Trụ cột trong chiến lược hiện đại hóa
Trung Quốc đang bước vào giai đoạn phát triển mới, trong đó khoa học và công nghệ được xem là “động lực cốt lõi” của tăng trưởng và hiện đại hóa quốc gia. Sau hơn một thập kỷ thúc đẩy cải cách và đầu tư mạnh vào nghiên cứu, phát triển, Bắc Kinh nay tiếp tục khẳng định quyết tâm đạt được mức độ “tự chủ và tự cường công nghệ” cao hơn trong kế hoạch 5 năm giai đoạn 2026 - 2030.
Trong thông cáo được Đảng Cộng sản Trung Quốc công bố sau phiên họp gần đây, cải thiện toàn diện năng lực tự chủ khoa học - công nghệ được đặt ngang hàng với các mục tiêu chiến lược khác như tăng trưởng bền vững, an ninh năng lượng và phát triển xanh. Đây được xem là định hướng lớn nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn công nghệ từ bên ngoài, đồng thời tạo dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ trong nước.
Trung Quốc khẳng định vị thế với đường lối tự chủ khoa học - công nghệ. Ảnh: RT
Theo giới phân tích, định hướng này phản ánh một tầm nhìn dài hạn, giúp Trung Quốc trở thành một trung tâm đổi mới toàn cầu, nơi các công nghệ lõi như trí tuệ nhân tạo (AI), chất bán dẫn, năng lượng mới và tự động hóa công nghiệp được phát triển chủ yếu bởi chính các doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học trong nước.
Đáng chú ý, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình từng nhiều lần nhấn mạnh rằng, “tự cường công nghệ là nền tảng của sự thịnh vượng quốc gia và an ninh dài hạn”. Mục tiêu này không chỉ mang ý nghĩa về mặt khoa học mà còn thể hiện chiến lược phát triển độc lập, lấy đổi mới sáng tạo làm động lực chủ đạo thay cho mô hình tăng trưởng dựa vào sản xuất giá rẻ và xuất khẩu.
Trong vài năm qua, Trung Quốc đã đạt nhiều tiến bộ rõ rệt trong các lĩnh vực như công nghệ lượng tử, truyền thông vệ tinh, robot công nghiệp và AI ứng dụng. Các tập đoàn lớn như Huawei, Baidu, Alibaba Cloud hay SenseTime đã đầu tư hàng tỷ USD vào nghiên cứu chip, thuật toán và siêu máy tính phục vụ cho phát triển trí tuệ nhân tạo. Cùng lúc đó, mạng lưới các phòng thí nghiệm quốc gia và trung tâm R&D ở cấp địa phương đang được mở rộng mạnh mẽ, tạo ra hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp công nghệ quy mô chưa từng có.
Đáng chú ý, Bắc Kinh cũng đặt mục tiêu tăng tỷ lệ chi tiêu cho R&D lên khoảng 3,5% GDP trong giai đoạn 2026 - 2030, mức cao nhất từ trước đến nay. Cùng với đó là chính sách ưu đãi thuế cho doanh nghiệp công nghệ cao, chương trình “Ngàn nhân tài” nhằm thu hút các nhà khoa học hàng đầu, và cơ chế cấp vốn ưu tiên cho các dự án chiến lược trong lĩnh vực bán dẫn, phần mềm, năng lượng tái tạo và hạ tầng số.
Việc đẩy mạnh tự chủ công nghệ còn gắn liền với quá trình chuyển đổi số của nền kinh tế Trung Quốc. Trong khi các ngành truyền thống như sản xuất, giao thông, y tế hay giáo dục đang từng bước số hóa, việc làm chủ các công nghệ lõi giúp Trung Quốc không chỉ tăng năng suất mà còn nâng cao chất lượng quản trị và năng lực cạnh tranh toàn cầu.
Theo giới quan sát, chiến lược này đang chuyển Trung Quốc từ vị thế “công xưởng thế giới” sang một quốc gia định hình chuẩn mực công nghệ mới, nơi dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và năng lượng sạch là nền tảng của tăng trưởng.
Từ đổi mới sáng tạo đến phát triển bền vững
Bước sang giai đoạn kế hoạch 5 năm mới, Trung Quốc không chỉ nhấn mạnh tự chủ công nghệ, mà còn đặt nó trong mối quan hệ mật thiết với phát triển bền vững và an ninh quốc gia. Theo quan điểm của các nhà hoạch định chính sách, chỉ khi kiểm soát tốt chuỗi cung ứng công nghệ và chủ động trong nghiên cứu, sản xuất, nền kinh tế mới có thể phát triển ổn định, chống chịu tốt trước biến động toàn cầu.
Trong bản dự thảo kế hoạch 2026 - 2030, Bắc Kinh dành trọng tâm cho ba hướng ưu tiên.
Một là, phát triển hạ tầng công nghệ thế hệ mới, bao gồm mạng 6G, điện toán lượng tử, và điện toán đám mây quy mô lớn.
Hai là, thúc đẩy công nghiệp bán dẫn nội địa với các chương trình hỗ trợ sản xuất chip tiên tiến.
Ba là, tăng tốc phát triển trí tuệ nhân tạo và ứng dụng dữ liệu lớn trong lĩnh vực y tế, năng lượng, giao thông, nông nghiệp và quản lý đô thị.
Những định hướng này cho thấy Trung Quốc đang định hình một “hệ sinh thái đổi mới khép kín”, trong đó các yếu tố nghiên cứu, sản xuất và ứng dụng được liên kết chặt chẽ. Song song với đầu tư công, khu vực tư nhân cũng đóng vai trò ngày càng lớn. Các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu đang phối hợp với trường đại học và viện nghiên cứu trong nước để phát triển sản phẩm chiến lược, đồng thời mở rộng mạng lưới thử nghiệm ở nhiều địa phương.
Tại các khu công nghệ cao ở Thâm Quyến, Hàng Châu hay Tô Châu, các dự án về xe điện thông minh, sản xuất chip, và năng lượng tái tạo đang phát triển mạnh mẽ, góp phần hiện thực hóa tham vọng của Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ sạch và công nghiệp xanh. Nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ sinh học, robot y tế, và cảm biến lượng tử cũng được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ tài chính và khuyến khích đổi mới của chính phủ.
Một yếu tố quan trọng khác là nguồn nhân lực khoa học - kỹ thuật. Trung Quốc đã và đang đầu tư mạnh vào giáo dục đại học, đặc biệt là trong các ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học). Số lượng sinh viên tốt nghiệp ngành kỹ thuật và công nghệ thông tin hàng năm hiện vượt xa nhiều nước phát triển. Các trường đại học hàng đầu như Thanh Hoa, Phúc Đán, Chiết Giang hay Bắc Kinh đang trở thành trung tâm nghiên cứu tầm cỡ quốc tế, đóng vai trò đầu tàu cho đổi mới công nghệ quốc gia.
Để bảo đảm tính bền vững, Bắc Kinh cũng đặt trọng tâm vào “công nghệ xanh”. Việc phát triển năng lượng tái tạo, pin lưu trữ thế hệ mới, và phương tiện giao thông thông minh được xem là phần mở rộng tự nhiên của chiến lược tự cường công nghệ, nhằm đáp ứng mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2060. Các công ty trong lĩnh vực năng lượng mặt trời, gió, và pin điện đang trở thành biểu tượng cho thế hệ công nghiệp mới, nơi đổi mới sáng tạo gắn liền với trách nhiệm môi trường.
Theo các chuyên gia, cách tiếp cận của Trung Quốc thể hiện sự dịch chuyển từ “bắt kịp” sang “dẫn đầu” trong các lĩnh vực công nghệ cốt lõi. Thay vì phụ thuộc vào chuyển giao kỹ thuật, Bắc Kinh đang hình thành mô hình phát triển dựa trên sáng tạo nội sinh, với sự kết hợp giữa chính sách nhà nước, đầu tư tư nhân và năng lực nghiên cứu của các viện, trường.
Sự quyết liệt này phản ánh tầm nhìn chiến lược, đó là biến công nghệ thành trụ cột của sức mạnh quốc gia trong kỷ nguyên mới. Nếu thành công, kế hoạch 5 năm tới sẽ không chỉ củng cố vị thế của Trung Quốc trong chuỗi giá trị toàn cầu mà còn tạo ra một nền tảng phát triển dựa trên tri thức, sáng tạo và bền vững, những yếu tố cốt lõi của một nền kinh tế hiện đại.