Nông dân Nghệ An tìm lời giải sinh kế từ giống cây không hạt, hứa hẹn lợi nhuận cao hàng năm

29/11/2025 - 13:374 phút đọc

(Banker.vn) Kết quả thử nghiệm cho thấy giống cây này thích nghi tốt với nhiều vùng ở Nghệ An, mở ra cơ hội chuyển đổi cho nông dân.

Đặc tính giống và kết quả thử nghiệm tại các địa phương

Cây chanh không hạt (Citrus latifolia) hay chanh tứ quý, được lai tạo năm 1895 tại California (Mỹ) và hiện được trồng rộng rãi ở các vùng khí hậu nhiệt đới, cận nhiệt đới. Cây sinh trưởng tốt ở ngưỡng nhiệt độ 20 – 30°C, cho năng suất ổn định nếu được cung cấp nước đầy đủ và trồng trên nền đất phù hợp. Chanh không hạt có thể phát triển trên nhiều loại đất, từ đất đồi đến đất cát ven biển, nhưng đạt hiệu quả cao nhất trên đất phù sa có pH từ 5,5 - 6,5.

Giống chanh này được thị trường ưa chuộng nhờ nhiều đặc điểm nổi bật: quả lớn, đường kính 5–6 cm; vỏ mỏng; nhiều nước; vị chua thanh, thơm nhẹ; ít đắng khi pha nóng; không có hạt hoặc chỉ có rất ít. Nhờ đó, sản phẩm đáp ứng tốt yêu cầu của tiêu dùng và chế biến. Quả có thể bảo quản dài ngày ở điều kiện thường, thuận lợi cho vận chuyển xa và xuất khẩu. Chanh cho trái quanh năm, thu hoạch từ năm thứ hai, tuổi thọ lứa cây trên 10 năm, năng suất phổ biến 20–40 tấn/ha tùy điều kiện canh tác. Đáng chú ý, giống này ít bị ảnh hưởng bởi bệnh vàng lá gân xanh (Greening), vốn gây thiệt hại lớn cho nhiều loại cây có múi.

Trên thế giới, Mexico, Brazil và Mỹ là những quốc gia sản xuất và xuất khẩu chanh không hạt lớn nhất. Tại Việt Nam, cây được du nhập vào Nam Bộ từ cuối thế kỷ XX và phát triển mạnh ở đồng bằng sông Cửu Long từ năm 2012, sau đó lan rộng ra miền Trung và miền Bắc.

Nghệ An vốn là tỉnh có truyền thống trồng chanh, nhưng chanh ta truyền thống nhiều hạt, khó rải vụ, khó đáp ứng yêu cầu chế biến và xuất khẩu. Năm 2017, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật (Sở KH&CN Nghệ An) phối hợp với các địa phương triển khai dự án du nhập và trồng thử nghiệm chanh không hạt. Kết quả cho thấy giống thích nghi tốt tại nhiều xã của huyện Đô Lương (cũ), Hưng Nguyên (cũ) và Quỳnh Lưu (cũ), với năng suất đạt khoảng 28 tấn/ha. Tại các xã Bạch Ngọc, Thuần Trung, diện tích trồng đã mở rộng hơn 20 ha, cho thu nhập 300 – 400 triệu đồng/ha.

Trong bối cảnh diện tích cam (cây chủ lực của tỉnh) đang thoái hóa vì bệnh Greening, sự xuất hiện của Tập đoàn Nafood, đơn vị có kinh nghiệm chế biến chanh ở Long An, tạo thêm lợi thế để chanh không hạt trở thành lựa chọn tiềm năng cho chương trình phát triển cây có múi của Nghệ An.

Cơ hội chuyển đổi, yêu cầu kỹ thuật và vai trò của nông dân trong phát triển vùng nguyên liệu

Dựa trên Đề án phát triển cây có múi của tỉnh, ngành Nông nghiệp cần khảo sát kỹ các vùng đất bán sơn địa, đồi gò hoặc đất phù sa ven sông để quy hoạch mở rộng vùng trồng chanh không hạt theo hướng chọn lọc, tránh phát triển ồ ạt. Trung tâm Khuyến nông tỉnh có thể xây dựng mô hình trình diễn tại những khu vực thuận lợi để người dân học hỏi. Đặc biệt, các vùng cam đang suy giảm cần được hỗ trợ chuyển đổi sang trồng chanh không hạt nhằm tận dụng hạ tầng và kinh nghiệm canh tác sẵn có của nông dân.

Tỉnh cũng được đề xuất xây dựng các vùng trồng tập trung từ 100 ha trở lên, ứng dụng đồng bộ công nghệ và quản lý sản xuất. Người dân cần được đào tạo để áp dụng tiêu chuẩn VietGAP/GlobalGAP ngay từ đầu, đáp ứng yêu cầu của hệ thống siêu thị và các thị trường xuất khẩu. Hệ thống tưới nhỏ giọt, tiết kiệm nước nên được ưu tiên đầu tư để bảo đảm nguồn nước trong mùa khô. Đồng thời, kỹ thuật xử lý ra hoa, đậu quả trái vụ giúp nâng giá trị thu hoạch, nhất là giai đoạn tháng 4 – tháng 8.

Hợp tác xã và tổ hợp tác cần được củng cố để liên kết nông dân với doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu. Việc ký kết hợp đồng bao tiêu với các doanh nghiệp như Nafood ngay từ khi vườn bắt đầu cho trái sẽ giúp ổn định đầu ra. Ngoài xuất khẩu quả tươi, tỉnh cũng có thể hướng đến chế biến nước cốt cô đặc, chanh đông lạnh, tinh dầu chanh để nâng cao giá trị, ổn định giá và giảm rủi ro thị trường. Công tác quản lý mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói theo tiêu chuẩn EU, Trung Quốc và các thị trường khác cần được triển khai chặt chẽ, gắn với ứng dụng truy xuất nguồn gốc.

Với suất đầu tư trung bình 150 – 170 triệu đồng/ha, nông dân cần được hỗ trợ tín dụng để mạnh dạn chuyển đổi. Với kết quả thử nghiệm phù hợp, khả năng chủ động giống và lợi thế về tiêu thụ từ doanh nghiệp, việc phát triển vùng nguyên liệu chanh không hạt được xem là hướng đi phù hợp cho Nghệ An trong những năm tới.