó, thương mại điện tử đang trở thành lực đẩy mới giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận những khu vực, nhóm khách hàng và phân khúc mà mô hình kinh doanh cũ gần như bỏ ngỏ. Thị trường phi truyền thống, gồm các thị trường nhỏ, ngách hoặc những cộng đồng tiêu dùng có nhu cầu đặc thù, vốn khó tiếp cận bằng kênh phân phối đại trà, nay lại trở thành “vùng xanh tăng trưởng” khi doanh nghiệp biết khai thác dữ liệu, tối ưu nền tảng số và triển khai mô hình kinh doanh linh hoạt.

Theo bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), nền tảng thương mại điện tử của Việt Nam hiện đứng trong nhóm phát triển năng động nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương. 

“Quy mô thị trường thương mại điện tử của Việt Nam đã vào nhóm ba nước dẫn đầu ASEAN, với tốc độ tăng trưởng được các tổ chức quốc tế đánh giá là hàng đầu khu vực. Tuy nhiên, con số 16,4 tỉ USD của thị trường bán lẻ trực tuyến mới chỉ là bước mở đầu”, bà nhận định. Tiềm năng phát triển, đặc biệt ở lĩnh vực xuất khẩu xuyên biên giới vẫn còn rất lớn.

Chính nhờ nền tảng ấy, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, những đơn vị trước đây khó chen chân vào chuỗi phân phối truyền thống đang dần tìm thấy con đường riêng. Những nhóm khách hàng đặc thù như cộng đồng ăn kiêng, người tiêu dùng gốc Á tại châu Âu, thị trường nhu cầu cao nhưng quy mô nhỏ như Bắc Âu hay Trung Đông… đều trở nên dễ tiếp cận hơn khi nhà bán hàng tận dụng được thuật toán tìm kiếm, công cụ quảng cáo tối ưu và hệ thống phân tích hành vi trên các nền tảng số.

margin: 15px auto;" />

Ông Trần Hải Đăng, chủ một cơ sở sản xuất đồ mây tre thủ công tại phường Hoàn Kiếm, Hà Nội cho biết, trước đây chỉ bán cho khách du lịch, nhưng từ khi bán trên nền tảng thương mại điện tử quốc tế, phần lớn đơn hàng lại đến từ những thị trường nhỏ như Hungary, Israel hay New Zealand - những thị trường ông chưa từng nghĩ đến. 

“Yếu tố giúp doanh nghiệp nhỏ mở cửa thị trường mới chính là khả năng tiếp cận trực tiếp người dùng cuối, không cần qua trung gian nhập khẩu”, ông Đăng nhận định. 

Đối với những doanh nghiệp nông sản hay các chủ thể OCOP, những yêu cầu nghiêm ngặt về tiêu chuẩn OCOP, bao bì và truy xuất nguồn gốc trở thành lợi thế khi hợp tác xã tiếp cận người mua chuyên biệt thông qua gian hàng số. Ông Tống Văn Viện, Chủ tịch kiêm Giám đốc Hợp tác xã nông sản Phú Lương cho biết: “Chúng tôi sản xuất theo đúng quy định về vùng nguyên liệu, nhà xưởng và bao bì. Sắp tới, hợp tác xã tiếp tục hoàn thiện nhãn mác, hướng dẫn sử dụng và tính tiện lợi của sản phẩm để phù hợp với người tiêu dùng trong và ngoài nước”. Những chuẩn hóa này giúp sản phẩm dễ lọt vào các phân khúc nhỏ nhưng sẵn sàng chi tiêu cao, điều mà thương mại điện tử đang tạo điều kiện rất lớn.

Thực tế, chỉ khoảng 20% doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đang ứng dụng thương mại điện tử xuyên biên giới. Điều này cho thấy dư địa mở rộng thị trường phi truyền thống còn rất rộng. Các nền tảng toàn cầu như Amazon, Shopee Global hay TikTok Shop Cross-border cho phép doanh nghiệp tiếp cận khách hàng tại nhiều thị trường mà trước đây họ không đủ nguồn lực để xây dựng kênh bán hàng truyền thống.

Tuy nhiên, con đường mở thị trường bằng kênh số không chỉ trải hoa hồng. Theo bà Lại Việt Anh, doanh nghiệp nhỏ vẫn gặp nhiều rào cản như chi phí duy trì gian hàng, kỹ năng khai thác công cụ số, yêu cầu khắt khe về chất lượng, thanh toán xuyên biên giới, rào cản ngôn ngữ và đặc biệt là chi phí logistics. 

Dù vậy, chính đặc điểm “đơn hàng nhỏ, phân khúc đặc thù” lại phù hợp với chiến lược mở thị trường phi truyền thống, nơi doanh nghiệp không cần chịu chi phí thâm nhập lớn, nhưng vẫn có thể tiếp cận nhóm khách hàng sẵn sàng trả giá trị cao cho tính độc bản, đặc trưng văn hóa hoặc tiêu chuẩn chất lượng.

Động lực đổi mới giúp doanh nghiệp bứt phá

Để thương mại điện tử thực sự trở thành kênh mở cửa thị trường mới, hệ sinh thái chính sách đang đóng vai trò then chốt. Trong những năm gần đây, Chính phủ đã ban hành loạt quyết sách nhằm giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ số, giảm chi phí và tiếp cận thị trường toàn cầu dễ dàng hơn.

Từ phía doanh nghiệp, những mô hình ứng dụng thương mại điện tử thành công thường bắt đầu từ việc chuẩn hóa sản phẩm, đầu tư bao bì, truy xuất nguồn gốc và đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế, tương tự mô hình mà Hợp tác xã nông sản Phú Lương đang triển khai. Không chỉ bán hàng, nhiều doanh nghiệp còn tận dụng nền tảng số để thử nghiệm sản phẩm mới, kiểm tra phản hồi người dùng theo từng nhóm nhỏ, từ đó phát hiện nhu cầu tiềm năng mà thị trường truyền thống không thể chỉ ra.

Không chỉ dựa vào chính sách, nhiều doanh nghiệp nhỏ chủ động tìm cách tận dụng ưu thế hàng Việt. Chị Nguyễn Thu Hòa, một nhà bán hàng nông sản chế biến tại phường Thuỷ Nguyên, thành phố Hải Phòng chia sẻ: “Thị trường Mỹ cạnh tranh rất mạnh, nhưng các cộng đồng ăn chay tại Úc và Canada lại quan tâm tới sản phẩm sấy không đường của Việt Nam. Kênh số giúp tôi biết chính xác nhóm khách nào quan tâm và điều chỉnh sản phẩm phù hợp”.

Trên các sàn thương mại điện tử, không ít doanh nghiệp Việt đang bán thành công các sản phẩm rất “ngách” như tinh dầu dành cho người dị ứng hương liệu mạnh, đồ khô dành cho người ăn chay, phụ kiện tay nghề thủ công dành cho người sưu tầm, hoặc thực phẩm bản địa phục vụ cộng đồng người Việt xa xứ. Những phân khúc tưởng chừng nhỏ lại có sức mua bền vững và sẵn sàng chi trả cao.

Thương mại điện tử đang tạo ra “môi trường thử nghiệm thực tế” để doanh nghiệp nắm bắt nhu cầu mới trên thị trường quốc tế. Lượng dữ liệu lớn về hành vi người tiêu dùng, tỉ lệ chuyển đổi, phản hồi sản phẩm… giúp doanh nghiệp ra quyết định nhanh hơn, giảm rủi ro hơn và tiết kiệm chi phí hơn so với mô hình truyền thống.