Lời cảnh báo về cuộc “chạy đua vũ trang” AI
Tại cuộc họp báo của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc về trí tuệ nhân tạo (AI) tổ chức, các nhà ngoại giao và lãnh đạo quốc tế đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một khuôn khổ quản trị chung, nhằm phát triển và ứng dụng AI một cách an toàn, có trách nhiệm và mang lại lợi ích cho toàn nhân loại. Sự kiện diễn ra khi công nghệ AI đang phát triển với tốc độ chưa từng có, đặt ra những thách thức to lớn về an ninh, chính trị, kinh tế và đạo đức.
Cần có khung pháp lý quản lý AI quy mô toàn cầu. Ảnh minh họa
Phát biểu tại cuộc họp, Phó Đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Dmitry Polyansky cảnh báo rằng sự phát triển nhanh chóng của AI cùng với cuộc cạnh tranh toàn cầu gay gắt trong lĩnh vực này có thể trở thành một mối đe dọa mang tính sinh tồn nếu thiếu các biện pháp bảo vệ chung.
Ông ví "cuộc đua AI" như một cuộc chạy đua vũ trang mới, khi các quốc gia đều muốn vượt lên về công nghệ trong khi bản thân công nghệ này vẫn chưa được hiểu thấu đáo hay kiểm soát hoàn toàn.
Tuy nhiên, bên cạnh cảnh báo, ông Polyansky cũng nhấn mạnh rằng đây chính là thời điểm thích hợp để cộng đồng quốc tế tăng cường hợp tác và thiết lập các cơ chế toàn cầu nhằm bảo đảm AI phục vụ lợi ích chung. Ông khẳng định Nga sẵn sàng ủng hộ vai trò dẫn dắt của Liên Hợp Quốc trong xây dựng các quy tắc, tiêu chuẩn và diễn đàn trao đổi rộng mở về quản trị AI.
Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cũng chia sẻ quan điểm về vấn đề này. Ông cho rằng nếu được quản lý đúng đắn, AI có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ giúp giải quyết hàng loạt vấn đề mang tính toàn cầu, từ an ninh lương thực, rà phá bom mìn cho tới phòng ngừa xung đột. Đồng thời, ông nhấn mạnh rằng Liên Hợp Quốc sẽ giữ vai trò trung tâm trong việc điều phối, gắn kết các quốc gia, tổ chức và khu vực tư nhân để hình thành một hệ thống quản trị AI toàn cầu minh bạch, công bằng và có trách nhiệm.
Đáng chú ý, vào tháng trước, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã thành lập hai cơ quan mới về AI, bao gồm một diễn đàn toàn cầu và một hội đồng chuyên gia, nhằm tăng cường phối hợp giữa các bên và xây dựng lộ trình phát triển an toàn, bền vững cho công nghệ này. Đây được xem là một bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm của cộng đồng quốc tế trong việc chủ động định hình tương lai của AI thay vì chỉ phản ứng trước các rủi ro phát sinh.
AI mở ra cơ hội giải quyết các thách thức toàn cầu
Cùng với sự phát triển vượt bậc của công nghệ, AI đã và đang chứng minh tiềm năng to lớn trong việc hỗ trợ con người giải quyết nhiều vấn đề cấp bách. Các ứng dụng AI hiện nay đã góp phần tối ưu hóa chuỗi cung ứng thực phẩm, hỗ trợ nông dân tăng năng suất, nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên, cũng như phát hiện và vô hiệu hóa bom mìn còn sót lại sau xung đột. Trong lĩnh vực dự báo xung đột và phòng ngừa chiến tranh, AI cũng mở ra khả năng phân tích dữ liệu quy mô lớn, giúp các tổ chức quốc tế đưa ra các cảnh báo sớm và phản ứng kịp thời.
Sự ra mắt của ChatGPT cách đây ba năm đã tạo nên làn sóng bùng nổ AI trên toàn cầu. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu như Meta, Microsoft, Amazon và Alphabet đã chi hàng chục tỷ USD trong 9 tháng đầu năm 2025 và dự kiến đầu tư hơn 400 tỷ USD vào năm 2026. Đây là một tín hiệu rõ ràng cho thấy AI không chỉ là xu hướng ngắn hạn mà đang trở thành một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển dài hạn của nhiều nền kinh tế.
Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, sự phát triển nhanh chóng của AI cũng kéo theo những lo ngại về nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch, tác động đến bầu cử, cũng như khả năng bị lợi dụng để tấn công hạ tầng trọng yếu. Trước thực tế đó, việc xây dựng các “lan can” pháp lý và đạo đức ở tầm quốc tế trở thành yêu cầu cấp thiết.
Các chuyên gia cho rằng, khác với các lĩnh vực công nghệ truyền thống, AI có tính chất liên ngành, xuyên biên giới và ảnh hưởng sâu rộng đến toàn xã hội. Vì vậy, không một quốc gia đơn lẻ nào có thể tự mình kiểm soát hoặc điều tiết toàn bộ lĩnh vực này.
Chính ở điểm này, vai trò của Liên Hợp Quốc, tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh, trở nên đặc biệt quan trọng. Với kinh nghiệm điều phối quốc tế và khả năng kết nối các bên liên quan, Liên Hợp Quốc có thể dẫn dắt quá trình hình thành một “bộ quy tắc chung” cho AI, tương tự như những gì tổ chức này từng làm trong các lĩnh vực như biến đổi khí hậu, kiểm soát vũ khí hay quyền con người.
Nếu những nỗ lực xây dựng khuôn khổ quản trị AI thành công, thế giới có thể tận dụng sức mạnh công nghệ để thúc đẩy phát triển bền vững, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và củng cố hòa bình. Các chuyên gia cũng kỳ vọng rằng việc hình thành các cơ chế toàn cầu sẽ giúp giảm nguy cơ “chạy đua AI” thiếu kiểm soát, qua đó tăng cường lòng tin và hợp tác giữa các quốc gia, thay vì tạo ra một cuộc cạnh tranh mang tính đối đầu như trong lĩnh vực vũ khí trước đây.
Thực tế cho thấy, những tiến bộ trong lĩnh vực AI là không thể đảo ngược. Điều quan trọng không phải là làm chậm lại sự phát triển, mà là cùng nhau xây dựng một hệ thống đảm bảo công nghệ này được triển khai đúng hướng, mang lại lợi ích tối đa cho con người. Việc Liên Hợp Quốc chủ động mở ra các diễn đàn trao đổi, thiết lập các cơ quan điều phối và khuyến khích các quốc gia hợp tác thay vì cạnh tranh gay gắt là một bước đi quan trọng để đạt được mục tiêu đó.
Khi các cường quốc đều đang đẩy mạnh đầu tư vào AI, cách tiếp cận đa phương, bao trùm và dựa trên luật lệ quốc tế sẽ giúp đảm bảo rằng công nghệ này không bị biến thành công cụ gây bất ổn, mà trở thành động lực cho hòa bình và phát triển. Nếu các quốc gia cùng chia sẻ trách nhiệm và lợi ích, AI hoàn toàn có thể trở thành một “bước ngoặt tích cực” trong lịch sử phát triển nhân loại, giống như cách điện năng, Internet hay công nghệ y học từng tạo ra những cuộc cách mạng toàn cầu.
Bằng việc nhấn mạnh các giải pháp hợp tác và vai trò điều phối của Liên Hợp Quốc, cộng đồng quốc tế đang cho thấy một định hướng rõ ràng. Đó là không để AI trở thành mối đe dọa, mà biến nó thành công cụ phục vụ con người. Điều này không chỉ mở ra một chương mới cho quản trị công nghệ toàn cầu, mà còn là cơ hội để nhân loại cùng nhau kiến tạo một tương lai an toàn, công bằng và thịnh vượng trong kỷ nguyên AI.