Số hóa bản sắc địa phương để không vô hình trên không gian số

Từ “góc khuất” truyền thống đến sự hiện diện số bắt buộc

Trong kỷ nguyên kinh tế số, thương mại điện tử không còn là một lựa chọn mang tính thử nghiệm mà đã trở thành yếu tố có tính quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. 

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, không phải cứ “lên sàn” là hàng hóa địa phương có thể tìm được chỗ đứng. Nếu thiếu bản sắc, thiếu câu chuyện và thiếu nội dung sáng tạo, sản phẩm dù có chất lượng vẫn dễ rơi vào trạng thái “vô hình” trước người tiêu dùng trên không gian mạng. Đây cũng là cảnh báo được nhiều chuyên gia và cơ quan quản lý nhấn mạnh trong bối cảnh cạnh tranh số ngày càng khốc liệt.

Một nghịch lý đang tồn tại khá phổ biến hiện nay là nhiều địa phương sở hữu những sản phẩm nông sản, đặc sản và làng nghề có giá trị, nhưng lại gặp không ít khó khăn khi tiếp cận thị trường hiện đại. Trong bối cảnh sắp xếp đơn vị hành chính và sự bùng nổ của mạng xã hội, vấn đề này càng trở nên rõ nét. 

margin: 15px auto;" />

Theo ông Nguyễn Khánh Toàn, Giám đốc Quan hệ Chính phủ TikTok Shop Việt Nam, nếu một địa phương không chủ động định hình hình ảnh và tạo nội dung số cho chính mình, thì trên không gian mạng, địa phương đó gần như không tồn tại, từ đây, có thể thấy nguy cơ đánh mất lợi thế cạnh tranh nếu vẫn chỉ trông chờ vào các phương thức quảng bá truyền thống.

Tại Hải Phòng, một đô thị lớn với nhiều tiềm năng về nông sản, hải sản và sản phẩm mang thương hiệu vùng miền, thực trạng này cũng được nhìn nhận khá thẳng thắn. Ông Lê Ngọc Lân, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hải Phòng cho biết, dù thành phố đã triển khai thương mại điện tử từ sớm, nhưng so với tiềm năng và điều kiện sẵn có, kết quả vẫn chưa tương xứng. Hải Phòng không thiếu sản phẩm tốt, nhưng bài toán đặt ra là làm thế nào để những giá trị đó được truyền tải một cách sinh động, hấp dẫn và đủ sức cạnh tranh trên môi trường số.

Thực tiễn từ các chương trình xúc tiến thương mại cho thấy, khi việc trưng bày trực tiếp được kết hợp với truyền thông trên cộng đồng mạng, hiệu ứng lan tỏa mang lại rõ rệt hơn hẳn. Người tiêu dùng không chỉ nhìn thấy sản phẩm, mà còn thấy được mức độ quan tâm, tương tác và phản hồi từ cộng đồng. Đặc biệt, hình thức livestream đã chứng minh sức mạnh vượt trội khi giúp người bán kể câu chuyện về sản phẩm, tạo sự tin cậy và kích thích quyết định mua sắm. So với cách bán hàng thụ động, hiệu ứng thị trường từ nội dung số có tính tương tác cao là mạnh mẽ hơn rất nhiều.

Thương mại điện tử vì thế đã dịch chuyển từ vai trò kênh hỗ trợ sang vị trí trung tâm trong hệ thống phân phối. Với các địa phương như Hà Nội hay Hải Phòng, nơi có mật độ dân số lớn và tỷ lệ người dùng internet cao, việc ứng dụng thương mại điện tử giúp rút ngắn chuỗi phân phối, giảm chi phí trung gian và cho phép doanh nghiệp tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng. 

Tuy nhiên, quá trình này không đơn giản. Việc chỉ treo hàng lên sàn mà thiếu tư duy số, thiếu năng lực vận hành và thiếu chiến lược dài hạn đã tạo ra một khoảng trống lớn. Nhiều gian hàng được mở ra nhưng không có đơn hàng, phản ánh rõ hạn chế về nội dung, cách tiếp cận và khả năng kể câu chuyện sản phẩm.

Trong bối cảnh đó, bản sắc địa phương được ví như tấm thẻ căn cước trên không gian số. Xây dựng nhận diện không chỉ dừng lại ở việc bán một món hàng, mà là bán cả câu chuyện văn hóa phía sau sản phẩm. Khi bản sắc được số hóa một cách sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ có thể chuyển từ thế bị động sang chủ động, nâng cao giá trị thương hiệu và tạo dựng niềm tin với khách hàng. Ngược lại, nếu thiếu nội dung dựa trên bản sắc riêng, sản phẩm địa phương rất dễ bị hòa lẫn trong “biển” hàng hóa giá rẻ và hàng nhập khẩu đang cạnh tranh gay gắt trên các sàn thương mại điện tử.

Chiến lược bền vững để địa phương “hữu hình” và tăng trưởng

Bước sang giai đoạn phát triển mới, thương mại điện tử đặt ra yêu cầu ngày càng cao về tính chuyên nghiệp và chất lượng. Các nền tảng lớn như Shopee hay TikTok liên tục thay đổi thuật toán phân phối, buộc người bán phải tối ưu đồng bộ từ nội dung, hình thức thể hiện đến chiến lược sản phẩm. Theo ông Phan Huy Khôi, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, doanh nghiệp không thể làm thương mại điện tử theo kiểu ngắn hạn, mà phải làm chủ dữ liệu, hiểu rõ khách hàng và đầu tư bài bản cho nội dung. Nếu không, nguồn lực quảng cáo sẽ bị lãng phí mà hiệu quả mang lại không tương xứng.

Thực tế cho thấy, khi có sự đồng hành của các bộ, ngành và địa phương, hiệu quả mang lại là rất rõ ràng. Mô hình “Chợ OCOP” trên TikTok Shop là một ví dụ tiêu biểu, khi các phiên chợ trực tuyến được tổ chức bài bản đã giúp tiêu thụ thành công hàng triệu sản phẩm địa phương. Từ những kết quả này, định hướng trong thời gian tới là mỗi địa phương cần xây dựng các kênh nội dung riêng để giới thiệu văn hóa, thông tin và đặc sản đặc trưng. Đây không chỉ là giải pháp bán hàng, mà còn là cách xây dựng thương hiệu bền vững trên không gian số.

Bên cạnh nội dung, một “điểm nghẽn” lớn khác là logistics và năng lực vận hành. Với các mặt hàng có thời gian bảo quản ngắn như nông sản hoặc yêu cầu cấp đông nghiêm ngặt như hải sản Hải Phòng, nếu thiếu hệ thống kho vận và logistics đủ mạnh, sự gia tăng đơn hàng đột biến có thể nhanh chóng biến cơ hội thành áp lực. 

Theo bà Nguyễn Thu Thủy, đại diện Bee Logistics, mô hình “tự làm tất cả” đã không còn phù hợp trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển nhanh. Doanh nghiệp địa phương cần tiếp cận các giải pháp logistics tích hợp, từ quản lý tồn kho đến đóng gói chuyên dụng, nhằm đảm bảo trải nghiệm tốt nhất cho người tiêu dùng. Việc hình thành các trung tâm logistics dùng chung cho doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng được xem là giải pháp cần thiết để giảm chi phí và rút ngắn thời gian giao hàng.

Tuy nhiên, để bản sắc địa phương thực sự “sống” được trên không gian số, yếu tố con người vẫn giữ vai trò then chốt. Việc đào tạo kỹ năng bán hàng trực tuyến, livestream và quản trị dữ liệu cho thanh niên, chủ hộ kinh doanh địa phương cần được đẩy mạnh, với nội dung sát thực tiễn. Các chương trình đào tạo này không chỉ giúp người bán làm quen với công cụ số, mà còn hỗ trợ chuẩn hóa sản phẩm, tem nhãn và truy xuất nguồn gốc, qua đó nâng cao uy tín hàng hóa địa phương.

Song song với đó, sự hỗ trợ từ các tổ chức tài chính cũng có ý nghĩa quan trọng. Theo bà Phùng Hạnh Nga, Trưởng phòng Kinh doanh Khách hàng SME, Ngân hàng BIDV, doanh nghiệp cần những giải pháp tài chính linh hoạt để kiểm soát dòng tiền, tránh tình trạng tăng trưởng nóng nhưng thiếu bền vững trong các mùa cao điểm thương mại điện tử. Khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở Công Thương, các sàn thương mại điện tử và ngân hàng, một hệ sinh thái hoàn chỉnh sẽ được hình thành, tạo nền tảng để doanh nghiệp tự tin mở rộng thị trường ra khu vực và quốc tế.

Có thể khẳng định, số hóa bản sắc địa phương không chỉ là một nhiệm vụ truyền thông đơn thuần, mà là một chiến lược kinh tế toàn diện. Để không bị “vô hình” trên không gian số, các địa phương và doanh nghiệp cần chủ động tạo ra những nội dung số mang giá trị văn hóa đặc trưng, đồng thời đầu tư cho nền tảng vận hành chuyên nghiệp và sự hỗ trợ chính sách đồng bộ. Khi bản sắc văn hóa được khơi dậy bằng công nghệ, đó sẽ trở thành đòn bẩy mạnh mẽ nhất để nông sản và thương hiệu Việt từng bước khẳng định vị thế và vươn xa.