Vốn hóa - Yếu tố khiến một vài cổ phiếu đôi lúc có thể chi phối cả thị trường

11/12/2025 - 19:444 phút đọc

(Banker.vn) Hiểu đúng về vốn hóa giúp nhà đầu tư phân biệt được quy mô doanh nghiệp, từ đó tránh được nhiều ngộ nhận khi quan sát biến động của VN-Index

Vốn hóa là gì?

Vốn hóa doanh nghiệp là tổng giá trị thị trường của toàn bộ số cổ phiếu đang lưu hành của doanh nghiệp đó. Vốn hóa doanh nghiệp được xác định theo công thức:

Vốn hóa doanh nghiệp = Giá cổ phiếu × Số lượng cổ phiếu đang lưu hành

Giá cổ phiếu được xác lập trên thị trường thông qua cung cầu tại từng thời điểm, trong khi số lượng cổ phiếu lưu hành là lượng cổ phiếu mà doanh nghiệp đang phát hành và được phép giao dịch. Khi một trong hai yếu tố này thay đổi, vốn hóa doanh nghiệp cũng biến động tương ứng.

Ví dụ, một doanh nghiệp niêm yết trên HOSE có 1 tỷ cổ phiếu đang lưu hành, thị giá 30.000 đồng mỗi cổ phiếu, vốn hóa thị trường của doanh nghiệp này sẽ đạt khoảng 30.000 tỷ đồng. Nếu giá cổ phiếu tăng lên 40.000 đồng, vốn hóa sẽ tăng lên 40.000 tỷ đồng dù số lượng cổ phiếu không đổi. Trường hợp doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn điều lệ, số lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên cũng khiến vốn hóa thay đổi.

Từ vốn hóa của từng doanh nghiệp, cộng lại toàn bộ vốn hóa của tất cả các cổ phiếu niêm yết trên HOSE, HNX và các cổ phiếu giao dịch trên UPCoM sẽ hình thành nên vốn hóa toàn thị trường chứng khoán Việt Nam. Đây là chỉ báo phản ánh quy mô, mức độ phát triển cũng như sức hấp dẫn của thị trường chứng khoán đối với nền kinh tế.

Trong thực tế, vốn hóa thường bị nhầm lẫn với vốn điều lệ hoặc giá trị sổ sách. Tuy nhiên, vốn điều lệ là số vốn doanh nghiệp đăng ký và góp ban đầu. Giá trị sổ sách phản ánh tài sản thuần trên báo cáo tài chính. Còn vốn hóa là giá trị do thị trường xác lập tại một thời điểm thông qua thị giá cổ phiếu.

Phân loại cổ phiếu theo vốn hóa

Dựa trên quy mô vốn hóa, cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam thường được chia thành ba nhóm chính.

Nhóm vốn hóa lớn bao gồm các doanh nghiệp đầu ngành, có giá trị thị trường trên 10.000 tỷ đồng. Đây là những cổ phiếu nằm trong nhóm dẫn dắt chỉ số, thường xuyên xuất hiện trong rổ VN30. Một vài cái tên tiêu biểu trong nhóm này có thể kể đến như VIC, VHM, VCB, BID.

Nhóm vốn hóa vừa là các doanh nghiệp có quy mô từ 1.000 tỷ đồng đến 10.000 tỷ đồng.

Nhóm vốn hóa nhỏ chiếm số lượng lớn nhất, tập trung nhiều tại HNX và UPCoM. Nhóm này có quy mô từ 100 tỷ đồng đến dưới 1.000 đồng.

Vai trò và tác động của vốn hóa trên thị trường chứng khoán Việt Nam

VN-Index là chỉ số phản ánh biến động giá trị vốn hóa của toàn bộ cổ phiếu niêm yết trên HOSE. Do đó, những cổ phiếu có vốn hóa càng lớn thì mức độ tác động lên chỉ số càng mạnh.

Thực tế nhiều phiên giao dịch ghi nhận, chỉ cần một vài cổ phiếu trụ trong nhóm ngân hàng, bất động sản tăng hoặc giảm mạnh, VN-Index đã biến động hàng chục điểm.

Có những thời điểm, dù số lượng cổ phiếu giảm giá nhiều hơn cổ phiếu tăng, chỉ số vẫn đi lên nhờ lực kéo từ một số cổ phiếu vốn hóa lớn. Ngược lại, khi các cổ phiếu trụ đồng loạt suy yếu, chỉ số chung thường giảm rất nhanh dù dòng tiền vẫn hiện diện ở nhóm cổ phiếu vừa và nhỏ.

margin: 15px auto;" />

Bên cạnh tác động tới chỉ số, vốn hóa cũng gắn chặt với dòng tiền của các nhà đầu tư tổ chức, khối ngoại và các quỹ đầu tư. Các quỹ ETF và quỹ quy mô lớn thường tập trung giải ngân vào nhóm cổ phiếu có vốn hóa lớn và thanh khoản cao nhằm đảm bảo khả năng mua bán với khối lượng lớn mà không làm biến động giá bất thường. Mỗi kỳ cơ cấu danh mục, biến động tại nhóm cổ phiếu trụ thường để lại dấu ấn rõ nét lên toàn thị trường.

Những cách hiểu thường gặp về vốn hóa trên thị trường

Trên thị trường, vốn hóa thường được xem là thước đo phản ánh quy mô và vị thế của doanh nghiệp trên sàn chứng khoán. Doanh nghiệp có vốn hóa càng lớn thường được đánh giá cao về mức độ ổn định, năng lực tài chính và sức hút đối với dòng tiền.

Tuy nhiên, vốn hóa không đồng nghĩa với giá trị thật của doanh nghiệp. Trong nhiều giai đoạn, vốn hóa tăng mạnh chủ yếu nhờ giá cổ phiếu tăng theo kỳ vọng hoặc tâm lý hưng phấn của thị trường, trong khi kết quả kinh doanh chưa cải thiện tương xứng. Ngược lại, cũng có những doanh nghiệp duy trì hoạt động ổn định, lợi nhuận đều đặn nhưng vốn hóa lại không biến động lớn do thị trường chưa dành nhiều sự quan tâm.

Vì vậy, vốn hóa là chỉ tiêu quan trọng nhưng cần được nhìn nhận đúng bản chất. Đây là giá trị do thị trường xác lập tại một thời điểm cụ thể, chịu ảnh hưởng đồng thời từ nền tảng doanh nghiệp, bối cảnh kinh tế và tâm lý nhà đầu tư.