FTA Index: ‘Tấm bản đồ’ chiến lược cho doanh nghiệp Việt

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế toàn cầu, việc xây dựng Bộ chỉ số FTA Index được đánh giá là một bước đi chiến lược, đúng thời điểm và có giá trị thực tiễn cao khi Việt Nam tham gia ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SB Law đã có cuộc chia sẻ với Báo Công Thương về FTA Index.

FTA Index được đánh giá là một công cụ có giá trị thực tiễn rất lớn đối với cộng đồng doanh nghiệp. Ảnh: Đức Duy

FTA Index tạo ra áp lực cạnh tranh lành mạnh

Thưa ông, trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng nhiều FTA thế hệ mới, việc xây dựng Bộ chỉ số FTA Index được đánh giá là một công cụ hữu ích. Quan điểm của ông về ý kiến này như thế nào?

- Luật sư Nguyễn Thanh Hà: Về cơ bản, FTA Index là một công cụ hữu ích bởi bộ chỉ số này sẽ tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thực thi FTA.

Cụ thể, FTA Index là một công cụ định lượng hóa năng lượng, mức độ tận dụng FTA tại từng địa phương, từng ngành, từ đó phản ánh trung thực khoảng cách giữa cam kết pháp lý cấp Trung ương và khả năng thực thi tại cơ sở.

Ngoài ra, FTA Index làm rõ vai trò của địa phương trong thực thi cam kết FTA. Theo đó, việc ký kết và thực thi các cam kết quốc tế trong các FTA không chỉ là câu chuyện của Trung ương hay các bộ ngành, mà địa phương, nơi các doanh nghiệp vận hành thực tế cũng quyết định hiệu quả của việc thực thi các cam kết.

Vì thế, điều này đặt ra sự bức thiết trong việc đặt ra một bộ chỉ số đo lường hiệu quả thực thi cam kết ở cấp địa phương. Qua đó, giúp định danh rõ trách nhiệm, thúc đẩy cạnh tranh chính sách giữa các tỉnh thành trong việc hỗ trợ doanh nghiệp xuất nhập khẩu cả về hàng hóa lẫn dịch vụ.

Bên cạnh các báo cáo định kỳ hoặc bảng tổng hợp, FTA Index cũng sẽ là một hệ thống dữ liệu định kỳ, từ đó Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan có thể đưa ra các chính sách điều chỉnh linh hoạt, kịp thời như cải cách thủ tục hành chính, cải thiện năng lực phòng vệ thương mại,...

Đặc biệt, tôi cho rằng, FTA Index sẽ góp phần xác định những “điểm nghẽn thể chế” - tức là những quy định, quy trình chưa phù hợp hoặc chưa kịp thời điều chỉnh để tương thích với cam kết FTA.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SB Law

Với những ý nghĩa tích cực đó, ông có thể nêu những tác động cụ thể của FTA Index đối với doanh nghiệp?

- Luật sư Nguyễn Thanh Hà: FTA Index là một công cụ có giá trị thực tiễn rất lớn đối với cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là trong việc đưa ra các quyết định đầu tư và chiến lược khai thác lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam ký kết.

Trước hết, FTA Index phản ánh năng lực thực tế của chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi từ FTA, từ thủ tục hành chính, hướng dẫn các quy tắc xuất xứ đền các hỗ trợ pháp lý về phòng vệ thương mại. Những thông tin này giúp doanh nghiệp chọn được “vùng thuận lợi” để đặt cơ sở sản xuất, trán những nơi có thủ tục rườm rà, thiếu hỗ trợ chuyên môn.

Ngoài ra, địa phương có FTA Index cao thường đi liền với hạ tầng thương mại tốt, nguồn nhân lực được đào tạo bài bản và có các đầu mối hỗ trợ doanh nghiệp hiệu quả. Đây thường là những yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ, nâng cao khả năng tiếp cận thị trường quốc tế, nhất là trong bối cảnh các FTA thế hệ mới yêu cầu rất cao về tiêu chuẩn và xuất xứ hàng hóa.

Quan trọng hơn, FTA Index sẽ tạo ra áp lực cạnh tranh lành mạnh giữa các địa phương trong cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh điều mà trước đây còn khá hình thức hoặc thiếu tiêu chí đo lường cụ thể. Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp hoạt động, phát triển.

Để phát huy hiệu quả của bộ chỉ số này, theo ông vai trò của doanh nghiệp trong việc phản hồi, cập nhật dữ liệu và đồng hành với cơ quan chức năng trong việc vận hành FTA Index nên được đặt ra như thế nào ?

- Luật sư Nguyễn Thanh Hà: FTA Index không chỉ là một công cụ thống kê đơn thuần mà còn là một "tấm bản đồ" giúp doanh nghiệp định hướng chiến lược kinh doanh quốc tế và tối ưu hóa lợi ích từ các FTA mà Việt Nam đã ký kết. Tuy nhiên, để 'tấm bản đồ' này thực sự phát huy hiệu quả, sự tham gia chủ động và trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp là yếu tố then chốt.

Vì vậy, doanh nghiệp chính là những chủ thể trực tiếp tham gia vào hoạt động xuất nhập khẩu và chịu sự tác động sâu sắc từ các cam kết trong FTA. Nhưng phản hồi và dữ liệu mà doanh nghiệp cung cấp chính là nguồn thông tin sống động, chân thực nhất để cơ quan chức năng có thể đánh giá chính xác mức độ tận dụng FTA trên thực tế.

Việc tham gia tích cực vào các cuộc khảo sát định kỳ do Bộ Công Thương tổ chức cũng vô cùng quan trọng, bởi đây là cơ hội để doanh nghiệp bày tỏ tiếng nói và đóng góp vào quá trình xây dựng chính sách.

Cuối cùng, doanh nghiệp cần chủ động theo dõi các thông báo, hướng dẫn liên quan đến FTA Index và các thay đổi trong chính sách thương mại để có những phản hồi kịp thời và phù hợp.

Phản ánh trung thực triển khai FTA

Theo ông, để FTA Index không chỉ là con số thống kê mà trở thành công cụ điều hành hiệu quả, cần những điều kiện gì từ cơ quan quản lý và địa phương ?

-Luật sư Nguyễn Thanh Hà: FTA Index chỉ có giá trị nếu phản ánh trung thực thực trạng triển khai FTA tại địa phương. Do đó, Bộ Công Thương và các đơn vị khảo sát cần xây dựng bộ chỉ tiêu rõ ràng, có phương pháp luận khoa học, tránh tình trạng “báo cáo thành tích”. Cơ chế giám sát độc lập, thậm chí có thể phối hợp với các hiệp hội doanh nghiệp và tổ chức quốc tế, sẽ giúp gia tăng độ tin cậy của chỉ số.

Ngoài ra, cần gắn FTA Index với công tác chỉ đạo, phân cấp và đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ tại địa phương. Chỉ số này cần được tích hợp vào hệ thống đánh giá hiệu quả quản trị và điều hành kinh tế ở cấp tỉnh, tương tự như chỉ số PCI hay PAR Index hiện nay. Có như vậy, chính quyền địa phương mới coi trọng và đầu tư nghiêm túc vào công tác thực thi FTA, thay vì chỉ xem đó là nhiệm vụ “trung ương giao”.

Mặt khác, điều quan trọng là sau mỗi kỳ công bố, phải có hành động cụ thể. Ví dụ như ban hành văn bản chấn chỉnh, tổ chức đối thoại công tư tại các địa phương có điểm số thấp, hoặc xây dựng kế hoạch cải thiện thể chế cho từng nhóm tiêu chí.

Ông có ý kiến gì về hoàn thiện FTA Index, giúp công cụ này phát huy tốt nhất vai trò dẫn dắt chính sách xuất nhập khẩu và cải thiện thực thi FTA tại địa phương?

-Luật sư Nguyễn Thanh Hà: Thứ nhất, nâng cao tính toàn diện và chi tiết của bộ chỉ số này. Điều này bao gồm việc bổ sung các chỉ số định tính thông qua phỏng vấn sâu, phân tích sâu theo ngành hàng và quy mô doanh nghiệp để làm rõ đặc thù, thách thức riêng. Đồng thời, tích hợp các chỉ số về tác động xã hội và môi trường để đánh giá hiệu quả một cách toàn diện và bền vững hơn.

Thứ hai, tăng cường tính tương tác và khả năng tiếp cận của FTA Index. Việc xây dựng một nền tảng trực tuyến thân thiện, tổ chức các buổi đối thoại, hội thảo chuyên sâu và chia sẻ thông tin rộng rãi sẽ giúp FTA Index trở nên hữu ích, dễ dàng tiếp cận hơn cho cộng đồng doanh nghiệp, các nhà hoạch định chính sách.

Thứ ba, tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương. Cụ thể, việc thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực cán bộ về phân tích dữ liệu FTA Index và xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng là rất quan trọng để đảm bảo sự đồng bộ và hiệu quả trong quá trình triển khai.

Xin cảm ơn ông!