Tổ chức tài chính bước vào giai đoạn ESG bắt buộc: Tăng tốc thực thi

30/11/2025 - 21:405 phút đọc

Ngày 28/11 tại Hà Nội, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) phối hợp với PwC tổ chức Hội thảo "ESG Tracker: Từ khảo sát đến hành động đối với tổ chức tài chính".

Chia sẻ tại hội thảo, PGS,TS. Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh, ESG đang chuyển từ “nice-to-have” sang “must-have”. Các cam kết tại COP26, yêu cầu từ thị trường vốn quốc tế và áp lực từ chuỗi cung ứng đã tạo ra 3 lực đẩy: lực đẩy quốc gia, lực kéo toàn cầu và áp lực thị trường.

"ESG không còn là quyết định tự nguyện hay hoạt động PR, mà trở thành yêu cầu pháp lý, một phần của quản trị rủi ro tín dụng và là điều kiện tiếp cận vốn quốc tế. Các tổ chức tín dụng Việt Nam buộc phải lựa chọn giữa “tuân thủ bị động” hay “dẫn đầu chủ động” để tiếp cận các nguồn lực mới", PGS,TS. Nguyễn Đình Thọ cho biết.

Một bước tiến quan trọng trong năm nay là Quyết định 21/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Danh mục Phân loại Xanh – dấu mốc khai sinh bộ tiêu chí môi trường thống nhất để xác định dự án xanh. Theo PGS,TS. Nguyễn Đình Thọ, Quyết định 21/2025/QĐ-TTg tạo ra ngôn ngữ chung, giảm nguy cơ “tẩy xanh”, đồng thời đặt ra yêu cầu kỹ thuật rõ ràng đối với 7 nhóm ngành với 45 loại hình dự án.

Đây là cơ sở để các tổ chức tín dụng thẩm định, cấp tín dụng và phát hành trái phiếu xanh thống nhất hơn. Cơ chế xác nhận linh hoạt – cho phép cơ quan quản lý hoặc tổ chức độc lập thực hiện thẩm định – giúp giảm tải hành chính và tăng tốc tiếp cận vốn xanh.

PGS,TS. Nguyễn Đình Thọ cũng đi sâu phân tích về khái niệm “tính trọng yếu” và “tính tương thích”. Với các thị trường như EU, yêu cầu báo cáo theo hướng “trọng yếu kép” khiến doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng (như dệt may, da giày) buộc phải nâng cấp quy trình, tạo thêm nhu cầu tín dụng xanh trong nước. Đồng thời, GRI và IFRS đang tăng cường hợp tác để đảm bảo khả năng sử dụng liền mạch, giúp các tổ chức tín dụng tránh phải lựa chọn giữa 2 bộ chuẩn mà có thể đáp ứng cả yêu cầu của nhà đầu tư lẫn các bên liên quan.

Theo đó, quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn đang trở nên cấp bách, đặc biệt trong bối cảnh Thỏa thuận Xanh EU và các chỉ thị liên quan. Điều này mở ra yêu cầu về tài chính xanh trong các ngành sản xuất khi phải thay đổi mô hình từ tuyến tính sang tuần hoàn.

PGS,TS. Nguyễn Đình Thọ lưu ý, tại Việt Nam, ngành Ngân hàng đã có lộ trình thúc đẩy tăng trưởng xanh qua 2 giai đoạn 2012 - 2020 và 2021- 2030, trong đó chú trọng hoàn thiện thể chế, thúc đẩy tín dụng xanh, đào tạo nhân lực và tăng cường đánh giá rủi ro môi trường – xã hội.

Trao đổi tại hội thảo, ông Nguyễn Đình Trung, Trưởng phòng cấp cao, Dịch vụ Tư vấn tài chính, PwC Việt Nam, đánh giá, hệ sinh thái tài chính Việt Nam đang bước vào thập kỷ tăng trưởng mới, được dẫn dắt bởi yêu cầu chuyển đổi phát thải thấp, nhu cầu đầu tư vào năng lượng sạch, hạ tầng có khả năng thích ứng khí hậu và các ngành sản xuất theo chuẩn bền vững.

Theo số liệu do PwC công bố tại "Báo cáo Khảo sát tiến trình thực hành ESG tại Việt Nam năm 2025", nhu cầu tài chính cho các lĩnh vực này được ước tính tương đương khoảng 6,8% GDP mỗi năm, tạo ra cơ hội lớn cho tín dụng và đầu tư xanh, đặc biệt khi Danh mục Phân loại Xanh, Quy hoạch điện VIII và thị trường carbon bắt đầu vận hành.

Ông Nguyễn Đình Trung cũng chỉ ra rằng, đi cùng cơ hội là rủi ro, biến đổi khí hậu và rủi ro chuyển đổi sẽ tái định hình chất lượng danh mục tín dụng, mức độ tập trung theo ngành và yêu cầu các tổ chức tài chính điều chỉnh khẩu vị rủi ro, chính sách tín dụng và cách tiếp cận quản lý danh mục.

Cùng lúc đó, kỳ vọng từ cơ quan quản lý, nhà đầu tư quốc tế và đối tác phát triển đang tăng nhanh, với yêu cầu dữ liệu ESG đầy đủ, minh bạch và đáng tin cậy. ASEAN cũng đang đưa ra hệ thống phân loại tài chính bền vững của khu vực, thúc đẩy sự liên kết và chuẩn hóa, trong khi các thị trường như Singapore, Malaysia hay Indonesia đã phát triển mạnh các mô hình tài chính xanh, tạo áp lực để Việt Nam phải sẵn sàng tiếp cận và áp dụng.

Khảo sát của PwC cho thấy, 92% tổ chức tài chính đã hoặc đang có kế hoạch thực hiện cam kết ESG trong 2–4 năm tới. Tuy nhiên, mức độ trưởng thành còn chênh lệch. 62% có chiến lược ESG chính thức nhưng chỉ 19% được tích hợp đầy đủ vào hoạt động và số liệu. Khoảng 40% mới triển khai một phần sáng kiến theo hướng thí điểm.

"Điều này phản ánh khoảng cách rõ rệt từ chiến lược đến thực thi, khi phần lớn tổ chức vẫn đang xây dựng các nền tảng cơ bản như dữ liệu, quản trị, quy trình và công cụ quản lý rủi ro ESG", đại diện PwC nhấn mạnh.

Những rào cản lớn nhất, theo ông Nguyễn Đình Trung, nằm ở năng lực nội bộ. Cụ thể, 54% cho biết thiếu kỹ năng và kiến thức chuyên môn, 49% gặp khó khăn ở khâu đo lường – báo cáo – công bố thông tin, 41% chưa có chiến lược ESG xác định rõ ràng. Điều đáng chú ý là “thiếu sự ủng hộ từ lãnh đạo” chỉ đứng thứ 22%, cho thấy trở ngại không còn nằm ở nhận thức hay quyết tâm, mà chủ yếu ở năng lực triển khai.

Các tổ chức tài chính cũng thể hiện nhu cầu rõ rệt về hỗ trợ thực tiễn khi 57% cần hỗ trợ tiếp cận nguồn tài chính, 54% cần hỗ trợ về xây dựng năng lực, quản trị và xác định ưu tiên ESG, 70% mong Chính phủ ban hành chính sách tài chính liên kết bền vững, 62% muốn có tiêu chuẩn xanh và cơ chế chứng nhận, 65% đề nghị gói khuyến khích tăng trưởng xanh.

Theo PwC, mức độ trưởng thành ESG đang trở thành yếu tố quyết định thành công trong giai đoạn tới. Một tổ chức chuyển từ tuân thủ cơ bản sang tích hợp từng phần và cuối cùng là dẫn đầu phải đảm bảo các yếu tố: chiến lược và tham vọng rõ ràng; quản trị và trách nhiệm giải trình cụ thể; hệ thống dữ liệu và hạ tầng; tích hợp rủi ro vào danh mục; phát triển sản phẩm tài chính bền vững; và năng lực nhân sự đủ mạnh.

"Dữ liệu và con người được xác định là 2 trụ cột chính để thúc đẩy quá trình tích hợp này", ông Nguyễn Đình Trung khẳng định.

Có thể thấy, trong giai đoạn ESG trở thành bắt buộc, khả năng thực thi sẽ là yếu tố phân tách các tổ chức dẫn đầu và nhóm còn lại, đồng thời quyết định mức độ tham gia của Việt Nam vào dòng vốn xanh toàn cầu trong những năm tới.