Sóng gió bủa vây ngành thép khi nào mới dứt?

Doanh nghiệp xây dựng 'hụt hơi' trên đường về đích

Nếu như năm 2021, các doanh nghiệp ngành thép trình làng những bức tranh tươi sáng về doanh thu và lợi nhuận thì từ quý II/2022, bức tranh kinh doanh nhóm doanh nghiệp này đã nhuốm màu ảm đảm. Những yếu tố như giá nguyên liệu đầu vào tăng nhưng giá thép giảm, cộng thêm tác động từ tăng lãi suất, chênh lệch tỷ giá,… đã kéo kết quả kinh doanh của phần lớn các doanh nghiệp ngành thép lao dốc không phanh, thậm chí thua lỗ trong quý II và quý III.

Theo thống kê của CTCK VNDirect, hầu hết các công ty thép đều ghi nhận kết quả kinh doanh ảm đạm trong quý III/2022. Doanh thu của 3 công ty thép niêm yết lớn nhất (bao gồm Công ty CP Tập đoàn Hoà Phát (HOSE: HPG), Công ty CP Tập đoàn Hoa Sen (HOSE: HSG), Công ty CP Thép Nam Kim (HOSE: NKG) đã giảm 25% so với cùng kỳ và giảm 18% so với quý trước đó khi nhu cầu thép yếu khiến cả sản lượng và giá bán đều giảm.

Bên cạnh đó, giá đầu vào tăng cao, lãi suất tăng và đồng VND suy yếu đã khiến nhiều doanh nghiệp trong ngành ghi nhận lỗ ròng trong quý III/2022. Đáng chú ý, nhà sản xuất thép lớn nhất Việt Nam với lợi thế sản xuất quy mô lớn – Hoà Phát cũng đã lỗ ròng 1.776 tỷ đồng trong quý vừa qua, đây là khoản lỗ đầu tiên của công ty kể từ quý IV/2008.

Tình trạng này đã kéo dài sang cả quý IV. Điển hình như trường hợp của Hòa Phát. Sau quý III lỗ đậm 1.786 tỷ đồng, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp đầu ngành thép tiếp tục sụt giảm trong những tháng của quý IV. Theo báo cáo vừa công bố, trong tháng 11/2022 sản xuất thép thô của Hòa Phát giảm 43% so với cùng kỳ 2021, đạt 384.000 tấn, bán hàng các sản phẩm thép cũng giảm 30% so với cùng kỳ, đạt 443.000 tấn.

Phía Hoà Phát lý giải nguyên nhân chính dẫn đến tổng lượng tiêu thụ giảm xuống mức thấp nhất từ đầu năm là do nhu cầu thị trường trong và ngoài nước với các sản phẩm thép nhìn chung vẫn chưa được cải thiện. Tiêu thụ thép xây dựng trong nước dù phục hồi nhẹ so với tháng trước nhưng thị trường xuất khẩu giảm hơn 70% so với cùng kỳ. Bên cạnh đó, việc tiêu thụ các sản phẩm thép hạ nguồn cũng gặp khó khăn do thị trường trầm lắng.

Thậm chí, việc nhu cầu thép giảm mạnh đã buộc Hòa Phát phải xem xét kế hoạch tạm dừng 4 lò cao tại Khu liên hợp Hải Dương và Khu liên hợp Dung Quất từ tháng 11 để giảm lượng hàng tồn kho và cắt giảm chi phí hoạt động mặc dù chi phí đóng cửa và mở lại mỗi lò cao vào khoảng 40 tỷ đồng và mất từ 5-7 ngày để khởi động lại một lò.

Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) dự báo khó khăn của ngành thép sẽ còn tiếp tục trong nửa đầu năm 2023.

Một điểm đáng chú ý khác nhóm phân tích của VNDirect chỉ ra là tất cả các công ty thép tại cuối quý III/2022 đều đang ở vị thế nợ vay ròng. Do đó, chi phí lãi vay sẽ tăng trong môi trường lãi suất cao hơn. Mặc dù vậy, tỷ lệ nợ vay ròng/vốn chủ sở hữu của các công ty thép vẫn đang tốt hơn đáng kể so với giai đoạn 2010-2019.

Tuy nhiên, VNDirect lưu ý một số tín hiệu có thể là tiền đề cho việc ngành thép được cải thiện như: giá than cốc được dự báo sẽ giảm từ mức 420 USD/tấn của năm 2022 xuống lần lượt 258-220 USD/tấn trong năm 2023-2024 khi các mỏ khai thác than cốc được hoạt động bình thường trở lại; giá quặng sắt cũng được dự báo sẽ giảm dần trong dài hạn từ mức trung bình 110 USD/tấn trong năm 2022 xuống lần lượt 90-70 USD/tấn trong năm 2023-2024, Trung Quốc dỡ bỏ giãn cách xã hội sẽ kích thích nhu cầu thép toàn cầu và đẩy mạnh phát triển cơ sở hạ tầng tại Việt Nam sẽ bù đắp phần nào cho việc thị trường bất động sản trì trệ.

Do vậy, bất chấp việc giá bán thép vẫn tiếp tục giảm trong tháng 10-11, VNDirect vẫn kỳ vọng biên lợi nhuận gộp của các công ty thép sẽ phục hồi từ quý IV/2022 khi hầu hết hàng tồn kho giá cao đã được ghi nhận vào giá vốn hàng bán của quý trước đó.

"Chúng tôi nhận thấy rằng các công ty thép đã giảm mức tồn kho xuống chỉ còn 2-3 tháng trong quý IV/2022 so với mức 4-5 tháng tại cuối quý II/2022. Điều này sẽ làm giảm rủi ro từ việc trích lập giảm giá hàng tồn kho. Bên cạnh đó, việc giá giao ngay của các nguyên vật liệu đầu vào (quặng sắt, than cốc, thép phế) cũng đang dần quay về mức trung bình. Vì vậy, lợi nhuận của các công ty thép sẽ sớm chạm đáy, mặc dù tốc độ phục hồi sẽ khá chậm do nhu cầu thép yếu", VNDirect dự báo.

Về triển vọng ngành thép năm 2023, các chuyên gia đều đưa ra nhận định, trong ngắn hạn, ngành thép ít có cơ hội phục hồi. Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) dự báo khó khăn của ngành thép sẽ còn tiếp tục trong nửa đầu năm sau, do hoạt động xuất khẩu kém khả quan, cạnh tranh gay gắt giữa các nhà sản xuất; các chính sách thắt chặt tiền tệ, tăng lãi suất, tỷ giá leo thang có thể ảnh hưởng tiêu cực tới nhu cầu và hoạt động sản xuất kinh doanh của các đơn vị trong ngành thép.