Bước đi cần thiết và phù hợp
Sáng ngày 24/9, tại Hà Nội diễn ra Hội thảo "Góp ý dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh"do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Bộ Tài chính tổ chức.
Tại hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế (VCCI) thông tin, nhìn lại hành trình phát triển của kinh tế Việt Nam những thập kỷ qua, không thể phủ nhận hành lang pháp lý về đầu tư. Luật Đầu tư đã đóng vai trò rất quan trọng trong tạo dựng môi trường kinh doanh ổn định, thúc đẩy dòng vốn đầu tư, đóng góp vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
VCCI và Bộ Tài chính đồng tổ chức hội thảo góp ý dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh. Ảnh: NH.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Luật Đầu tư năm 2020 đã tạo dựng cơ sở pháp lý quan trọng cho hoạt động đầu tư trong và ngoài nước; luật đã quy định rõ về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và xác lập cơ chế kiểm soát chặt chẽ việc soạn thảo, ban hành, sửa đổi, bổ sung các ngành nghề này.
Qua đó, quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư được đảm bảo, môi trường đầu tư ngày càng thông thoáng, thuận lợi, phù hợp với nguyên tắc “người dân, doanh nghiệp được kinh doanh những gì pháp luật không cấm".
Mặc dù hiệu quả đóng góp của Luật Đầu tư vào cải thiện môi trường kinh doanh, tăng trưởng kinh tế khá tích cực, nhưng các ý kiến tại hội thảo cũng cho rằng, bối cảnh phát triển hiện nay đã thay đổi, những yêu cầu mới về đổi mới mô hình tăng trưởng, cạnh tranh khu vực và toàn cầu, cũng như đòi hỏi từ các nhà đầu tư về một môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả, ổn định và có khả năng dự báo cao… đang đặt ra thách thức lớn đối với hệ thống thể chế pháp luật hiện hành.
“Chính vì vậy, việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư thay thế bằng một đạo luật mới với tên gọi Luật Đầu tư kinh doanh là một bước đi rất kịp thời, cần thiết và có ý nghĩa chiến lược” - ông Đậu Anh Tuấn nêu rõ.
Góp ý tại hội thảo, đại diện các doanh nghiệp, hiệp hội cũng đánh giá về sự cần thiết sửa đổi Luật Đầu tư 2020 và đánh giá cao những nội dung được Bộ Tài chính đưa ra tại dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh.
Ông Nguyễn Đức Mạnh - Phó Giám đốc, luật sư thành viên cấp cao Công ty TNHH Bizlink cho rằng, dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh có nhiều điểm mới và tạo điều kiện tốt hơn, thông thoáng hơn cho hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp.
PGS.TS. Dương Đăng Huệ - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp) đánh giá, dự thảo có nhiều điểm tiến bộ, nếu được thông qua, luật sẽ thúc đẩy sự phát triển khu vực kinh tế tư nhân đúng theo tinh thần Nghị quyết 68/NQ-BCT của Bộ Chính trị.
Hội thảo thu hút sự quan tâm của đại diện các doanh nghiệp, hiệp hội. Ảnh: NH.
Thận trọng để tránh mâu thuẫn, chồng chéo
Đánh giá về dự thảo luật, ông Đậu Anh Tuấn cho hay, dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh thể hiện một tinh thần cải cách mạnh mẽ, với nhiều điểm mới quan trọng, được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao.
Cụ thể là những cải cách liên quan đến cắt giảm mạnh mẽ các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Đơn giản hoá thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục xin chấp thuận chủ trương đầu tư; phân cấp mạnh mẽ về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư...
Dự thảo cũng cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước khi có dự án cụ thể, tạo sự bình đẳng giữa nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.
Đặc biệt, dự thảo thay đổi cách tiếp cận trong ưu đãi đầu tư, hướng tới các ngành nghề thực sự có giá trị gia tăng cao, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển bền vững. Cùng với đó, đề xuất các phương án cải cách lớn đối với quản lý đầu tư ra nước ngoài, phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn đầu tư của doanh nghiệp Việt Nam, theo hướng bỏ giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài.
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực, dựa trên quan điểm của cộng đồng doanh nghiệp, đại diện VCCI cũng nhấn mạnh, dự thảo cũng cần tiếp tục hoàn thiện ở 5 khía cạnh.
Thứ nhất, cần làm rõ ranh giới giữa thẩm quyền của các luật khác nhau, tránh tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn giữa Luật Đầu tư kinh doanh và các luật chuyên ngành như: Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh Bất động sản, Luật Quy hoạch… đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc “dự án bị treo”, “thẩm định đi thẩm định lại”, gây lãng phí thời gian, chi phí và cơ hội kinh doanh.
Thứ hai, về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, nhiều doanh nghiệp cho rằng việc phải chấp thuận chủ trương đầu tư khiến quy trình trở nên phức tạp, kéo dài, trong khi các giai đoạn sau đó dự án đã chịu sự điều chỉnh bởi nhiều luật chuyên ngành.
Thứ ba, cơ chế kiểm soát việc ban hành ngành nghề kinh doanh có điều kiện: Việc Luật Đầu tư 2014 quy định danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện đã tạo ra bước tiến lớn về minh bạch.
Tuy nhiên, thực tế gần đây cho thấy việc bổ sung ngành nghề mới vào danh mục diễn ra khá dễ dàng, đôi khi chỉ dựa trên giải trình chính sách chưa thực sự thuyết phục. Điều này đặt ra thách thức về tính hiệu quả của cơ chế kiểm soát và nguy cơ tái diễn tình trạng tùy nghi trong việc ban hành ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh.
Thứ tư, các quy định về ưu đãi đầu tư cần được thiết kế gắn với hiệu quả thực tế, có điều kiện rõ ràng và dễ kiểm chứng. Tránh tình trạng ưu đãi theo phong trào, hoặc ưu đãi mà không đánh giá được tác động lan tỏa về công nghệ, việc làm, chuyển đổi chuỗi giá trị tại địa phương.
Thứ năm, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế phân cấp, phân quyền đi đôi với phân trách nhiệm và tăng cường giám sát... tránh tình trạng mạnh ai nấy làm, gây khó khăn cho nhà đầu tư.
Cũng lo ngại Luật Đầu tư kinh doanh sẽ chồng chéo với các luật chuyên ngành khác, bà Nguyễn Thị Cúc - nguyên Phó Tổng cục Trưởng Tổng Cục Thuế (Bộ Tài chính), Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam kiến nghị, trong quá trình xây dựng luật, cơ quan soạn thảo cần lưu ý đến vấn đề đồng bộ với các luật chuyên ngành khác và chi tiết hơn nữa các nội dung để doanh nghiệp dễ thực thi, áp dụng.
Bộ Tài chính đang chủ trì soạn thảo dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh thay thế cho Luật Đầu tư 2020. Dự thảo Luật gồm 6 chương, 47 điều và 4 phụ lục. Hiện dự thảo đang được trình Chính phủ cho ý kiến.