Bán được hàng không có nghĩa là doanh nghiệp đã có doanh thu

12/12/2025 - 17:114 phút đọc

(Banker.vn) Ghi nhận doanh thu không chỉ đơn giản là “bán được bao nhiêu”, mà là xác định đúng thời điểm giá trị thật sự được chuyển giao

Ghi nhận doanh thu là gì? Ghi nhận doanh thu khác gì so với việc bán hàng?

Ghi nhận doanh thu là quá trình doanh nghiệp đưa một khoản thu vào báo cáo kết quả kinh doanh tại thời điểm có đủ bằng chứng về việc đã thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng. Do đó, việc ký hợp đồng, xuất hóa đơn hoặc thu tiền trước chưa thể khẳng định doanh thu đã được ghi nhận.

Điểm mấu chốt là doanh nghiệp cần xác định đúng thời điểm mà quyền lợi kinh tế đã chuyển giao cho khách hàng. Đây là lý do doanh thu kế toán nhiều khi không trùng với dòng tiền, đặc biệt ở các ngành có chu kỳ dài như bất động sản, xây dựng.

margin: 15px auto;" />

Những điều kiện quan trọng trong việc ghi nhận doanh thu

Theo chuẩn mực kế toán, doanh nghiệp chỉ được ghi nhận doanh thu khi bốn điều kiện cốt lõi được đáp ứng.

Thứ nhất, quyền kiểm soát hàng hóa hoặc dịch vụ phải được chuyển giao cho khách hàng. Khách hàng phải là người nắm quyền sử dụng, hưởng lợi ích và chịu rủi ro phát sinh từ hàng hóa hay dịch vụ đó. Đây là nguyên tắc then chốt bảo đảm doanh thu phản ánh đúng bản chất giao dịch.

Thứ hai, giá trị doanh thu phải được xác định chắc chắn. Điều này đòi hỏi hợp đồng hoặc chứng từ phải nêu rõ giá bán, khối lượng, điều kiện giao hàng và các yếu tố liên quan. Các trường hợp doanh thu phụ thuộc vào điều kiện tương lai hoặc thay đổi lớn về giá trị thường chưa đủ cơ sở để ghi nhận.

Thứ ba, doanh nghiệp phải có khả năng thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch. Không cần phải thu tiền ngay, nhưng doanh nghiệp phải đánh giá được khả năng chi trả của khách hàng. Nếu có rủi ro lớn về thu nợ, việc ghi nhận doanh thu trở nên không phù hợp.

Thứ tư, chi phí liên quan đến việc tạo ra doanh thu phải được xác định tương ứng. Điều này giúp đảm bảo nguyên tắc phù hợp giữa doanh thu và chi phí, tránh tình trạng doanh thu ghi nhận trước nhưng chi phí được chuyển sang kỳ sau để làm đẹp lợi nhuận.

Nguyên tắc ghi nhận theo một số lĩnh vực hoạt động

Trong lĩnh vực bất động sản, việc ghi nhận doanh thu chịu sự quản lý chặt chẽ để tránh tình trạng doanh nghiệp ghi nhận sớm. Doanh thu chỉ phát sinh khi chủ đầu tư bàn giao nhà hoặc công trình cho khách, có biên bản bàn giao và khách hàng đã đủ điều kiện nhận tài sản. Việc ký hợp đồng mua bán hoặc hoàn tất nghĩa vụ tài chính thường chưa được coi là chuyển giao.

Ngành sản xuất và bán lẻ có cách ghi nhận đơn giản hơn, thường dựa vào thời điểm giao hàng và xác nhận chất lượng. Tuy nhiên, một số mô hình bán hàng theo điều kiện đặc biệt như ký gửi hoặc giao hàng theo tiến độ cũng ảnh hưởng đến thời điểm ghi nhận doanh thu.

Ở lĩnh vực dịch vụ, doanh thu được ghi nhận theo tiến độ hoàn thành. Các doanh nghiệp công nghệ, tư vấn, truyền thông thường xác định mức độ hoàn thành bằng thời gian, khối lượng công việc hoặc mốc bàn giao. Điều này khiến doanh thu có thể được phân bổ qua nhiều kỳ, không tập trung vào một thời điểm.

Đối với lĩnh vực xây dựng và các hợp đồng EPC, doanh thu được ghi nhận theo tỷ lệ nghiệm thu từng hạng mục. Quy trình này vừa phức tạp vừa đòi hỏi hồ sơ đầy đủ, nên chênh lệch doanh thu giữa các kỳ thường lớn, gây ảnh hưởng mạnh tới lợi nhuận.

Một số trường hợp không được ghi nhận doanh thu dù đã có thu tiền hoặc giao hàng

1. Hàng gửi đại lý bán hộ vẫn thuộc quyền kiểm soát của doanh nghiệp cho đến khi đại lý bán cho bên thứ ba.

2. Các hợp đồng mà khách hàng có quyền trả lại hàng với tỷ lệ lớn hoặc giá trị phụ thuộc vào biến động tương lai cũng không đảm bảo đủ điều kiện.

3. Các khoản đặt cọc, ứng trước hoặc thu tiền theo tiến độ không đồng nghĩa với doanh thu nếu nghĩa vụ cung cấp chưa hoàn tất.

Nhà đầu tư cần chú ý rằng những khoản tiền nhận trước thường xuất hiện dưới mục “Người mua trả tiền trước”, không phải doanh thu. Việc nhầm lẫn giữa hai khái niệm có thể dẫn đến đánh giá sai về mức độ tăng trưởng.