Sự phát triển nhanh của các dự án năng lượng tái tạo trong những năm gần đây đang mở ra cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra bài toán huy động nguồn vốn dài hạn, bền vững cho Việt Nam. Quốc gia đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0”, song vẫn đối mặt với thách thức tài chính lên tới hàng chục tỷ USD mỗi năm.

Theo Nghị quyết 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị, đến năm 2030, năng lượng tái tạo cần chiếm 30% tổng cung năng lượng, hướng tới 40 – 50% vào năm 2045. Đây là mục tiêu đầy thách thức, đòi hỏi sự tham gia của cả khu vực Nhà nước, tư nhân và doanh nghiệp FDI trong việc huy động vốn đầu tư.

Phó Tổng giám đốc EVN Nguyễn Tài Anh cho biết, tập đoàn đang đầu tư khoảng 3 – 4 tỷ USD/năm cho các dự án năng lượng sạch. Tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng, Việt Nam cần đẩy mạnh hợp tác công – tư và thu hút vốn xã hội, đồng thời hoàn thiện cơ chế tài chính cho chuyển đổi năng lượng.

Hiện Chính phủ đã ban hành Quyết định 21/2025/QĐ-TTg, xác định tiêu chí môi trường và danh mục dự án xanh. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc triển khai vẫn gặp nhiều khó khăn trong khâu tiêu chuẩn hóa, giám sát rủi ro và tiếp cận nguồn vốn quốc tế. Trong bối cảnh đó, tín dụng xanh trở thành “mạch máu” tài chính nuôi dưỡng nền kinh tế xanh, đặc biệt ở lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Theo Ngân hàng Nhà nước, sau 10 năm thúc đẩy tín dụng xanh, dư nợ cho vay các dự án xanh đã tăng trưởng trung bình 22%/năm, trong đó năng lượng tái tạo là lĩnh vực tăng mạnh nhất. Nếu như năm 2017, dư nợ cho vay lĩnh vực này mới đạt 9.500 tỷ đồng thì đến tháng 6/2025 đã vọt lên gần 290.000 tỷ đồng, tăng gấp hơn 30 lần.

Trong nhóm ngân hàng thương mại Nhà nước, Agribank là một trong những đơn vị tiên phong mở rộng tín dụng xanh. Tính đến 30/6/2025, dư nợ tín dụng xanh của Agribank đạt gần 28.800 tỷ đồng, trong đó năng lượng sạch và năng lượng tái tạo chiếm hơn 52%. Ông Vương Văn Quý, Phó Trưởng ban Chính sách tín dụng Agribank cho biết, các dự án xanh đang mang lại hiệu quả cao về kinh tế và môi trường, đồng thời góp phần phát triển bền vững tại các địa phương. Agribank hiện triển khai chương trình tín dụng xanh quy mô 30.000 tỷ đồng, ưu tiên lĩnh vực điện mặt trời, điện gió và nông nghiệp sạch.

Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) cũng là một “đầu tàu” trong dòng vốn xanh. Ông Trần Hoài Nam, Phó Giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp VietinBank, cho biết ngân hàng đã cho vay hơn 2 tỷ USD (tương đương khoảng 60.000 tỷ đồng) trong lĩnh vực năng lượng xanh. VietinBank còn phát hành trái phiếu xanh và huy động hơn 10.000 tỷ đồng từ khối FDI để tái cho vay các dự án sạch, đồng thời tham gia gói tín dụng 130.000 tỷ đồng cho dự án “1 triệu ha lúa giảm phát thải”.

Theo đại diện VietinBank, nhu cầu vốn xanh ngày càng lớn khi các doanh nghiệp xuất khẩu phải đáp ứng tiêu chuẩn ESG của thị trường châu Âu. Do đó, ngân hàng đề xuất sớm xây dựng sàn giao dịch tín chỉ carbon và cơ chế phát hành trái phiếu tiền gửi xanh để thúc đẩy tài chính bền vững trong nước.

Các chuyên gia đánh giá, dòng vốn tín dụng xanh đang “chảy mạnh” vào lĩnh vực năng lượng tái tạo là tín hiệu tích cực cho mục tiêu tăng trưởng xanh. Tuy nhiên, để tạo cú huých dài hạn, Việt Nam cần có chính sách ưu đãi thuế, cơ chế tái cấp vốn xanh và thị trường tín chỉ carbon hoạt động hiệu quả. Khi Nhà nước, ngân hàng và doanh nghiệp cùng hành động, tín dụng xanh sẽ không chỉ là nguồn vốn mà trở thành động lực phát triển bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.