Những điều nhà đầu tư cần biết về khớp lệnh chứng khoán, nguyên tắc khớp lệnh chứng khoán

Khớp lệnh chứng khoán

Khớp lệnh chứng khoán (tiếng Anh: Auction) là hành động thỏa thuận giao dịch thành công giữa người mua và người bán trên bảng điện tử chứng khoán trực tuyến. Lệnh giao dịch của nhà đầu tư phải tuân theo quy tắc khớp lệnh và có thể được ghép nối để giao dịch với mức giá phù hợp nhất.

Bản chất của khớp lệnh chứng khoán là bên bán và bên mua cùng thỏa thuận một mức giá chung cho một số lượng chứng khoán cụ thể. Tất cả các giao dịch đều được thực hiện công khai, nhà đầu tư cũng dễ kiểm soát giao dịch. Mức giá mà người bán và người mua giao dịch lúc đó được gọi là giá khớp lệnh.

Hình minh họa

Giá khớp lệnh là mức giá được xác định từ kết quả khớp lệnh giao dịch mua và bán từ Sở giao dịch chứng bên mua và bên bán cũng như áp dụng cho tất cả các lệnh được thực hiện, đồng thời mức giá này cũng có khối lượng giao dịch cao nhất.

Giá khớp lệnh được hình thành dựa trên cơ sở cộng gộp tổng khối lượng cổ phần đặt mua hợp lệ và số lượng các cổ phần bán đấu giá được đảm bảo phân phối tới các nhà đầu tư một cách tối đa.

Nguyên tắc khớp lệnh

Hệ thống giao dịch khớp lệnh mua và lệnh bán theo nguyên tắc ưu tiên về giá và thời gian, cụ thể:

Ưu tiên về giá: Đối với lệnh mua, nếu mức giá cao hơn thì sẽ được ưu tiên thực hiện trước. Đối với lệnh bán, nếu mức giá thấp hơn thì sẽ được ưu tiên thực hiện trước.

Ưu tiên về thời gian: Trong trường hợp các lệnh đang có cùng mức giá thì lệnh nhập vào hệ thống giao dịch trước sẽ được ưu tiên thực hiện trước.

Phân loại khớp lệnh chứng khoán

Khớp lệnh chứng khoán được phân thành hai loại bao gồm: Khớp lệnh liên tục và khớp lệnh định kỳ.

Phương thức khớp lệnh định kỳ (tiếng Anh: Call Auction): Được thực hiện dựa trên cơ sở lệnh mua và lệnh bán khớp nhau tại một thời điểm xác định, lúc đó giá khớp lệnh và khối lượng chứng khoán được giao dịch lớn nhất

Các Sàn giao dịch chứng khoán thường hay sử dụng phương thức khớp lệnh định kỳ để xác định giá khớp lệnh mở cửa và giá khớp lệnh đóng cửa.

Giá khớp lệnh định kỳ được xác định theo nguyên tắc:

Giá khớp lệnh định kỳ là giá được thực hiện có khối lượng giao dịch đạt đỉnh.

Trong trường hợp có nhiều mức giá thỏa mãn thì ta sẽ lấy giá trùng khớp hoặc gần nhất với giá thực hiện trong lần khớp lệnh gần nhất.

Các lệnh áp dụng trong khớp lệnh định kỳ gồm: Lệnh ATO/ATC và lệnh LO.

Lệnh giới hạn (LO) được thực hiện dựa trên nguyên tắc khớp lệnh, mức giá khớp lệnh sẽ là giá đã được nhập lên hệ thống trước;

Lệnh ATO là lệnh giao dịch mua/bán tại mức giá mở cửa trên sàn chứng khoán;

Lệnh ATC là lệnh giao dịch mua/bán tại mức giá đóng cửa trên sàn chứng khoán.

Lệnh ATO là lệnh ATC luôn được ưu tiên khớp trước lệnh LO.

Trên thực tế, trong mỗi phiên giao dịch, có rất nhiều mức giá được đặt ra, tại mỗi mức có rất nhiều lệnh giao dịch, khi ấy hệ thống sẽ tính tổng khối lượng mua hoặc tổng lượng bán tại từng mức giá cụ thể. Lúc này, giá sẽ được ưu tiên trước rồi mới đến thời gian.

Phương thức khớp lệnh liên tục (tiếng Anh: Continuous Auction hoặc Continuous Trading): Được thực hiện dựa trên cơ sở khớp nhau của lệnh mua và bán ngay khi các lệnh đó được nhập trên hệ thống giao dịch.

Các lệnh áp dụng trong khớp lệnh liên tục gồm: Lệnh giới hạn (LO) và lệnh thị trường (MP) (trong lệnh MP có 3 loại lệnh MOK, MAK, MTL).

Lệnh thị trường (MP) là lệnh mua cổ phiếu ở mức giá thấp nhất hoặc là lệnh bán ở mức giá cao nhất trên thị trường.

Nếu chưa thực hiện hết khối lượng đặt lệnh MP thì lệnh MP sẽ xét tiếp đến mức giá bán cao hơn đối với lệnh mua cổ phiếu, đối với lệnh bán cổ phiếu sẽ xét mức giá mua thấp hơn.

Trong trường hợp xét xong nguyên tắc trên nhưng khối lượng lệnh MP vẫn còn và không thể khớp lệnh được nữa thì hệ thống sẽ tự động chuyển thành lệnh LO. Khi đó, giá giao dịch sẽ thấp hoặc cao hơn một bước giá so với giá giao dịch gần nhất.