Tìm hiểu về thuế gián thu, các loại thuế gián thu phổ biến

Thuế gián thu là gì?

Thuế gián thu là thuế thu đối với người tiêu dùng thông qua việc nộp thuế của người sản xuất, kinh doanh.

Thuế gián thu: Đây là nguồn thuế điều tiết gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa dịch vụ cung cấp, trong đó người nộp thuế không là người chịu thuế như đối với thuế trực thu.

Thuế gián thu là loại thuế không trực tiếp đánh vào thu nhập và tài sản của người nộp thuế mà đánh một cách gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa và dịch vụ.

Tính gián thu của loại thuế gián thu thể hiện ở chỗ, người nộp thuế và người thực tế chịu thuế khác nhau. Người nộp thuế là người sản xuất, kinh doanh nhưng người thực tế chịu thuế là người tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ vì số thuế nhà nước thu là một bộ phận cấu thành của giá cả hàng hóa, dịch vụ. Thuế gián thu có các loại như: thuế doanh thu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng... Do tính gián thu nên loại thuế này có tác dụng điều tiết tiêu dùng của xã hội.

Hình minh họa - nguồn internet

Hiện nay, các nước có xu hướng coi trọng loại thuế gián thu vì nó đem lại nguồn thu lớn cho ngân sách và dễ quản lí vì người sản xuất, kinh doanh không phải là người thực tế chịu thuế nên hạn chế được động cơ trốn thuế.

Ví dụ: Khi mua hàng trong siêu thị, cửa hàng tiện lợi,… bạn sẽ nhận được hóa đơn. Cuối mỗi hóa đơn luôn có thông tin về thuế GTGT. Tùy từng sản phẩm sẽ có các mức thuế suất khác nhau (0%, 5%, 10%,…). Đây là một phần của thuế gián thu bạn phải trả khi bạn mua hàng hóa và dịch vụ.

Phân biệt thuế gián thu và thuế trực thu

Thuế gián thu có thể được định nghĩa là thuế đánh vào một cá nhân hoặc tổ chức nhưng lại do người sử dụng dịch vụ chi trả. Sau đó, cơ quan thu thuế sẽ đại diện người tiêu dùng nộp cho Chính phủ. Ngược lại, trong trường hợp thuế trực thu, người nộp thuế cũng chính là người mà Chính phủ đang tìm cách đánh thuế.

Chẳng hạn, đối với thuế GTGT (thuế gián thu), rõ ràng người chịu thuế là người mua hàng hóa. Tuy nhiên, người nộp thuế trong trường hợp này lại là các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất. Họ đại diện cho người mua hàng hóa tiến hành thu thuế và nộp cho Chính phủ. Ngược lại, đối với thuế Thu nhập cá nhân (thuế trực thu), người chịu thuế và người nộp thuế đều chính là người có thu nhập đến ngưỡng phải đóng thuế.

Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nhiên liệu, rượu và thuốc lá đều được coi là ví dụ của thuế gián thu. Ngược lại, thuế thu nhập là ví dụ rõ ràng nhất về thuế trực thu. Bởi lẽ người có thu nhập là người nộp thuế và cũng chính là người bị đánh thuế.

Thuế gián thu dễ quản lý hơn thuế trực thu vì chúng được đưa vào giá bán chung của hàng hóa, dịch vụ của người sản xuất, kinh doanh. Người chịu thuế không phải nộp thuế trực tiếp nên hạn chế động cơ trốn thuế. Hầu hết các nước nghèo và kém phát triển thường xem thuế gián thu là nguồn thu nhập chính. Ở các nước phát triển, thuế trực thu lại là nguồn thu ngân sách chủ yếu.

Các loại thuế gián thu phổ biến

Hiện tại ở Việt Nam, thuế gián thu bao gồm các loại như: Thuế doanh thu; Thuế tiêu thụ đặc biệt; Thuế xuất khẩu; Thuế nhập khẩu; Thuế giá trị gia tăng, Thuế môn bài...

Ví dụ phổ biến nhất về thuế gián thu là thuế nhập khẩu. Người đi buôn hàng hóa phải nộp thuế tại thời điểm nhập khẩu hàng hóa đó. Nếu nhà nhập khẩu tiếp tục bán lại hàng hóa cho người tiêu dùng, thì trên thực tế, chi phí thuế quan đã được ẩn trong giá mà người tiêu dùng phải trả. Người tiêu dùng có thể không biết điều này, nhưng họ vẫn sẽ gián tiếp trả thuế nhập khẩu.

Về cơ bản, bất kỳ loại thuế hoặc phí nào do Chính phủ áp dụng ở cấp sản xuất đều là thuế gián thu. Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia đã áp đặt mức phí phát thải carbon đối với các nhà sản xuất. Phần lớn đây là các loại thuế gián thu vì chi phí của chúng được chuyển cho người tiêu dùng.

Thuế bán hàng có thể thu trực tiếp hoặc gián tiếp. Nếu chúng chỉ được áp đặt đối với nguồn cung cuối cùng cho người tiêu dùng, chúng là thuế trực tiếp. Nếu chúng được áp dụng như thuế giá trị gia tăng (VAT) trong quá trình sản xuất thì chúng là thuế gián tiếp.

Tại sao thuế gián thu dễ quản lý hơn thuế trực thu?

Dễ quản lí và dễ thu thuế vì thuế đã được cấu thành chung giá bán hàng hóa, dịch vụ và người sản xuất, kinh doanh không phải là người thực tế chịu thuế nên hạn chế được động cơ trốn thuế.

Người tiêu dùng nếu trình độ dân trí chưa cao thì không thấy được. Vì vậy, hầu hết các nước nghèo, chậm phát triển thường coi thuế gián thu là nguồn thu chủ yếu. Trong lúc các nước phát triển lại lấy thuế trực thu là nguồn thu chính của ngân sách.