Nguyên nhân khiến giá đường tiếp tục đà tăng trên toàn thế giới

Đường trên toàn thế giới đang giao dịch ở mức giá cao nhất kể từ năm 2011, chủ yếu do nguồn cung toàn cầu giảm sau khi thời tiết khô hạn bất thường gây thiệt hại cho vụ thu hoạch ở Ấn Độ và Thái Lan, hai nước xuất khẩu đường lớn thứ hai và thứ ba thế giới.

Đây chỉ là đòn giáng mới nhất đối với các quốc gia đang phát triển vốn đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt các mặt hàng chủ lực như gạo và lệnh cấm buôn bán lương thực đã làm tăng thêm lạm phát lương thực.

Tất cả những điều đó góp phần gây ra tình trạng mất an ninh lương thực do tác động tổng hợp của hiện tượng khí hậu tự nhiên El Nino, cuộc xung đột ở Ukraine và đồng tiền yếu hơn. Các quốc gia phương Tây giàu có hơn có thể chịu chi phí cao hơn, nhưng các quốc gia nghèo hơn đang gặp khó khăn.

Fabio Palmeri, chuyên gia thị trường hàng hóa toàn cầu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), cho biết FAO dự đoán sản lượng đường toàn cầu trong niên vụ 2023-2024 sẽ giảm 2% so với năm trước, dẫn đến thiệt hại khoảng 3,5 triệu tấn.

Đường được sử dụng ngày càng nhiều để sản xuất nhiên liệu sinh học như ethanol, do đó trữ lượng đường toàn cầu đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2009. Brazil là nước xuất khẩu đường lớn nhất, nhưng vụ thu hoạch đường của nước này sẽ chỉ giúp thu hẹp khoảng cách vào cuối năm 2024. Cho đến lúc đó, các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu - giống như hầu hết các quốc gia ở châu Phi cận Sahara - vẫn dễ bị tổn thương.

Ví dụ, Nigeria mua 98% đường thô từ các nước khác. Vào năm 2021, nước này đã cấm nhập khẩu đường tinh luyện, đi ngược lại kế hoạch xây dựng cơ sở chế biến đường trong nước và công bố một dự án trị giá 73 triệu USD để mở rộng cơ sở hạ tầng ngành đường. Nhưng đó là những chiến lược dài hạn hơn. Những thương nhân ở Abuja hiện đang phải đối mặt với nhiều vấn đề. Giá đường tiếp tục tăng mỗi ngày.

Nguyên nhân một phần là do El Nino, một hiện tượng tự nhiên làm thay đổi mô hình thời tiết toàn cầu và có thể gây ra các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, từ hạn hán đến lũ lụt. Các nhà khoa học tin rằng biến đổi khí hậu đang làm El Nino mạnh hơn. Ấn Độ đã trải qua tháng 8 khô hạn nhất trong hơn một thế kỷ và mùa màng ở bang Maharashtra phía tây, nơi chiếm hơn 1/3 sản lượng mía của nước này, đã bị còi cọc trong giai đoạn phát triển quan trọng.

Theo Hiệp hội các nhà máy đường Ấn Độ, sản lượng đường của Ấn Độ có thể giảm 8% trong năm nay. Quốc gia đông dân nhất thế giới cũng là nước tiêu thụ đường lớn nhất và hiện đang hạn chế xuất khẩu đường.

Hiệp hội những người trồng mía Thái Lan cho biết, tại Thái Lan, ảnh hưởng của El Nino vào đầu mùa trồng trọt đã làm thay đổi không chỉ số lượng mà còn cả chất lượng vụ thu hoạch. Dự kiến chỉ có 76 triệu tấn mía được xay trong vụ thu hoạch năm 2024, so với 93 triệu tấn trong năm nay. Một báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ dự đoán sản lượng ở Thái Lan giảm 15% trong tháng 10.

Thái Lan đã đảo ngược tình trạng tăng giá đường trong vài ngày, lần đầu tiên áp dụng các biện pháp kiểm soát giá kể từ năm 2018. Điều này sẽ ngăn cản nông dân trồng đường bằng cách hạn chế thu nhập của họ.

Giá bán buôn được phép tăng để giúp nông dân đối phó với chi phí cao hơn - một phần do chính phủ yêu cầu họ không đốt ruộng, khiến việc thu hoạch rẻ hơn nhưng lại bao phủ phần lớn Thái Lan trong sương mù dày đặc.

Kelly Goughary, nhà phân tích nghiên cứu cấp cao tại công ty phân tích và dữ liệu nông nghiệp Gro Intelligence, cho biết trong thời gian tới, vụ thu hoạch của Brazil được dự báo sẽ tăng 20% so với năm ngoái. Nhưng vì quốc gia này nằm ở Nam bán cầu nên nguồn cung toàn cầu sẽ phải chờ đến tháng 3 mới tăng được. Theo USDA, điều này là do thời tiết thuận lợi vào đầu năm nay ở Brazil cùng với sự gia tăng diện tích trồng mía.

FAO cho biết vài tháng tới là mối quan tâm lớn nhất, sự gia tăng dân số và mức tiêu thụ đường ngày càng tăng sẽ làm căng thẳng thêm lượng đường dự trữ. Theo dữ liệu từ USDA, thế giới hiện có ít hơn 68 ngày dự trữ đường để đáp ứng nhu cầu, so với 106 ngày khi lượng đường này bắt đầu giảm vào năm 2020.

Joseph Glauber, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế cho biết lượng dự trữ này là ở mức thấp nhất kể từ năm 2010. Indonesia - nhà nhập khẩu đường lớn nhất năm ngoái, theo USDA - đã cắt giảm nhập khẩu và Trung Quốc, nhà nhập khẩu số 2, buộc phải giải phóng đường khỏi kho dự trữ của mình để bù đắp giá cao trong nước lần đầu tiên sau 6 năm.

Còn El Mamoun Amrouk, nhà kinh tế của FAO, cho biết đối với một số quốc gia, việc nhập khẩu đường đắt hơn sẽ tiêu tốn lượng ngoại tệ dự trữ như đô la và euro vốn cần thiết để thanh toán cho dầu và các mặt hàng quan trọng khác. Trong đó có Kenya. Từng tự túc về đường, giờ đây nước này nhập khẩu 200.000 tấn đường mỗi năm từ khối thương mại khu vực.

Vào năm 2021, chính phủ hạn chế nhập khẩu để bảo vệ nông dân địa phương khỏi sự cạnh tranh từ nước ngoài, nhưng đã đảo ngược quyết định đó do sản lượng thu hoạch giảm do không đủ mưa và quản lý yếu kém. Lượng đường ở Kenya giảm đều đặn từ tháng 6 đến tháng 8. Để bù đắp, nhập khẩu hàng tháng đã tăng gấp đôi từ tháng 9 đến tháng 10. Trong khi đó, một bao đường địa phương 50kg có giá gấp đôi lên 60 USD.