Thị trường chuyển mạch, bù trừ bước vào thời kỳ mở biên

Thanh toán số tăng trưởng mạnh mẽ

Mức độ thanh toán số của Việt Nam dù tăng trưởng mạnh nhưng vẫn còn khoảng cách đáng kể so với nhiều quốc gia phát triển trong khu vực. Trong khi đó, rủi ro gian lận trực tuyến, tấn công mạng và rò rỉ dữ liệu ngày càng tinh vi, trở thành sức ép trực diện lên toàn bộ cấu trúc an toàn của hệ sinh thái thanh toán. Chính sự chưa đồng đều giữa tốc độ tăng giao dịch và khả năng kiểm soát rủi ro đã khiến yêu cầu về các hạ tầng chuyển mạch, bù trừ điện tử đủ mạnh, đủ chuẩn và có thể ứng dụng AI, Big Data, sinh trắc học hay blockchain trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, thanh toán không dùng tiền mặt tăng tới 43,32% về số lượng và 24,23% về giá trị. Giao dịch qua Internet tăng hơn 51%, qua mobile tăng hơn 37%, còn QR Code ghi nhận mức tăng 61,63% về số lượng và 150,67% về giá trị. Đây là những con số thể hiện rõ sự dịch chuyển của người dùng, nhưng cũng đặt ra câu hỏi về khả năng hấp thụ, xử lý và bảo mật của hạ tầng khi khối lượng giao dịch phình to từng ngày.

Trong bức tranh vận hành, hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử cũng tăng 19,14% về số lượng giao dịch và 5,87% về giá trị. Tốc độ này tuy cao so với cùng kỳ nhưng vẫn chỉ phản ánh phần nổi của nhu cầu thực tế, nhất là trong bối cảnh nhiều kênh thanh toán số đã bắt đầu tiến vào giai đoạn tăng trưởng theo cấp số nhân.

margin: 15px auto;" />

Ở chiều rủi ro, công tác xử lý gian lận đã phải gia tăng mức độ giám sát, hệ thống chia sẻ dữ liệu giữa các tổ chức cung cấp dịch vụ đã truy vết và xử lý gần 600.000 tài khoản nghi ngờ gian lận, đồng thời cảnh báo hơn 440.000 giao dịch đáng ngờ, giúp ngăn chặn khoảng 1.600 tỷ đồng có nguy cơ thất thoát. Những con số này vừa cho thấy nỗ lực bảo vệ người dùng nhưng cũng thấy thách thức đang mở rộng theo quy mô thị trường.

Để thu hẹp khoảng trống, nhiều ngân hàng đã đẩy mạnh ứng dụng AI, học máy, dữ liệu lớn trong phân tích hành vi giao dịch, chấm điểm tín dụng, cá nhân hóa dịch vụ và tự động hóa quy trình. Cùng với đó, ngành ngân hàng triển khai rộng rãi định danh sinh trắc học, đối chiếu dữ liệu Căn cước công dân gắn chip và VNeID. Tính đến ngày 10/10/2025, đã có hơn 132,4 triệu hồ sơ khách hàng cá nhân và hơn 1,4 triệu hồ sơ tổ chức được xác thực sinh trắc. Đây là tầng an toàn nền tảng giúp thị trường tiến gần hơn tới chuẩn quốc tế về an ninh thanh toán.

Tuy nhiên, dù dữ liệu tăng trưởng rất ấn tượng, Việt Nam vẫn ở mức thấp hơn nhiều nước trong khu vực về tỷ lệ thanh toán số nội địa. Khoảng cách này chính là động lực buộc thị trường phải mở biên cả về năng lực xử lý lẫn số lượng đơn vị tham gia vận hành hạ tầng.

Thị trường bước vào thời kỳ mở biên

Bước ngoặt lớn nhất của thị trường chuyển mạch, bù trừ thời điểm cuối năm 2025 là việc Công ty Cổ phần Thanh toán số MobiFone (MDP) chính thức được Ngân hàng Nhà nước cấp phép cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, bao gồm chuyển mạch điện tử và bù trừ điện tử.

Đây là đơn vị thứ hai trên thị trường được phép triển khai hai dịch vụ cốt lõi này, sau Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS), vốn là đơn vị duy nhất suốt nhiều năm qua.

Việc cấp phép này đánh dấu thời điểm thị trường chuyển mạch và bù trừ bước vào kỷ nguyên cạnh tranh, mở ra kỳ vọng hình thành môi trường lành mạnh, thúc đẩy đổi mới, đẩy nhanh quá trình chuẩn hóa và nâng cấp hạ tầng theo chuẩn quốc tế. Theo giấy phép, MDP sẽ triển khai dịch vụ chuyển mạch, bù trừ, cổng thanh toán điện tử và các dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ trong phạm vi quản lý của Ngân hàng Nhà nước.

MDP định vị tầm nhìn kiến tạo hạ tầng chuyển mạch lõi và thanh toán số thế hệ thứ 4, hướng tới phổ cập thanh toán số cho toàn dân, đóng góp nâng tầm năng lực số quốc gia, thậm chí đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia thanh toán số hàng đầu khu vực.

Với vốn điều lệ 300 tỷ đồng và lợi thế hệ sinh thái của MobiFone, đây được kỳ vọng là nhân tố mới thúc đẩy tốc độ mở rộng của thị trường, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu thanh toán điện tử tăng cao từ khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa, nơi Mobile Money hiện đã có hơn 10,89 triệu tài khoản, trong đó 70% là ở các khu vực khó tiếp cận dịch vụ ngân hàng.

Từ góc nhìn cơ quan quản lý, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước, cho biết, an ninh và bảo mật là trụ cột chiến lược. Các ngân hàng hiện dành trên 16% tổng chi phí công nghệ cho an toàn thông tin, đồng thời đạt các chứng chỉ bảo mật như ISO 27001, PCI DSS. Công tác phối hợp với Bộ Công an trong phòng chống tội phạm mạng và gian lận số cũng được tăng cường mạnh mẽ.

Ở tầng vận hành, ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Tổng Giám đốc NAPAS, cho hay, đơn vị đang xử lý trung bình 35 - 36 triệu giao dịch/ngày, tương đương 70 triệu lượt người sử dụng. Hệ sinh thái thanh toán của đơn vị đã phủ rộng từ thẻ VCCS, NAPAS 247, VietQR đến VietQR Global, kết nối từ giao thông công cộng, dịch vụ công đến VNeID. Năm 2025, NAPAS dự kiến đạt 11 - 12 tỷ giao dịch, chạm tới khoảng 1/3 dân số Việt Nam mỗi ngày. Điều này cho thấy dòng chảy giao dịch đang đạt quy mô rất lớn, đặt ra yêu cầu tất yếu về cạnh tranh để tối ưu hóa đường trục.

Bên cạnh đó, hành trình hội nhập quốc tế của hạ tầng thanh toán Việt Nam cũng đang đi rất nhanh, công ty đã hoàn tất kết nối QR với Thái Lan, Lào, Campuchia; mở chiều thanh toán du khách Trung Quốc vào Việt Nam từ 2/12/2025 và dự kiến mở chiều ngược lại vào 2026. Theo NAPAS, Việt Nam hướng tới kết nối với Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… nhằm đưa hạ tầng thanh toán nội địa vươn ra khu vực.

Sự mở biên về mặt địa lý và số lượng đơn vị cung ứng dịch vụ cốt lõi diễn ra đồng thời, tạo "làn sóng mới” trên chính đường trục thanh toán. Nếu như trước đây, hạ tầng chuyển mạch quốc gia hoạt động trong trạng thái một đơn vị, một cấu trúc, thì từ nay, thị trường sẽ bước vào giai đoạn đa trung tâm, nơi năng lực cạnh tranh, đổi mới công nghệ và khả năng đảm bảo an toàn sẽ quyết định chất lượng dịch vụ và tốc độ phát triển.