Giải pháp mở rộng kết nối và xây dựng hệ sinh thái ngân hàng số tại Việt Nam

Nằm trong Sự kiện chuyển đổi số ngành Ngân hàng năm 2024, chiều 08/5/2024, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Phạm Tiến Dũng đã chủ trì Hội thảo: “Mở rộng kết nối và phát triển hệ sinh thái số”. Tham dự Hội thảo có đại diện lãnh đạo một số vụ, cục, đơn vị thuộc NHNN, các tổ chức tín dụng (TCTD), ngân hàng thương mại (NHTM), Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (Napas), các công ty trung gian thanh toán, các hiệp hội trong Ngành, các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước cùng một số tổ chức quốc tế…

 

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng đã nhấn mạnh tiềm năng to lớn của việc mở rộng và phát triển hệ sinh thái số tại Việt Nam. Phó Thống đốc khẳng định, chuyển đổi số đối với các hoạt động Ngân hàng gắn liền với sự kết nối và tích hợp, đồng thời đánh giá cao kết quả thực hiện của các TCTD về giải pháp tích hợp công nghệ trong nhiều lĩnh vực, trở thành cầu nối trao đổi thông tin giữa ngân hàng và doanh nghiệp, hỗ trợ thực hiện tốt các hoạt động thanh toán tiêu dùng hay sản xuất kinh doanh. Nói đến sự kết nối chúng ta phải có nền tảng, có công nghệ, có giải pháp và phải có các nhà tích hợp. Sự kiện hôm nay có các diễn giả đến từ Fidelity, Google, IBM, SAP… hay đại diện các công ty nổi tiếng của Việt Nam trong lĩnh vực này như FPT IS, MK Group… cũng như rất nhiều các đơn vị khác. Chúng tôi hi vọng sẽ được nghe những kiến thức hết sức quý báu về mở rộng kết nối và xây dựng hệ sinh thái số trong lĩnh vực ngân hàng.

Kết nối và phát triển hệ sinh thái ngân hàng mở

Chia sẻ về xu hướng phát triển ngân hàng mở hiện nay, ông Phạm Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN) cho biết, trên thế giới và ở Việt Nam đang có sự chuyển dịch trong xu hướng chuyển đổi số ngân hàng, từ ngân hàng truyền thống sang ngân hàng mở. Mô hình ngân hàng mở có đặc điểm là hệ sinh thái hợp tác, nơi các ngân hàng, Fintech và các bên thứ ba khác kết nối và chia sẻ dữ liệu qua API mở (Open API); dữ liệu được chia sẻ cho phép phát triển các sản phẩm và dịch vụ đổi mới sáng tạo phục vụ việc cá nhân hóa nhu cầu của khách hàng; hệ sinh thái mở, Fintech, bên thứ ba tham gia thị trường và hợp tác với ngân hàng; khách hàng là trung tâm, nhiều lựa chọn hơn, dịch vụ được cá nhân hóa tốt hơn.

Với sự gia tăng của công nghệ tài chính (Fintech) trong những năm gần đây đã tạo ra sân chơi mới, mô hình kinh doanh mới cùng những người chơi mới, phá vỡ vị thế “đóng” của các định chế tài chính truyền thống. Thay vì khép kín, không chia sẻ tệp khách hàng của mình, cũng không liên kết với ai để bảo vệ dữ liệu khách hàng như trước đây, hiện nay các ngân hàng đang cố gắng thay đổi, “cởi mở” tới mức tối đa. Ngân hàng mở - Open Banking đang trở thành xu hướng ngày càng phổ biến tại Việt Nam.

Nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lí về Open API, ông Đoàn Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin (NHNN) cho biết, Cục Công nghệ thông tin đã được Thống đốc NHNN giao làm đơn vị chủ trì soạn thảo Thông tư quy định về triển khai Open API trong ngân hàng. Theo đó, các nội dung cơ bản của Thông tư bao gồm: Danh mục tiêu chuẩn kĩ thuật; danh mục hàm API chi tiết; quy chế khai thác chia sẻ dữ liệu; lộ trình triển khai; quyền và trách nhiệm của các bên.
 

Ông Đoàn Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin NHNN trình bày tại Hội thảo

 
Dự thảo Thông tư có những nội dung chính như sau: Nguyên tắc cung cấp Open API (sẵn sàng cung cấp Open API cho bên thứ 3 kết nối và xử lí dữ liệu; tuân thủ theo danh mục tiêu chuẩn kĩ thuật và danh mục hàm Open API); danh mục tiêu chuẩn kĩ thuật (tiêu chuẩn kiến trúc; tiêu chuẩn về dữ liệu; tiêu chuẩn về an toàn thông tin); danh mục hàm Open API (thông tin mà ngân hàng phải công bố, công khai theo quy định pháp luật; thông tin khách hàng khi được sự chấp thuận của khách hàng; tạo lệnh thanh toán, chuyển tiền; có thể cung cấp thêm các hàm Open API theo nhu cầu thực tế); dự kiến lộ trình triển khai Open API (12 tháng: Open API thông tin của ngân hàng phải công bố; 18 tháng: Open API thông tin, dữ liệu của khách hàng; 24 tháng: Open API khởi tạo lệnh thanh toán, chuyển tiền). “Cục Công nghệ thông tin sẽ tiếp tục lấy ý kiến rộng rãi nội dung Thông tư này. Dự kiến Thông tư sẽ hoàn thành và trình Thống đốc NHNN ban hành vào tháng 7/2024”, ông Đoàn Thanh Hải cho biết.

Tại Hội thảo, ông Stephen Peters - Giám đốc Giải pháp thanh toán toàn cầu Công ty Fidelity (FIS) đánh giá, xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam, trong đó phương thức thanh toán trực tuyến (eCom) có xu hướng tăng trưởng vượt trội. Chỉ trong năm 2023, ví điện tử là phương thức thanh toán eCom hàng đầu với tỉ lệ 36% và sẽ tăng lên 49% vào năm 2027, qua đó thay thế dần phương thức thanh toán bằng thẻ như hiện nay. Ông cũng chia sẻ một số kinh nghiệm trong việc nâng cao hiệu quả thanh toán trực tuyến được thực hiện tại FIS như xây dựng và triển khai các trung tâm thanh toán để chuẩn hóa các hoạt động thanh toán trên nhiều loại hình, đơn giản hóa kiến trúc tích hợp và cung cấp một nơi duy nhất để truy vết, theo dõi và điều chỉnh thanh toán trên toàn hệ thống; triển khai các dự án ISO 20022 (bộ tiêu chuẩn quốc tế phục vụ giao tiếp trong các lĩnh vực thanh toán, chứng khoán, đầu tư cũng như thương mại quốc tế) cho các ngân hàng, hoàn thiện, hiện đại hóa nền tảng ngân hàng lõi… Theo đó, ông Stephen Peters cũng đưa ra một số khuyến nghị nhằm tăng cường hiệu quả của các giải pháp eCom cho Việt Nam như đầu tư vào nền tảng thanh toán gốc ISO 20022, xây dựng các quy tắc tự động để gửi thanh toán qua các mạng khác nhau dựa trên các tiêu chí do ngân hàng xác định (tốc độ, thị trường…) trong thanh toán xuyên biên giới, đầu tư vào nền tảng thanh toán thay vì các giải pháp riêng lẻ nhằm đáp ứng với sự thay đổi cũng như triển khai các tính năng và chức năng một cách nhanh chóng…
 

Ông Stephen Peters - Giám đốc Giải pháp thanh toán toàn cầu FIS trình bày tại Hội thảo

Tại Hội thảo, ông Guilhem Vincens, Trưởng bộ phận chuyển đổi số ngân hàng - Dịch vụ điện toán đám mây, Công ty Google đưa ra một số kinh nghiệm triển khai ngân hàng mở từ góc độ chuyển đổi số sang tài chính nhúng của Google. Theo ông Guilhem Vincens, tài chính nhúng là một khái niệm còn mới nhưng đang dần trở nên phổ biến tại Việt Nam cũng như các nước Đông Nam Á. Với vị thế năng động và hội nhập, các NHTM Việt Nam có thể dễ dàng hợp tác với các công ty Fintech để cung cấp các sản phẩm, dịch vụ thông qua Open API - nền tảng chia sẻ dữ liệu đang dần trở nên phổ biến tại Việt Nam.

 

Ông Guilhem Vincens, Trưởng bộ phận chuyển đổi số ngân hàng - Dịch vụ điện toán đám mây, Công ty Google
trình bày tại Hội thảo

 
Chia sẻ về hệ thống ngân hàng mở và giao diện chương trình ứng dụng mở (Open API), ông Claudio Tag - Kiến trúc sư, Trưởng nhóm Automation, Tập đoàn International Business Machines (IBM) cho biết, hiện nay, trên thế giới, các quốc gia khác nhau có những cơ chế khác nhau về xây dựng và quản lí API, bao gồm API công khai, hợp tác, nội bộ. Nếu hệ thống API công khai (cho bất kì nhà phát triển nào muốn đăng kí sử dụng) tập trung ở thị trường châu Âu thì API hợp tác (chỉ mở cho đối tác kinh doanh) lại tập trung ở thị trường châu Á. Tại Việt Nam, tiềm năng áp dụng Open API là rất lớn, tuy nhiên cũng như một số quốc gia đang phát triển khác, việc triển khai Open API còn gặp nhiều thách thức, khó khăn như chưa có tiêu chuẩn cụ thể về quy trình thực hiện; chưa chuẩn hóa về mặt kĩ thuật, ranh giới giữa tính bảo mật và độ dễ sử dụng với người dùng còn là vấn đề nan giải, đặc biệt, những hành vi gian lận, lừa đảo của nhiều đối tượng xấu có thể đe dọa đến độ an toàn trong quy trình thực hiện… Để khắc phục những khó khăn trên, nhiều NHTM tại Việt Nam đã hợp tác với IBM cho ra đời những sản phẩm, dịch vụ trên nền tảng Open API, qua đó góp phần tích cực vào việc hoàn thiện hệ sinh thái ngân hàng mở tại Việt Nam.

Ông Kiran Mistry - Giám đốc bộ phận dịch vụ tài chính khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Nhật Bản - Công ty SAP mang đến Hội thảo tham luận về các giải pháp thông minh trong kết nối ngân hàng với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) của SAP. Theo ông Kiran Mistry, SME có vai trò quan trọng, là động cơ thúc đẩy sự tăng trưởng nền kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, các SME thông thường vận hành chưa hiệu quả do quy trình làm việc thủ công, không đồng bộ và gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận các dịch vụ tài chính phù hợp với nhu cầu. Để giúp SME vượt qua những thách thức này, SAP đã hợp tác với các ngân hàng trong việc tích hợp các dịch vụ tài chính vào nền tảng SAP ERP để cung cấp các giải pháp kinh doanh toàn diện. Trong nền tảng này, khi đăng kí tài khoản doanh nghiệp, các SME có thể được đề xuất tự động đến các dịch vụ tài chính phù hợp và tương thích với các ngân hàng, qua đó giảm thiểu thời gian tiếp cận các dịch vụ tài chính một cách nhanh chóng hơn. Điển hình của thành công này là sự hợp tác giữa SAP và Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã góp phần phát triển SME cũng như nền kinh tế tăng tốc thịnh vượng tại quốc gia này.
 
Thúc đẩy phát triển hệ sinh thái ngành Ngân hàng với mục tiêu lấy khách hàng làm trọng tâm, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, lấy trải nghiệm của khách hàng làm thước đo

Cùng với xu hướng phát triển của thế giới, tại Việt Nam, hệ sinh thái hướng tới ngân hàng mở cũng được định hình ngày một rõ rệt. Theo chia sẻ của ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Tổng Giám đốc Napas, việc mỗi ngân hàng phải xây dựng và vận hành tiêu chuẩn, kết nối riêng sẽ làm tăng chi phí vận hành, tốn kém nguồn lực khi thực hiện toàn bộ quy trình triển khai: Từ KYC, Onboarding, kết nối kĩ thuật. Việc sử dụng nhiều tiêu chuẩn trong kết nối với các ngân hàng sẽ dẫn đến khó khăn khi triển khai mở rộng ngân hàng mở. Bên cạnh đó là sự phức tạp trong việc triển khai pháp lí (mỗi kết nối phải rà soát, vận hành các bộ tài liệu pháp lí khác nhau). Đồng thời, khi triển khai Open Banking không cùng tiêu chuẩn bảo mật dữ liệu… sẽ xảy ra những rủi ro về an ninh, bảo mật. Từ đó, đại diện của Napas đưa ra giải pháp sử dụng hạ tầng chung Open Banking, chia sẻ và thống nhất tiêu chuẩn chung, quy trình, quy định vận hành để kết nối giữa các ngân hàng thông qua kết nối với đơn vị vận hành hạ tầng chung. Hạ tầng chung này hỗ trợ các bên trong việc chia sẻ dữ liệu và cung cấp dịch vụ.
 

Ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Tổng Giám đốc Napas trình bày tại Hội thảo

Trên thế giới, ít nhất 87% quốc gia đã triển khai các hình thức khác nhau của Open Banking thông qua giao diện lập trình ứng dụng Open Banking API. Chỉ riêng ở châu Âu, có ít nhất 410 nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến được phép truy cập dữ liệu của Open Banking. Tại châu Á, tính đến hết năm 2020 đã có 77 nền tảng Open Banking.

Tại Việt Nam, các ngân hàng cũng “bắt nhịp" từ sớm. Cụ thể như NHTM cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) phát triển Open Banking ngay trên VPBank NEO qua app, website, Internet Banking...; VietinBank iConnect được NHTM cổ phần Công thương Việt Nam phát triển với hơn 127 API kết hợp với hơn 73 đối tác trên nền tảng iConnect; NHTM cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) phát triển cổng thanh toán BIDV Paygate theo hướng Open Banking, cho phép kết nối gần 2.000 nhà cung cấp dịch vụ và trung gian thanh toán...

Mặc dù giàu tiềm năng phát triển trong giai đoạn tới, song việc triển khai Open Banking hay Open API còn gặp rất nhiều khó khăn, thách thức. Theo ông Vũ Anh Đức, Phó Giám đốc Trung tâm nền tảng và định danh số, Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT IS, mô hình Open Banking hay Open API tại Việt Nam còn mang tính riêng lẻ, phần lớn do ngân hàng và đối tác tự xây dựng dựa trên nhu cầu của nhau. Ông Vũ Anh Đức chỉ ra ba thách thức mà các ngân hàng cần tháo gỡ đó là vấn đề quản trị dữ liệu, an toàn bảo mật, nền tảng và chuẩn dữ liệu kĩ thuật.

Hiện nay, xu hướng giao dịch trực tuyến tăng cao, người tiêu dùng Việt Nam ngày càng quan tâm đến việc bảo vệ thông tin cá nhân và tài chính, do đó họ ngày càng ưa chuộng các phương thức thanh toán an toàn hơn như thanh toán sinh trắc học. Chính vì vậy, Quyết định số 2345/QĐ-NHNN do Thống đốc NHNN ban hành ngày 18/12/2023 về triển khai các giải pháp an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ ngân hàng là một văn bản quan trọng nhằm thúc đẩy ứng dụng công nghệ nhận diện sinh trắc học (Biometric Pay) trong lĩnh vực thanh toán tại Việt Nam.

Mới đây, chuỗi cửa hàng GS25 tại Việt Nam (chuỗi cửa hàng tiện hàng tiện lợi Hàn Quốc) cũng đã bắt đầu triển khai phương thức thanh toán bằng nhận diện khuôn mặt - FacePay. Bên cạnh đó, một số đơn vị cung cấp dịch vụ tài chính lớn cũng đang hỗ trợ thanh toán bằng vân tay tại các cửa hàng tiện lợi, siêu thị và nhà hàng. Một số ngân hàng cũng đang triển khai thanh toán sinh trắc học cho các giao dịch ngân hàng bao gồm rút tiền ATM bằng vân tay, chuyển khoản bằng xác thực khuôn mặt… Tuy nhiên, những hình thức hỗ trợ thanh toán bằng vân tay, khuôn mặt tại Việt Nam hiện chưa được xác thực, định danh với hệ thống Cơ sở dữ liệu Quốc gia về dân cư, tồn tại nhiều nguy cơ cho bản thân chuỗi thanh toán, ngân hàng và người dùng.

Ông Đặng Thành Tuân, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Dịch vụ EPAY cho biết: Với nhu cầu lớn từ việc kiến tạo nên một hình thức thanh toán hoàn toàn mới, chuyển từ thanh toán bằng tiền mặt - thanh toán không tiền mặt - thanh toán sinh trắc học, ứng dụng xác thực định danh, EPAY mang đến những đề xuất giải pháp toàn diện từ thiết bị xác thực, cho đến các giải pháp công nghệ xác thực, nhận diện chính xác, hỗ trợ thanh toán nhanh, tiện lợi và an toàn, thông qua khuôn mặt, vân tay, lòng bàn tay, mống mắt…
 

Ông Đặng Thành Tuân, Phó Tổng Giám đốc EPAY trình bày tại Hội thảo

Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ này vẫn còn một số thách thức như: Khung pháp lí về Biometric Pay tại Việt Nam còn chưa hoàn thiện; cần có quy định rõ ràng về thu thập, lưu trữ và sử dụng dữ liệu sinh trắc học để đảm bảo quyền riêng tư của khách hàng. Đây là một vấn đề quan trọng cần được xem xét và giải quyết. Bên cạnh đó, việc thay đổi nhận thức của người dùng, làm quen với những thói quen thanh toán mới cũng là một thách thức cần được nhìn nhận, để đưa thanh toán bằng sinh trắc học trở thành một xu hướng mới, hiện đại tại Việt Nam.

Để giải quyết những thách thức này cần có sự chung tay của các bên liên quan nhằm hoàn thiện khung pháp lí về Biometric Pay; hỗ trợ các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán đầu tư vào hệ thống sinh trắc học; nâng cao nhận thức của người dân về Biometric Pay; đầu tư vào phát triển các giải pháp Biometric Pay an toàn, tiện lợi. Đồng thời, người dân tăng cường sử dụng Biometric Pay cho các giao dịch thanh toán, nâng cao cảnh giác trước hành vi lừa đảo.

Trang Thuận