Bài 2: Phối hợp, phát huy sức mạnh của các lực lượng tuyến đầu

Nâng cao vai trò của các lực lượng chức năng

Ông Nguyễn Cảnh Thắng, Trưởng phòng chống buôn lậu và Xử lý vi phạm (Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh) chia sẻ: Trong 4 năm gần đây, Quảng Ninh luôn được Ban chỉ đạo 389 Quốc gia đánh giá không còn là điểm nóng về buôn lậu.

Lực lượng chức năng thực hiện công tác kiểm tra hàng hóa

Sau khi tuyến đường biên được Trung Quốc rào chắn, công tác tuần tra, kiểm soát dọc tuyến biên giới được thực hiện thường xuyên, liên tục, do đó các đối tượng buôn lậu thường tìm cách lợi dụng chính sách thông thoáng trong thủ tục hải quan để thực hiện các hành vi gian lận thương mại, buôn lậu.

"Điều này tạo áp lực không nhỏ với lực lượng hải quan do vừa phải tạo thuận lợi tối đa cho hàng hóa thông quan nhanh chóng. Đồng thời phải đảm bảo quản lý, kiểm soát chặt chẽ, hạn chế tối đa việc lợi dụng chính sách để buôn lậu, gian lận thương mại trong điều kiện lưu lượng hàng hóa gia tăng liên tục cả về số lượng, trị giá và mặt hàng, trong khi biên chế cán bộ không tăng” - ông Thắng cho biết.

Trước thách thức trên, giải pháp then chốt được Cục Hải quan Quảng Ninh đưa ra đó là nâng cao tinh thần ý thức trách nhiệm của các cán bộ công chức làm trực tiếp. Bởi phương tiện kỹ thuật cũng chỉ là công cụ hỗ trợ, và không phải ai cũng có thể sử dụng hiệu quả. “Người đọc hình ảnh soi chiếu cũng cần phải có kinh nghiệm và kết hợp với các thông tin khác để phân tích đưa ra các phán đoán giúp cán bộ kiểm soát tại cửa khẩu kịp thời có biện pháp ngăn chặn” - ông Thắng nói.

Ông Thắng khẳng định "Công tác phân công nhiệm vụ, chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc của lãnh đạo các cấp kết hợp với ý thức trách nhiệm của cán bộ thực thi công vụ là yếu tố quan trọng để hoàn thành nhiệm vụ. Bên cạnh đó còn là việc trao đổi thông tin giữa các đơn vị trong ngành, giữa các đơn vị của Cục với địa phương, giữa các đơn vị chức năng với nhau”.

Vậy làm thế nào vừa tạo thuận lợi cho hàng hóa thông quan vừa kiểm soát chặt chẽ không để hàng lậu lọt vào thị trường nội địa? Để giải quyết vấn đề này, Cục Hải quan Quảng Ninh đã kiểm soát hàng hóa xuất khẩu đối với xe tải, ngoài một phần áp dụng quản lý rủi ro thì cán bộ hải quan tại Cục và cửa khẩu tăng cường công tác chia sẻ thông tin để kịp thời cảnh báo và có giải pháp ứng phó.

Một hệ thống giám sát trực tuyến được đặt tại trụ sở của Cục Hải quan Quảng Ninh, tại đây cán bộ hải quan có thể giám sát trọng điểm các địa điểm do Hải quan quản lý có kết nối camera… Qua đó hình ảnh camera giám sát nếu thấy có hiện tượng khả nghi phối hợp với nguồn tin được cung cấp, cán bộ tại trung tâm giám sát sẽ thông tin đến cán bộ hải quan cửa khẩu để kịp thời kiểm tra. Nhờ đó, năm 2023 Hải quan Quảng Ninh đã cung cấp được 55 tin, góp phần vào nâng cao công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu qua biên giới.

Soi chiếu hàng hóa tại Cửa khẩu Bắc Luân 2

“Chúng tôi dựa trên phân tích thông tin từ doanh nghiệp để từ đó có những mặt hàng đưa vào “luồng xanh” được miễn kiểm tra, “luồng vàng” phải kiểm tra chi tiết hồ sơ và “luồng đỏ” phải kiểm tra thực tế hàng hóa”. Cùng với đó, chỉ đạo tăng cường việc sử dụng các trang thiết bị kỹ thuật hiện có như máy soi container, máy soi hành lý, cân điện tử, máy phát hiện ma tuý, seal định vị...” - ông Thắng cho hay.

Năm 2023, Chi cục Hải quan Cửa khẩu Móng Cái kịp thời phát hiện một số vụ việc lái xe lợi dụng hoạt động vận chuyển hàng hóa nhập khẩu qua cửa khẩu, cất giấu hàng hóa trên cabin không khai hải quan để vận chuyển trái phép qua biên giới, qua đó không để hàng lậu vận chuyển sâu vào nội địa.

Giám sát trọng điểm, siết chặt kiểm tra sau thông quan vào thị trường nội địa

Dự báo, thời gian tới, tình trạng lợi dụng chính sách thông thoáng của cơ quan hải quan để buôn lậu thông qua hoạt động nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài vào Việt Nam sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp.

Để kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý triệt để vấn đề này, Hải quan đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc thực hiện các biện pháp nghiệp vụ có tính phân lớp quản lý để kiểm soát như kiểm tra không xâm nhập bằng soi chiếu trước khi thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhập khẩu tại cửa khẩu nhập; kiểm tra qua soi chiếu đối với hàng xuất khẩu sau khi đã thông quan tại cửa khẩu xuất.

Đơn cử như ngày 19/1/2024, trong quá trình tuần tra hải quan tại khu vực bãi đất trống cách Cửa khẩu Quốc tế Móng Cái 300m thuộc Khu 1, phường Trần Phú, thành phố Móng Cái – Chi cục Hải quan cửa khẩu Móng Cái phát hiện, bắt giữ 1 đối tượng có hành vi vận chuyển hàng hóa nhập khẩu không có chứng từ hợp pháp trong địa bàn hoạt động hải quan, tang vật gồm 322 kg xúc xích ( trên bao bì có in chữ nước ngoài), trị giá 48,3 triệu đồng. Chi cục Hải quan cửa khẩu Móng Cái đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với người vi phạm, phạt tiền 7,5 triệu đồng và buộc tiêu hủy hàng hóa.

Hải quan Quảng Ninh tiêu hủy xúc xích và hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ

Hay như ngày 20/2/2024, trong quá trình tuần tra kiểm soát tại khu vực Km 114+500, quốc lộ 18C thuộc khu 7, phường Hải Yên, thành phố Móng Cái, Đồn Biên phòng Bắc Sơn chủ trì, phối hợp với Đội Kiểm tra Giám sát Hải quan số 2 – Chi cục Hải quan cửa khẩu Móng Cái phát hiện, bắt giữ 1 đối tượng có hành vi vận chuyển hàng hóa tại khu vực biên giới không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp, tang vật vi phạm gồm 680 kg nầm lợn đông lạnh, trí giá 81,6 triệu đồng. Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Ninh đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với người vi phạm, phạt tiên 50 triệu đồng và buộc tiêu hủy hàng hóa.

Cùng với đó, trong nội địa, lực lượng quản lý thị trường đã tăng cường kiểm tra, kiểm soát tại các cơ sở kinh doanh, hoạt động thương mại điện tử, đặc biệt là mặt hàng thực phẩm được giám sát trọng điểm.

Ông Nguyễn Đình Hưng - Cục trưởng Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Ninh cho biết: Ngoài 1,4 triệu dân trên địa bàn tỉnh, Quảng Ninh còn đón lượng khách du lịch đến với địa phương rất lớn trong khi Quảng Ninh chỉ có thể tự chủ một phần thực phẩm. Năm 2023, Quảng Ninh đón khoảng 15 triệu lượt khách du lịch. Do vậy kiểm soát các nguồn thực phẩm không chỉ từ các khu vực biên giới mà còn từ các địa phương lân cận đưa về Quảng Ninh. Đây là nhiệm vụ trọng tâm và then chốt được UBND tỉnh Quảng Ninh đề ra.

Ông Hưng khẳng định, năm 2023 số vụ mất an toàn thực phẩm được phát hiện cao hơn so với năm 2022. Công tác kiểm soát từ khâu lưu thông, các cửa hàng, nguồn thực phẩm nhập lậu qua biên giới cơ bản được kiểm soát tốt, tuy nhiên hàng lậu hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ vẫn được đưa vào từ tuyến biển hoặc từ các địa phương lân cận của Quảng Ninh.

Theo lãnh đạo Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Ninh, qua khảo sát một số địa điểm giao nhận hàng hóa nông sản, rau củ quả chủ yếu từ các địa phương khác chuyển đến. Công tác giám định và xác định nguồn gốc mặt hàng này gặp nhiều khó khăn.

Ông Hưng lấy dẫn chứng, một xe nông sản từ Bắc Ninh chuyển đến Quảng Ninh có thể được mua từ nhiều nguồn và nhiều địa phương khác nhau, hệ thống bảo quản lạnh không có. Nếu gửi hàng đi giám định chúng tôi phải gửi đến Trung tâm khu vực 1 ở Hải Phòng để xác định hàm lượng thuốc bảo vệ thực vật, hàm lượng kim loại nặng có trong rau củ quả... sau khoảng một tuần mới có kết quả. “Lúc đó cả xe rau, quả đã bị hỏng thì ai sẽ chịu trách nhiệm nếu xe đó sản phẩm đạt tiêu chuẩn?” - ông Hưng đặt câu hỏi.

“Qua mấy đêm khảo sát chúng tôi nhận thấy, một đêm có hàng trăm xe từ các tỉnh đưa vào. Nếu giữ một hay vài xe kiểm định trong khi khâu bảo quản chưa có. Lượng rau củ quả nông sản đưa vào tỉnh rất lớn. Hiện biên giới được rào chắn, kiểm soát chặt chẽ, ngay cả lợn nhập lậu vào Quảng Ninh cũng từ địa phương khác đưa đến chứ không phải từ cửa khẩu biên giới” - ông Hưng chỉ ra thực trạng.

Năm 2023, Quản lý thị trường tỉnh Quảng Ninh đã phát hiện 253 trường hợp vi phạm an toàn thực phẩm, phạt tiền lên đến hơn 1,6 tỷ đồng, giá trị hàng hóa tịch thu, tiêu hủy hơn 2 tỷ đồng.

Năm 2023 Quản lý thị trường tỉnh Quảng Ninh đã phát hiện 80 trường hợp vận chuyển, kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ

Đối với hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ thông thường, Cục Quản lý thị trường đã phát hiện 80 trường hợp, phạt tiền gần 590 triệu đồng, trị giá hàng hóa tiêu thụ gần 694 triệu đồng, trị giá hàng hóa phát mại ước tính gần 264 triệu đồng.

Riêng đối với mặt hàng thuốc lá, kiểm tra 79 vụ, phát hiện xử lý 79 vụ, phạt tiền hơn 277 triệu đồng, trị giá hàng hóa vi phạm hơn 230 triệu đồng… ngoài ra còn hàng chục vụ việc liên quan đến khí N₂O, shisha, thuốc lá điện tử cũng đã kịp thời được lực lượng Quản lý thị trường phát hiện và xử lý.

Bài cuối: Bền bỉ, kiên trì, không khoan nhượng, không lùi bước