Bán khống - Phương thức giao dịch có thể kiếm lợi nhuận cao kể cả khi thị trường giảm mạnh

06/12/2025 - 08:193 phút đọc

(Banker.vn) Bán khống từ lâu đã được xem là một cấu phần quan trọng của thị trường vốn hiện đại, góp phần tạo thanh khoản và cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận từ xu hướng giảm giá của cổ phiếu

Bản chất và cơ chế vận hành của bán khống

Bán khống là việc nhà đầu tư bán ra một loại chứng khoán mà họ chưa sở hữu, bằng cách vay chứng khoán từ một tổ chức trung gian và cam kết mua lại để hoàn trả trong tương lai. Nhà đầu tư đặt kỳ vọng giá cổ phiếu sẽ giảm, qua đó mua lại với mức giá thấp hơn giá đã bán để hưởng chênh lệch.

Ví dụ, một nhà đầu tư vay 1000 cổ phiếu X từ công ty chứng khoán và bán ở mức giá 50.000 đồng/cổ phiếu, thu về 50 triệu đồng. Nếu thị trường điều chỉnh và giá cổ phiếu X giảm xuống 45.000 đồng, nhà đầu tư mua lại số cổ phiếu này với tổng giá trị 45 triệu đồng để trả cho bên cho vay. Chênh lệch 5 triệu đồng (chưa tính phí và lãi vay) là lợi nhuận từ giao dịch bán khống. Ngược lại, nếu giá cổ phiếu X tăng lên 55.000 đồng, nhà đầu tư phải mua lại với giá cao hơn số tiền nhận được khi bán ban đầu, dẫn đến thua lỗ.

margin: 15px auto;" />

Ở nhiều thị trường chứng khoán phát triển, nghiệp vụ bán khống được quản lý chặt chẽ thông qua các quy định như tỷ lệ ký quỹ bắt buộc, nghĩa vụ duy trì thế chấp/cầm cố cho ngân hàng để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ.">tài sản đảm bảo, giới hạn danh mục được phép bán khống, cơ chế cấm bán khống trong giai đoạn biến động mạnh và việc giám sát giao dịch bất thường. Những biện pháp này nhằm bảo đảm rủi ro hệ thống không gia tăng và ngăn chặn tình trạng thao túng giá theo hướng tiêu cực.

Lộ trình dài hạn để triển khai bán khống tại Việt Nam

Tại Việt Nam, nghiệp vụ bán khống theo chuẩn quốc tế vẫn chưa được triển khai chính thức. Lí do quan trọng nhất là thị trường cần một hạ tầng kỹ thuật đủ mạnh, đi kèm cơ chế vay và cho vay chứng khoán hoạt động ổn định trước khi có thể chấp nhận rủi ro từ loại hình giao dịch này.

Sự xuất hiện của hệ thống KRX trong thời gian gần đây đã cải thiện đáng kể khả năng xử lý lệnh cũng như quản lý giao dịch, nhưng để vận hành bán khống an toàn vẫn cần thêm nhiều điều kiện bổ sung. Đó là hệ thống theo dõi tài sản theo thời gian thực, cơ sở dữ liệu cho vay chứng khoán minh bạch, và các tiêu chuẩn giám sát giao dịch phù hợp với thông lệ quốc tế.

Khác với giao dịch mua thông thường khi mức lỗ tối đa chỉ dừng lại ở số tiền đã đầu tư bởi giá cổ phiếu không thể giảm dưới mức 0, vị thế bán khống tồn tại rủi ro thua lỗ lớn hơn rất nhiều. Do giá cổ phiếu không có giới hạn tăng tối đa, mức thua lỗ về lý thuyết của vị thế bán khống có thể không có điểm dừng.

Một thông tin tích cực bất ngờ từ phía doanh nghiệp hoặc sự chuyển hướng mạnh trong tâm lý thị trường có thể khiến vị thế bán khống lập tức rơi vào trạng thái bị động. Khi nhà đầu tư buộc phải mua lại cổ phiếu trong bối cảnh giá đang tăng nhanh, áp lực đóng vị thế có thể làm giá bị đẩy lên cao hơn nữa, gây khó khăn lớn cho việc kiểm soát rủi ro nếu thị trường thiếu cơ chế giám sát và cảnh báo kịp thời.

Với đặc thù rủi ro cao như vậy, bán khống cần được đưa vào thị trường chứng khoán Việt Nam theo một lộ trình thận trọng. Bước đầu tiên thường là áp dụng cho nhóm cổ phiếu có thanh khoản tốt, năng lực về công bố thông tin minh bạch và không có lịch sử mua bán bất thường trong cơ sở dữ liệu giao dịch. Song song với đó, hệ thống ký quỹ cần được thiết kế phù hợp để bảo đảm an toàn cho cả bên cho vay và bên thực hiện giao dịch.

Khi các yếu tố bao gồm nền tảng kỹ thuật, hành lang pháp lý và hệ thống giám sát đã đáp ứng đầy đủ, bán khống có thể trở thành một công cụ quan trọng giúp thị trường vận hành cân bằng hơn, tăng khả năng phản ánh giá theo cả hai chiều và hỗ trợ mục tiêu nâng hạng trong giai đoạn phát triển tiếp theo.