Hành trình lớn mạnh của ngành sữa Việt Nam
Theo thống kê, doanh thu toàn ngành sữa tăng đều qua các năm, từ khoảng 4,4 tỷ USD năm 2017 lên 5 tỷ USD vào năm 2022 và đạt hơn 5,03 tỷ USD năm 2023. Cùng với đó, nhờ đẩy mạnh đầu tư vào chăn nuôi bò sữa, tổng đàn bò sữa cả nước tăng trưởng trung bình 4,6%/năm, từ 228.000 con năm 2014 lên khoảng 335.000 con vào năm 2024. Sản lượng sữa tươi nguyên liệu đạt mức tăng trưởng gần 8,4%/năm, từ 550.000 tấn năm 2014 lên hơn 1,2 triệu tấn năm 2024, giúp Việt Nam tự chủ được khoảng 40% nguồn sữa tươi nguyên liệu trong nước.
Tuy nhiên, mức tiêu thụ sữa bình quân đầu người tại Việt Nam vẫn còn thấp so với thế giới. Hiện người Việt tiêu thụ trung bình khoảng 36 kg/người/năm, trong khi con số này ở Đan Mạch là 394 kg, Mỹ 228 kg, Pháp 251 kg, Nga 152 kg và Nhật Bản 61 kg. Dư địa tăng trưởng của ngành sữa trong nước vì thế vẫn còn rất lớn, nhất là khi thu nhập và nhận thức về dinh dưỡng ngày càng được cải thiện.
Cùng với đó, cơ cấu sản phẩm sữa cũng đã có sự chuyển biến mạnh mẽ trong hơn 15 năm qua. Tỷ lệ sữa nước chế biến từ sữa bột hoàn nguyên giảm từ 92% năm 2008 xuống còn 48,6% năm 2020 và tiếp tục giảm còn 32,3% vào năm 2023. Ngược lại, tỷ lệ sử dụng sữa tươi trong chế biến đã tăng lên 67,7%. Sự dịch chuyển này phản ánh xu hướng nâng cao chất lượng và minh bạch trong ngành, khi sữa tươi với giá trị dinh dưỡng cao hơn - ngày càng chiếm ưu thế trong tiêu dùng.
Dù vậy, nguồn cung sữa tươi nguyên liệu trong nước hiện mới đáp ứng khoảng 40% nhu cầu chế biến, khiến Việt Nam phải chi hơn 1 tỷ USD mỗi năm để nhập khẩu sữa và các sản phẩm từ sữa, chủ yếu là sữa bột. Điều này không chỉ gây nhập siêu, hao tổn ngoại tệ mà còn ảnh hưởng tới chủ trương phát triển “tam nông”, làm chậm quá trình mở rộng đàn bò sữa và giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp nội địa.
Song song với đó, các vấn đề về tiêu chuẩn kỹ thuật cũng là một rào cản lớn. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 5-1:2010/BYT về các sản phẩm sữa dạng lỏng, được ban hành từ năm 2010, đã bộc lộ nhiều hạn chế, không còn phù hợp với thực tiễn sản xuất và xu hướng hội nhập.
Xây dựng ngành sữa Việt Nam tự chủ, xanh và bền vững
Để khắc phục những hạn chế, Bộ Công Thương đang chủ trì xây dựng dự thảo Chiến lược phát triển ngành sữa Việt Nam. Dự thảo đặt mục tiêu tăng trưởng ngành sữa Việt Nam đạt từ 8-9% mỗi năm, nâng tỷ lệ sữa tươi nguyên liệu nội địa lên 53-56% vào năm 2030 và 62-65% vào năm 2045. Mức tiêu dùng bình quân đầu người dự kiến đạt khoảng 58 kg/năm vào năm 2045 hoặc cao hơn, tiến gần hơn với các quốc gia có ngành sữa phát triển.
Tại Hội thảo khoa học “Phát triển ngành sữa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” do Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương tổ chức vào ngày 5/8, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam đánh giá: Mục tiêu đến năm 2045, sản lượng sữa bình quân/người Việt Nam đạt trên 100 kg, trong đó sữa tươi trong nước chiếm trên 60% là hoàn toàn có thể trở thành hiện thực.
“Điều này không phải là khó, nếu chúng ta, những người hoạch định chính sách, người sản xuất và người tiêu dùng cùng thống nhất nhận thức và chia sẻ trách nhiệm”- Tiến sĩ Nguyễn Xuân Dương nhấn mạnh.
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, Chiến lược phát triển ngành sữa Việt Nam xác định việc phát triển vùng nguyên liệu là nhiệm vụ then chốt, thông qua xây dựng các trang trại bò sữa quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao và tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân. Song song, cần đa dạng hóa sản phẩm, tập trung vào các dòng sữa có giá trị gia tăng cao, áp dụng công nghệ hiện đại để nâng cao năng suất và chất lượng, đồng thời hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia cho các sản phẩm sữa nhằm đảm bảo tương thích với thông lệ quốc tế.
Theo Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, lựa chọn phát triển sữa tươi nguyên liệu và chế biến các sản phẩm sữa tươi sạch là lựa chọn vì tầm vóc dân tộc và nền nông nghiệp tự chủ. “Đây là điểm mấu chốt mà Hội Chăn nuôi Việt Nam muốn nhấn mạnh trong nội dung và giải pháp của Chiến lược ngành sữa Việt Nam. Việc thúc đẩy dịch chuyển sử dụng nguyên liệu chế biến từ sữa hoàn nguyên sang sữa tươi sạch, sẽ mang lại lợi ích tổng hợp và tối đa với sức khỏe cộng đồng và ngành nông nghiệp, người nông dân.” - Tiến sĩ Nguyễn Xuân Dương nhấn mạnh.
Dưới góc độ doanh nghiệp, theo bà Bùi Thị Thu Hoài, Giám đốc Nghiên cứu & Phát triển Vinamilk, để đáp ứng chiến lược quốc gia, các doanh nghiệp cần bám sát thị trường, không ngừng nghiên cứu và phát triển các sản phẩm đa dạng, phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng ngày càng cao của người tiêu dùng trong và ngoài nước. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải nhạy bén trong việc nắm bắt xu hướng tiêu dùng, từ nhu cầu về thực phẩm lành mạnh, tốt cho sức khỏe, giàu dinh dưỡng đến các sản phẩm thân thiện với môi trường. Hơn nữa, doanh nghiệp cần tiên phong trong việc tạo ra nhu cầu mới, xu hướng tiêu dùng mới, mang đến những sản phẩm sáng tạo mà người tiêu dùng có nhu cầu trong tương lai. Đồng thời, việc dự báo và định hướng nhu cầu tiêu dùng là yếu tố then chốt.
“Doanh nghiệp cần sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu và nghiên cứu thị trường để dự đoán sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng, từ đó định hình xu hướng tiêu dùng bền vững, góp phần xây dựng lối sống lành mạnh và ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng”- bà Bùi Thị Thu Hoài khẳng định.
Vinamilk cung cấp tới khách hàng nhiều sản phẩm chất lượng.
Được biết, trong dự thảo Chiến lược phát triển ngành sữa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Công Thương cũng đã nhấn mạnh việc mở rộng thị trường nội địa và xuất khẩu, gắn với ứng dụng công nghệ số trong phân phối, marketing và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Việc đạt được các chứng nhận quốc tế như Halal, Organic hay HACCP được xem là chìa khóa giúp nâng cao vị thế ngành sữa Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương đề cao vai trò của các chương trình Sữa học đường và Dinh dưỡng học đường, trong đó sữa tươi là cấu phần quan trọng trong bữa ăn của học sinh. Nếu tận dụng tốt chương trình này cho 13,8 triệu trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo và tiểu học, ngành sữa sẽ có thêm động lực tăng trưởng mạnh mẽ, đồng thời góp phần cải thiện tầm vóc và thể lực người Việt.