Chỉ số GDP (phần 1): Khái niệm và cách tính GDP

Tổng quan về GDP

Thuật ngữ GDP được viết tắt từ cụm từ Gross Domestic Product. Có nghĩa là tổng sản phẩm nội địa hay tổng sản phẩm quốc nội. GDP là chỉ tiêu được sử dụng để đo lường tổng giá trị thị trường của toàn bộ các hàng hoá, dịch vụ cuối cùng sản xuất trong phạm vi quốc gia vào một thời kỳ nhất định.

Để hiểu về GDP bạn phải nắm rõ những ý sau:

Chỉ tiêu đo lường tổng giá trị thị trường GDP được cộng từ nhiều loại sản phẩm, rồi trở thành một chỉ tiêu duy nhất đối với giá trị của hoạt động kinh tế thông qua việc sử dụng giá thị trường. Vì giá thị trường sẽ là căn cứ phản ánh chính xác giá trị của những hàng hóa, dịch vụ mà người tiêu dùng sẵn sàng chi trả.

Hình minh họa

GDP biểu thị tất cả các hàng hóa sản xuất ra và được bán hợp pháp ở các thị trường. Đặc biệt, GDP không bao gồm các sản phẩm được sản xuất – bán ra trong nền kinh tế ngầm (ví dụ như dược phẩm bất hợp pháp).

GDP bao gồm các hàng hóa hữu hình (xe hơi, thực phẩm, quần áo) và các dịch vụ vô hình như (khám bệnh, cắt tóc…)

GDP không gồm các giá trị hàng hóa trung gian mà chỉ bao gồm giá trị của những hàng hoá và dịch vụ cuối cùng.

GDP chỉ bao gồm hàng hóa và dịch vụ sản xuất ở hiện tại, không bao gồm các hàng hóa sản xuất ra ở quá khứ.

GDP được tính theo phạm vi lãnh thổ kinh tế của quốc gia, bao gồm các đơn vị ở lĩnh vực hoạt động sản xuất – kinh doanh, có thể là hình thức một tổ chức, cá nhân…

GDP sẽ phản ánh giá trị sản xuất trong thời gian cụ thể, thường là một năm hay một quý.

Phân loại GDP

Chỉ số tổng sản phẩm quốc nội được phân thành nhiều loại, dựa trên những tiêu chí khác nhau. Cụ thể, phân loại GDP thành các loại sau:

GDP bình quân đầu người

GDP bình quân đầu người là chỉ tiêu được tính dựa trên kết quả sản xuất kinh doanh của bình quân trên đầu người một quốc gia trong một năm. Để tính GDP bình quân đầu người của một quốc gia tại thời điểm cụ thể ta có thể lấy số liệu GDP của quốc gia chia cho tổng số lượng dân của quốc gia đó (lưu ý: số liệu cần phải được thống nhất trong cùng một thời điểm).

Chỉ số GDP bình quân đầu người sẽ tỷ lệ thuận với mức thu nhập, đời sống của người dân ở quốc gia đó. Tuy nhiên quốc gia có chỉ số GDP cao chưa chắc thể hiện quốc gia đó có mức sống cao.

GDP danh nghĩa

GDP danh nghĩa hay Nominal Gross Domestic Product là một chi tiêu phản ánh tổng sản phẩm quốc nội GDP, và được tính theo giá thị trường hiện nay. GDP danh nghĩa là chỉ tiêu thể hiện rõ sự thay đổi giá do lạm phát cũng như tốc độ tăng giá của kinh tế nước đó. Trường hợp tất cả mức giá cùng có xu hướng tăng hoặc cùng giảm thì đồng nghĩa GDP danh nghĩa sẽ lớn hơn.

GDP thực tế

GDP thực tế có tên gọi đầy đủ Real Gross Domestic Product hay Real GDP. Đây là chỉ tiêu dựa trên tổng sản phẩm, dịch vụ trong nước đã điều chỉnh theo tốc độ lạm phát lạm phát. Trong trường hợp lạm phát dương, GDP thực tế sẽ thấp hơn GDP danh nghĩa vì GDP thực tế bằng với tỉ lệ giữa GDP danh nghĩa và hệ số giảm phát GDP.

GDP xanh

GDP xanh là một khái niệm khá mới và chưa có một khái niệm chính thức nào về chỉ tiêu này. Nhưng có thể hiểu một cách đơn giản GDP xanh là phần GDP còn lại sau khi đã khấu trừ các chi phí cần thiết phục hồi môi trường do quá trình sản xuất gây ra.

Cách tính GDP

Chỉ số GDP được tính toán theo nhiều phương pháp khác nhau, mỗi phương pháp sẽ có một công thức riêng biệt.

GDP tính theo phương pháp sản xuất

Về góc độ sản xuất thì tổng sản phẩm quốc nội chính là tổng toàn bộ các giá trị gia tăng của nền kinh tế trong thời gian dài. Công thức như sau:

GDP= Giá trị tăng thêm + Thuế nhập khẩu

Trong đó:

Giá trị tăng thêm của từng ngành kinh tế có thể bao gồm nhiều yếu tố như thu nhập người sản xuất, thuế sản xuất, tiền công, bảo hiểm, giá trị thặng dư, hay các khoản khấu hao tài sản.

Phương pháp thu thập

Về góc độ thu thập, GDP là tiêu chí bao gồm nhiều nguồn thu thập khác nhau của người lao động, thuế sản xuất, khấu hao các loại tài sản cổ định, giá trị thặng dư sản xuất trong một thời gian nhất định.

GDP = W + R + I + Pr + Ti + De

Trong đó:

W biểu thị tiền lương

R biểu thị tiền thuê

I biểu thị tiền lãi

Pr biểu thị lợi nhuận

Ti biểu thị các khoản thuế đánh vào dịch vụ, hàng hóa bán trên thị trường và trợ cấp của chính phủ cho sản xuất (thuế gián thu ròng).

De biểu thị khấu hao tài sản cố định

Tính GDP theo phương pháp chi tiêu (tính tổng chi tiêu)

Đây được xem là một trong những phương pháp tính GDP chính xác nhất. Theo đó, GDP của một quốc gia sẽ được tính bằng cách lấy tổng tất cả số tiền mà các hộ gia đình trong quốc gia đó dùng để mua sắm và sử dụng dịch vụ. Công thức tính như sau:

GDP = C + G + I + NX

Trong đó:

C (Chi tiêu của hộ gia đình): Bao gồm tất cả các chi tiêu cho sản phẩm và dịch vụ của hộ gia đình.

G (Chi tiêu của chính phủ): Là tổng chi tiêu cho giáo dục, y tế, an ninh, giao thông, dịch vụ, chính sách…

I (Tổng đầu tư): Là tiêu dùng của các nhà đầu tư, bao gồm các khoản chi tiêu của doanh nghiệp về trang thiết bị, nhà xưởng…

NX (cán cân thương mại): Là “xuất khẩu ròng” của nền kinh tế. NX = X (xuất khẩu [export]) – M (nhập khẩu [import]).

Ví dụ: Một nền kinh tế đơn giản bao gồm: các hộ gia đình (H), chủ nhà máy xay bột (M) và chủ lò bánh mì (B). H mua bánh mì từ B với giá là 100 và bột mì từ M với giá là 10 (như là những khoản chi tiêu vào sản phẩm cuối cùng). B mua bột mì từ M với giá 40 để làm ra bánh mì. Giả sử M không sử dụng các sản phẩm trung gian nào khác. Cả B và M đều nhận dịch vụ lao động và vốn từ H; B đã thanh toán cho H các khoản bao gồm: 30 cho chi phí thuê lao động và 30 cho dịch vụ vốn. Tương tự M đã thanh toán cho H các khoản bao gồm: 40 cho chi phí thuê lao động và 10 cho thuê vốn. Từ các thông trên, GDP theo phương pháp chi tiêu sẽ được tính như sau:

GDP = C + G + I + NX (do chỉ có chi tiêu hộ gia đình nên I = 0, G = 0, NX = 0) => GDP = 10 + 100 = 110

Trong khuôn khổ bài viết, chúng ta đã tìm hiểu về khái niệm và cách tính chỉ số GDP. Ở phần tiếp theo, tôi sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu tiếp theo về yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số GDP và ý nghĩa của chỉ số GDP.