TS Lê Xuân Nghĩa: Minh bạch thị trường, không để người dân mua vàng giá đắt

Minh bạch, bền vững, ổn định thị trường vàng

Ngày 10/10/2025, Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 24/2012/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng chính thức có hiệu lực. Đây là bước ngoặt quan trọng trong quản lý thị trường vàng (bao gồm vàng miếng và vàng trang sức), được kỳ vọng góp phần minh bạch thị trường vàng, thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước, quốc tế, tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh, đồng thời hỗ trợ ổn định kinh tế vĩ mô.

Tuy nhiên, sau hơn 1 tháng triển khai Nghị định 232, trên thị trường vàng miếng, vàng nhẫn, tình trạng xếp hàng mua vàng, cửa hàng vàng hết vàng, chênh lệch giá trong nước và quốc tế vẫn cao. Ngoài ra, công tác thanh kiểm tra của các lực lượng chức năng cũng phát hiện ra nhiều bất cập trong hoạt động kinh doanh vàng.

Trước bối cảnh đó, chiều 24/11, Báo Kinh tế và Đô thị phối hợp với Hội Mỹ nghệ kim hoàn TP. Hà Nội tổ chức Diễn đàn “Thị trường vàng Việt Nam: Thuận lợi và thách thức trong giai đoạn mới” với sự tham gia các cơ quan quản lý Nhà nước, chuyên gia kinh tế, các hiệp hội, ngân hàng, doanh nghiệp vàng và nhà đầu tư. Sự kiện là dịp trao đổi giữa cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp, ngân hàng thương mại và các thành viên tham gia thị trường, qua đó nhận diện cơ hội, thách thức và giải pháp để thị trường vàng Việt Nam minh bạch, bền vững, ổn định.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Tổng Biên tập Báo Kinh tế và Đô thị - ông Nguyễn Thành Lợi nhấn mạnh, trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế, phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tri thức, yêu cầu quản lý thị trường vàng mang tính song trùng, tức là, một mặt, phải hạn chế tâm lý đầu cơ, giảm thiểu các hành vi thao túng, làm giá, buôn lậu, “vàng hóa” nền kinh tế.

Mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 từ 10% trở lên, theo ông Nguyễn Thành Lợi đi kèm yêu cầu quản lý hiệu quả thị trường bất động sản, chứng khoán và vàng, đòi hỏi chúng ta phải coi thị trường vàng như một cấu phần hữu cơ của hệ thống tài chính - tiền tệ, chứ không phải một “mặt trận riêng lẻ” chỉ xử lý bằng biện pháp hành chính.

Thực tiễn cho thấy, Nghị định 232 đã quy định rõ trách nhiệm của doanh nghiệp, ngân hàng thương mại từ khâu nhập khẩu, sản xuất đến mua bán vàng miếng; đề cao minh bạch thông tin, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, định hướng giảm giao dịch phi chính thức và tạo lập khuôn khổ cho việc huy động vàng trong dân. 

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thành Lợi cho rằng, từ góc độ khoa học chính sách, còn nhiều câu hỏi cần được phân tích sâu, như: Cơ chế hình thành giá và chênh lệch trong – ngoài nước; kiến trúc thị trường và mức độ cạnh tranh; khả năng tham gia của ngân hàng thương mại như thế nào để vừa bảo đảm an toàn hệ thống, vừa hỗ trợ huy động vàng; niềm tin vào đồng nội tệ, vào hệ thống tài chính, ngân hàng cần được củng cố ra sao để người dân sẵn sàng chuyển dịch dần từ vàng sang các kênh đầu tư khác?

“Thông qua Diễn đàn hôm nay, các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp cùng nhau trao đổi, đề xuất giải pháp hữu hiệu, thiết thực và hiệu quả cho sự phát triển bền vững trong thời gian tới”- ông Lợi nói.

“Siết để kiểm soát” sang “mở để quản trị”

Tại Diễn đàn, nêu ý kiến về nguồn vàng dự trữ trong dân, TS. Lê Xuân Nghĩa - Thành viên hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Phó chủ tịch Ủy Ban giám sát tài chính quốc gia cho hay, hiện trong dân có khoảng 500 tấn vàng, nhưng lâu nay chúng ta lại coi con số đó là điều “ghê gớm”. Tuy nhiên, theo tính toán tổng lượng vàng Việt Nam nhập khẩu đến nay, con số này chưa bằng một nửa lượng nhập khẩu cigar ngoại và mỹ phẩm.

Ngoài ra, theo TS. Lê Xuân Nghĩa, nhiều quốc gia trên thế giới dự trữ hàng chục nghìn tấn vàng, trong khi Việt Nam là nước đang phát triển nhưng có thể tích lũy được 500 tấn vàng là một nỗ lực rất lớn, thể hiện ý thức tiết kiệm và tinh thần phòng thân của người dân. “Việc tích trữ vàng là một phản xạ tự nhiên. Vì thế, vấn đề cần thắc mắc nhất không phải là việc người dân giữ vàng, mà là câu hỏi tại sao chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới lại cao đến vậy? Vì sao một người Việt Nam với mức thu nhập bình quân còn thấp lại phải mua vàng đắt hơn tới 20% so với người Mỹ hay người châu Âu?” -  ông Nghĩa nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ông Lê Xuân Nghĩa nêu thêm, chính sự độc quyền trong nhập khẩu vàng miếng đã dẫn tới thị trường méo mó, người dân chịu thiệt. Cơ quan quản lý không nhập chính thức, thì người dân buộc phải mua vàng nhập lậu, mua hàng kém chuẩn. Vì thế, yêu cầu quan trọng nhất hiện nay là cần bỏ độc quyền xuất, nhập khẩu vàng miếng của ngân hàng thương mại. Đây là điểm mấu chốt để đảm bảo thị trường minh bạch, giá vàng trong nước tiệm cận thế giới, giảm buôn lậu và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.

"Đồng thời, sớm mở rộng quyền nhập, xuất khẩu cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện; Lập sàn vàng vật chất; công khai giá theo chuẩn thế giới; kiểm soát buôn lậu bằng nghiệp vụ, chứ không phải bằng siết cung. Quota chỉ là giải pháp tình thế. Mục tiêu cuối cùng phải là thị trường minh bạch, công bằng, không để người dân nghèo phải mua vàng với giá đắt hơn người nước ngoài” - ông Nghĩa ý kiến.

Trên địa bàn Hà Nội, theo ông Nguyễn Tiến Minh - Phó Trưởng Thuế Thành phố Hà Nội thông tin, hiện có 844 doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực vàng và 51 hộ cá nhân tham gia gia công, chế tác vàng bạc, đá quý. Số thu ngân sách từ ngành này đã có mức tăng trưởng trên 50%. Nếu năm 2024 đạt khoảng 800 tỷ đồng thì đến thời điểm hiện nay của năm 2025 đã thu được 1.221 tỷ đồng, tăng 53,1% so với cùng kỳ.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế, trong năm 2024 - 2025, Cục Thuế Thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp trong công tác quản lý, đặc biệt liên quan đến tuyên truyền, hỗ trợ và các biện pháp về tuân thủ.

Trong đó, quá trình kiểm tra hoạt động của doanh nghiệp, ông Nguyễn Tiến Minh cho biết, doanh nghiệp kinh doanh vàng đã ghi đầy đủ căn cước công dân hoặc mã số thuế của người mua trên hóa đơn. Đây là bước quan trọng để minh bạch hóa giao dịch. Đối với các giao dịch mua vào từ người dân (tài sản), doanh nghiệp đã lập bản kê theo quy định, có thông tin CCCD của người bán. Tuy nhiên, vẫn tồn tại sai sót như xác định sai thuế giá trị gia tăng, kê khai chi phí chưa đúng, hoặc chưa tuân thủ quy định với giao dịch vàng nguyên liệu.

Đặc biệt, quá trình phối hợp với Thanh tra Giám sát Ngân hàng, chúng tôi phát hiện nhiều giao dịch có luồng tiền rất lớn liên quan chủ yếu đến cá nhân, có dấu hiệu kinh doanh vàng trái phép hoặc trốn thuế. Những nội dung này chúng tôi đã chuyển cho cơ quan điều tra để làm rõ. "Tuy nhiên, cơ quan thuế không có chức năng điều tra đến cùng để xác định nguồn gốc vàng, chất lượng vàng… nên đây là khó khăn lớn trong quản lý" - ông Nguyễn Tiến Minh cho hay. 

Nhấn mạnh tình trạng giá vàng liên tục tăng từ đầu năm đến nay; độ chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới đang ở mức rất cao, đặc biệt là chênh lệch giữa giá nguyên liệu quốc tế và giá bán ra của vàng miếng SJC, ông Vũ Hùng Sơn - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam cho rằng, từ chỉ đạo của Tổng Bí thư, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP ngày 26/8/2025 xóa bỏ cơ chế độc quyền Nhà nước về sản xuất vàng miếng, cho phép mở rộng đối tượng sản xuất vàng miếng, nhập khẩu vàng nguyên liệu. Điều này nhằm giúp tăng cường nguồn cung vàng trên thị trường, đồng thời làm giảm chênh lệch giá giữa vàng trong nước và vàng thế giới.

Đánh giá về Nghị định 232, theo ông Vũ Hồng Sơn, từ chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm mới có Nghị định 232 và chắc chắn thời gian tới sẽ tiếp tục có sàn giao dịch vàng, cùng với nhiều quy định quan trọng khác sẽ được ban hành. Đặc biệt, vấn đề mang tính chiến lược và hết sức then chốt đang được thể chế hóa thành các văn bản quy phạm pháp luật, đó là chuyển đổi tư duy quản lý từ “siết để kiểm soát” sang “mở để quản trị” nhằm quan trị phù hợp với nguyên tắc vận hành của thị trường. “Đây là bước chuyển có ý nghĩa lớn đối với định hướng phát triển của thị trường vàng trong thời gian tới”- ông Sơn cho hay.

Theo TS Lê Xuân Nghĩa, cơ chế cấp phép vàng miếng từ năm 2010 đến nay kéo dài quá lâu và vẫn chưa hoàn thiện. Vì vậy kỳ vọng việc áp dụng quota lần này chỉ tồn tại tối đa một năm. Nếu để lâu, vàng nhập chính thức và vàng nhập lậu sẽ tiếp tục cạnh tranh trực diện. Người Việt Nam thu nhập thấp lại phải mua vàng đắt hơn người nước ngoài, đó là điều vô lý.