Gần hai thập kỷ qua, cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái (xã Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) được xem như mô hình thí điểm để phát triển sản xuất tập trung, gắn kết giữa yếu tố truyền thống và hiện đại. Tuy nhiên, sự buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương liên quan đến quản lý đất đai, xây dựng và môi trường đã khiến nơi đây đối mặt với nhiều nghịch lý. Thay vì trở thành một cụm công nghiệp làng nghề kiểu mẫu, Đại Bái lại nổi lên hàng loạt công trình sai mục đích, thậm chí có cả biệt thự, nhà tầng mọc lên trái phép, phá vỡ quy hoạch ban đầu.
 |
| Ngôi biệt thự 'mọc' lên trong cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái |
Kỳ vọng ban đầu và thực tế trái ngược
Theo tìm hiểu của phóng viên, cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái được thành lập từ năm 2002, quy mô 6,2 ha, do UBND xã Đại Bái trực tiếp quản lý. Mục tiêu của cụm công nghiệp này rất rõ ràng là đưa các hộ sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ vào một không gian chung, có hệ thống xử lý môi trường, hạn chế tiếng ồn, khói bụi và ô nhiễm nước thải. Tinh thần xây dựng một làng nghề sạch, phát triển bền vững càng được đề cao trong bối cảnh nhu cầu thị trường dành cho các sản phẩm đúc đồng truyền thống vẫn rất lớn.
 |
| Nhiều nhà tầng khác cũng được xây dựng bên trong cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái |
 |
| Toàn cảnh cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái |
Thế nhưng, sau gần hai thập kỷ, thay vì hoạt động bài bản, cụm công nghiệp này đang “gặp khó” trong chính khâu quản lý. Tình trạng nhiều hộ dân tự ý xây nhà ở, biệt thự kiên cố ngay trong khu công nghiệp diễn ra một cách công khai. Theo ghi nhận tại hiện trường, không ít công trình quy mô lớn với nhiều tầng, kiến trúc bề thế đã được dựng lên, khiến người dân địa phương không khỏi băn khoăn: “Đất cụm công nghiệp sao lại biến thành khu nhà ở, thậm chí biệt thự?”
Ông Lương Trung Hậu, Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Bình khẳng định: “Việc này cũng do cơ quan quản lý buông lỏng quản lý khiến cho những vi phạm về đất đai, môi trường ngày càng khó kiểm soát…”. Đây là thực tế đang xảy ra tại cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái khi chính quyền cơ sở tỏ ra lúng túng, không có biện pháp cứng rắn để chấn chỉnh sai phạm ngay từ đầu.
 |
| Ông Lương Trung Hậu, Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Bình trả lời phỏng vấn Báo Công Thương |
 |
| Dòng sông ở xã Đại Bái đã đổi màu vì ô nhiễm, từ lâu biến thành một dòng sông chết |
“Nút thắt” về hạ tầng và môi trường
Được kỳ vọng là cụm công nghiệp làng nghề có hạ tầng đồng bộ, nhưng đến nay, cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái vẫn chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Khu vực quy hoạch làm nơi xử lý nước thải, khí thải lại bị chuyển đổi sai mục đích, cho một số tổ chức, cá nhân thuê để xây dựng nhà xưởng. Thiết kế phòng cháy chữa cháy cũng chưa được bảo đảm; công tác phòng chống ô nhiễm tiếng ồn gần như phó mặc cho từng hộ gia đình.
Chính người làm nghề cũng phải thừa nhận hoạt động còn nhiều lỗ hổng. Chủ một cơ sở sản xuất đúc kim loại tại xã Đại Bái chia sẻ thẳng thắn: “Cả làng này, không có ai làm chuẩn cả…”. Lời thừa nhận ngắn gọn, nhưng đủ cho thấy tồn tại kéo dài hàng chục năm qua vẫn chưa được giải quyết triệt để.
 |
| Ông Nguyễn Văn Quảng, Chủ tịch UBND xã Đại Bái trả lời phỏng vấn Báo Công Thương |
 |
| Cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái bị phá vỡ quy hoạch nên các hộ dân vẫn chưa di chuyển toàn bộ vào để sản xuất |
 |
| Dòng nước thải trong quá trình sản xuất tại xã Đại Bái đổ thẳng ra môi trường |
 |
| Nguồn nước và đất ở xã Đại Bái đã bị ô nhiễm nghiêm trọng |
Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Quảng, Chủ tịch UBND xã Đại Bái, cho biết địa phương đang cố gắng siết chặt quản lý. Ông nói: “Cái này trước người ta cho thuê thì giờ chúng tôi cũng đã thu lại để xử lý rồi…”. Tuy nhiên, việc “thu lại” theo lời ông Quảng không thể giải quyết tận gốc, bởi hạ tầng xử lý môi trường chưa được đầu tư đồng bộ.
 |
| Các bãi xỉ thải nhôm, đồng bị các hộ sản xuất đổ trực tiếp ra môi trường |
 |
| Tình trạng khói bụi ô nhiễm thường xuyên xuất hiện cả đêm lẫn ngày ở làng nghề đúc đồng Đại Bái |
Với đặc thù nghề đúc đồng, yêu cầu về an toàn lao động, phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường cần được đặt lên hàng đầu. Tuy nhiên, cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ các điều kiện pháp lý. Từ khâu xử lý chất thải rắn, nước thải đến quy trình quản lý khí thải đều bị buông lỏng. Đáng lo ngại hơn, nhiều công trình dân dụng “trá hình” cũng khiến quy hoạch chung bị phá vỡ, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.
Nghịch lý này đặt ra một chuỗi vấn đề về trách nhiệm của các bên liên quan, từ chính quyền sở tại, Ban quản lý cụm công nghiệp Đại Bái cho đến từng hộ gia đình. Hệ lụy không chỉ ảnh hưởng đến danh tiếng của làng nghề có tuổi đời hàng trăm năm, mà còn làm dấy lên quan ngại về nguy cơ ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trong tương lai.
| Cụm công nghiệp đúc đồng Đại Bái được thành lập từ năm 2002, quy mô 6,2 ha, do UBND xã Đại Bái trực tiếp quản lý. Mục tiêu của cụm công nghiệp này rất rõ ràng là đưa các hộ sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ vào một không gian chung, có hệ thống xử lý môi trường, hạn chế tiếng ồn, khói bụi và ô nhiễm nước thải. |
