Bảo tồn nguồn gen nhãn quý
Hưng Yên, mảnh đất được mệnh danh là "thủ phủ nhãn lồng" của cả nước, nổi tiếng với những trái nhãn ngọt ngào, thơm lừng. Không chỉ mang hương vị đặc trưng, nhãn Hưng Yên còn ẩn chứa nguồn gen quý giá, là minh chứng cho văn hóa trồng trọt lâu đời của người dân nơi đây. Những năm gần đây, việc bảo tồn và phát triển các giống nhãn cổ, đặc biệt là nhãn cùi cổ và nhãn đường phèn, đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm, góp phần khẳng định vị thế của nhãn Hưng Yên trên thị trường trong nước và quốc tế.
Từ lâu, nhãn Hưng Yên đã được biết đến với nhiều giống quý, mỗi giống mang một đặc điểm riêng biệt. Nhãn cùi cổ, với cùi dày, giòn, vị ngọt đậm đà, là loại nhãn tiến vua của đất Phố Hiến xưa. Nhãn đường phèn, với hương thơm ngọt ngào, cùi trắng nõn, là niềm tự hào của người dân Hưng Yên. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân như biến đổi khí hậu, sự xuất hiện của các giống nhãn mới cho năng suất cao, các giống nhãn cổ đang dần bị mai một, đe dọa sự đa dạng sinh học và giá trị truyền thống của vùng đất này.
 |
| Nhãn lồng là đặc sản nổi tiếng của Hưng Yên. (Ảnh: khcnhungyen.gov.vn) |
Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn nguồn gen quý, nhiều hộ dân, hợp tác xã và chính quyền địa phương đã chung tay gìn giữ và nhân rộng các giống nhãn cổ. Điển hình là gia đình ông Bùi Xuân Tám, xã Hồng Nam, thành phố Hưng Yên, người đã dành cả đời tâm huyết để bảo tồn giống nhãn cùi cổ. Ông Tám đã tìm kiếm và gìn giữ những gốc nhãn cổ, nhân giống bằng hạt, ghép mắt, và chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm với những người xung quanh. Năm 2022, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Hưng Yên đã cấp giấy chứng nhận cho vườn nhãn cùi cổ của ông Tám, khẳng định giá trị đặc biệt của giống nhãn này.
Không chỉ có ông Tám, nhiều hộ dân khác cũng tích cực bảo tồn và phát triển các giống nhãn cổ. Gia đình ông Trịnh Văn Cương và ông Trịnh Văn Hữu ở thôn Nễ Châu, xã Hồng Nam, đã gìn giữ và nhân rộng giống nhãn đường phèn quả vuông, loại nhãn độc đáo với quả hình vuông, cùi giòn, thơm ngon. Hợp tác xã sản xuất nhãn lồng Nễ Châu cũng đẩy mạnh việc trồng các giống nhãn đặc sản, giúp nâng cao thu nhập cho nông dân và bảo tồn giá trị của vùng trồng nhãn.
Chính quyền địa phương cũng đã ban hành các chính sách hỗ trợ, khuyến khích người dân trồng nhãn đặc sản. Đề án "Bảo tồn và phát triển vùng trồng nhãn, vải đặc sản tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030", được phê duyệt vào năm 2019, đã tạo điều kiện cho việc kiểm kê, đánh giá, xây dựng cơ sở dữ liệu về nguồn gen nhãn, vải, bảo tồn các cây nhãn tổ, thành lập vườn bảo tồn chuyển vị các nguồn gen nhãn, vải của tỉnh.
Cần có cơ chế riêng đối với đặc sản vùng miền
Bên cạnh việc bảo tồn, việc xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ là chìa khóa để phát triển bền vững ngành nhãn Hưng Yên. Với giá bán cao hơn nhiều so với các loại nhãn thông thường, thị trường cho nhãn đặc sản là rất tiềm năng. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng này, cần xây dựng các chuỗi liên kết gồm:
Nâng cao kỹ thuật canh tác, áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến, sử dụng phân bón hữu cơ, phương pháp trồng cây an toàn, giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu của thị trường cao cấp. Tiếp theo là cần xây dựng thương hiệu cho nhãn đặc sản Hưng Yên một cách bài bản và khoa học, tạo dựng sự khác biệt so với các vùng trồng nhãn khác. Có thể tạo ra các sản phẩm chế biến từ nhãn để đa dạng hóa sản phẩm và gia tăng giá trị.
Ngoài ra, cần chú trọng kết nối với các doanh nghiệp phân phối, các hệ thống siêu thị, các cửa hàng chuyên bán sản phẩm nông sản sạch, đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm. Và đặc biệt là khai thác tiềm năng du lịch nông nghiệp, cho phép khách du lịch tham quan vườn nhãn, trải nghiệm thu hoạch, và thưởng thức các sản phẩm chế biến từ nhãn.
Có thể khẳng định rằng, từ lâu đặc sản “nhãn lồng Hưng Yên” đã được biết đến với hương vị ngọt ngào, thơm ngon đặc trưng. Nhưng để khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế, nhãn lồng Hưng Yên cần vượt qua những thách thức về tiêu thụ và xuất khẩu.
 |
| Nhãn lồng Hưng Yên đặc biệt ngon, quả to, tròn, da láng, cùi nhãn giòn. (Ảnh: khcnhungyen.gov.vn) |
Ngoài việc bảo tồn và phát triển các giống nhãn cổ như nhãn cùi cổ, nhãn đường phèn, người dân Hưng Yên cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, nâng cao kỹ thuật canh tác, xây dựng thương hiệu, và đa dạng hóa sản phẩm.
Để tiếp cận thị trường quốc tế, nhãn lồng Hưng Yên cần xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ, chú trọng khai thác thị trường online và mạng xã hội. Việc xây dựng website và fanpage chuyên nghiệp, tổ chức các chương trình khuyến mãi trực tuyến, kết nối với các sàn thương mại điện tử, tận dụng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm, sẽ giúp tiếp cận khách hàng quốc tế dễ dàng hơn.
Bên cạnh việc bán nhãn tươi, phát triển các sản phẩm chế biến từ nhãn như mứt nhãn, rượu nhãn, nước ép nhãn, kem nhãn, bánh nhãn,... sẽ tạo ra sự đa dạng, thu hút khách hàng có nhu cầu khác nhau.
Để tăng cường quảng bá và xúc tiến thương mại, việc tham gia các hội chợ, triển lãm trong nước và quốc tế, tổ chức các sự kiện quảng bá, hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu, tăng cường hợp tác quốc tế, sẽ giúp nhãn lồng Hưng Yên tiếp cận thị trường mới và nâng cao kim ngạch xuất khẩu.
Việc bảo tồn nguồn gen nhãn, phát triển chuỗi liên kết và xây dựng thương hiệu cho nhãn đặc sản Hưng Yên không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho người dân, mà còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa của vùng đất này. Hưng Yên, với tiềm năng to lớn về nguồn gen nhãn, có thể trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu nhãn đặc sản của cả nước, mang hương vị truyền thống ra thế giới.