Tái cơ cấu đầu tư công – chìa khóa cho mô hình tăng trưởng mới giai đoạn 2026–2030

11/12/2025 - 22:384 phút đọc

Câu chuyện tái cơ cấu lại một lần nữa được thảo luận giới chuyên môn thảo luận sôi nổi tại Hội thảo “Xác lập mô hình tăng trưởng kinh tế gắn với tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2026–2030” do Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế – Tài chính tổ chức ngày 10/12/2025.

Hội thảo diễn ra trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cấp thiết, việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng trở thành điều kiện tiên quyết. Thảo luận tại hội thảo, các chuyên gia nhấn mạnh cần từ bỏ dần mô hình tăng trưởng theo chiều rộng để chuyển sang tăng trưởng theo chiều sâu, dựa vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Là người đăng đàn đầu tiên, TS. Cấn Văn Lực tập trung phân tích yêu cầu cấp bách phải tái cơ cấu đầu tư công nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng cao và bền vững trong giai đoạn mới.

Đầu tư công giữ vai trò quan trọng, là “vốn mồi” và “dẫn dắt” của nền kinh tế. Trong giai đoạn 2021–2025, đầu tư công chiếm 17,2% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Theo Cục Thống kê, một đồng đầu tư công tăng thêm kéo theo 1,61 đồng đầu tư tư nhân. Đầu tư công không chỉ đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng mà còn nâng năng lực cạnh tranh và hỗ trợ phát triển bền vững.

Trong giai đoạn tới, đầu tư công vẫn tiếp tục là một động lực quan trọng. Nhưng chất lượng đầu tư công phải được nâng cao và cơ cấu đầu tư công phải thay đổi. “Phải xem xét lại cơ cấu đầu tư công”, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh.

TS. Cấn Văn Lực cũng cho rằng, đầu tư công thời gian qua tập trung nhiều vào hạ tầng. Dĩ nhiên đường, cầu, cảng rất cần thiết, nhưng đã đến lúc phải tăng đầu tư cho khoa học công nghệ, cho giáo dục – đào tạo, cho y tế.

Các chuyên gia IMF cũng có đánh giá tương tự, khi khuyến nghị Việt Nam cần chuyển mạnh đầu tư công sang các lĩnh vực tạo năng suất dài hạn.

Giai đoạn 2021–2025, khoảng 80% vốn đầu tư công được phân bổ cho cơ sở hạ tầng; trong đó hạ tầng giao thông chiếm 22% tổng vốn đầu tư công. Riêng trong cơ cấu đầu tư hạ tầng, giao thông chiếm 28%, năng lượng chiếm 32,3%; thông tin – truyền thông 12%; nước sạch chỉ 0,7%; hạ tầng bền vững 26,1%. Dù đầu tư lớn, nhiều lĩnh vực vẫn thiếu hụt, như năng lượng.

Còn đầu tư công cho giáo dục – đào tạo, khoa học công nghệ và y tế vẫn khiêm tốn, khoảng 15% tổng vốn đầu tư công—thấp so với các nước trong khu vực. Cụ thể: giáo dục – đào tạo 10,3%; khoa học – công nghệ 0,45%; y tế 4,2%.

Chi cho các mục tiêu phát triển bền vững cũng chưa đáp ứng nhu cầu. Đầu tư cho ứng phó biến đổi khí hậu mới đạt 0,05% GDP, tương đương 0,86% đầu tư công; trong khi nhu cầu theo tính toán của Ngân hàng Thế giới phải lên đến 6,8% GDP giai đoạn 2022–2040.

margin: 15px auto;" />

Theo kịch bản tăng trưởng của TS. Cấn Văn Lực, tăng trưởng bình quân 9%/năm trong giai đoạn 2026–2030 là khả thi nhất và vẫn đòi hỏi khoảng 248 tỷ USD vốn đầu tư toàn xã hội mỗi năm; trong đó đầu tư công cần khoảng 45,1 tỷ USD/năm. “Số vốn này cần được phân bổ lại theo hướng tăng mạnh cho khoa học công nghệ, giáo dục và y tế, giảm tỷ trọng dành cho hạ tầng”, TS. Lực nhấn mạnh.

Nghị quyết 57/NQ-TW yêu cầu chi tối thiểu 3% tổng chi ngân sách cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hiện mới đạt 0,45%, nghĩa là phải tăng gấp 6 lần. Nghị quyết 71/NQ-TW yêu cầu chi cho giáo dục – đào tạo đạt tối thiểu 20% chi ngân sách, trong đó chi đầu tư tối thiểu 5%. Tuy nhiên, theo TS. Lực cho rằng, chưa thấy sắp xếp lại cơ cấu đầu tư để đạt mục tiêu này.

Từ đó, TS. Cấn Văn Lực kiến nghị phải cơ cấu lại đầu tư công, ưu tiên các lĩnh vực tạo nền tảng cho mô hình tăng trưởng mới. Ông đề xuất giảm tỷ trọng đầu tư công cho hạ tầng xuống còn 50–55% tổng vốn đầu tư công; đồng thời bảo đảm tỷ trọng chi cho giáo dục – đào tạo đạt 20%, y tế 10–12% và khoa học công nghệ đạt 3–5%.

Song song đó, cải cách thị trường tài chính là yêu cầu bắt buộc. “Thị trường tài chính mất cân đối nên cứ phải tăng tín dụng ra. Tổng tín dụng năm 2024 đã tới 130% GDP. Năm 2025 nếu GDP tăng 8% thì tổng tín dụng lên tới 150% GDP. Nếu không cơ cấu lại thì tỷ lệ này càng lớn, quá tải cho hệ thống ngân hàng”, TS. Cấn Văn Lực bày tỏ, đồng thời đề nghị cần tăng vai trò Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB), cải thiện phối hợp chính sách và nâng cao năng lực dự báo – giám sát để bảo đảm an toàn tài chính và đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu tư công và đầu tư toàn xã hội trong giai đoạn tới.