Thỏa hiệp để giữ đồng thuận nội khối
Liên minh châu Âu (EU) đã đạt được thỏa thuận về mục tiêu khí hậu năm 2040, sau cuộc đàm phán kéo dài đến phút chót nhằm kịp thời hoàn tất cam kết trước Hội nghị khí hậu COP30 tại Brazil. Dù mục tiêu ban đầu được điều chỉnh theo hướng linh hoạt hơn, EU vẫn giữ mức cắt giảm 90% lượng phát thải khí nhà kính vào năm 2040 so với mốc năm 1990, một con số tiếp tục duy trì vị trí của khối như một trong những khu vực có cam kết khí hậu tham vọng nhất thế giới.
EU chốt mục tiêu giảm phát thải 90% vào năm 2040 với cơ chế linh hoạt để bảo đảm đồng thuận trước COP30. Ảnh minh hoạ
Thỏa thuận được thông qua sau phiên họp kéo dài tới, trong đó các bộ trưởng khí hậu của 27 quốc gia thành viên đã bỏ phiếu công khai để đi đến thống nhất cuối cùng. Điểm đáng chú ý là mục tiêu 90% vẫn được giữ nguyên, nhưng EU đã bổ sung cơ chế cho phép sử dụng tín chỉ carbon quốc tế để bù đắp tối đa 5% lượng phát thải. Điều này đồng nghĩa, trên thực tế, các ngành công nghiệp trong khối sẽ phải tự cắt giảm khoảng 85% khí thải, và phần còn lại có thể được bù đắp thông qua việc mua tín chỉ carbon từ các nước khác.
Bên cạnh đó, EU cũng chấp thuận khả năng xem xét sử dụng thêm 5% tín chỉ carbon quốc tế trong tương lai, có nghĩa là một phần cam kết giảm phát thải có thể được thực hiện bên ngoài lãnh thổ châu Âu.
Đồng thời, thỏa thuận bao gồm mục tiêu cắt giảm khí thải trong khoảng 66 - 72% vào năm 2035, đáp ứng yêu cầu của Liên Hợp Quốc về việc các chính phủ phải nộp kế hoạch khí hậu mới trước khi COP30 khai mạc.
Giải thích về quyết định này, Bộ trưởng Khí hậu Đan Mạch Lars Aagaard nhấn mạnh rằng việc đặt ra mục tiêu khí hậu không chỉ là lựa chọn một con số mà là một quyết định mang tính chính trị với hệ quả sâu rộng đối với cả châu lục. “Vì vậy, chúng tôi cũng đã làm việc để bảo đảm rằng mục tiêu có thể đạt được theo cách duy trì khả năng cạnh tranh, cân bằng xã hội và an ninh", ông Lars Aagaard nhận định
Để đạt được đồng thuận, EU cũng phải chấp nhận điều chỉnh một số chính sách khí hậu khác, trong đó đáng chú ý là việc lùi thời điểm triển khai thị trường carbon mới của EU thêm một năm, sang 2028. Động thái này nhằm xoa dịu lo ngại từ các quốc gia cho rằng tiến độ chuyển đổi khí hậu quá nhanh sẽ gây ảnh hưởng tới công nghiệp và việc làm trong nước.
Mặc dù vậy, không phải tất cả các thành viên đều tán thành. Một nhóm quốc gia gồm Ba Lan, Slovakia và Hungary đã phản đối mục tiêu 2040 với lập luận rằng nó sẽ làm suy giảm năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp châu Âu. Tuy nhiên, sự phản đối này không đủ để chặn thỏa thuận, bởi các quyết định khí hậu cấp EU chỉ cần tối thiểu 15 quốc gia thành viên ủng hộ.
Với thỏa thuận này, EU đảm bảo rằng mình không đến COP30 trong tình trạng chưa thống nhất nội bộ. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen sẽ đại diện EU tham dự hội nghị và đưa ra mục tiêu 2040 như một phần định hướng trung dài hạn của khối. Trong bối cảnh các nền kinh tế lớn trên thế giới đang định hình lại chiến lược khí hậu của mình, việc EU giữ được cam kết, dù dưới hình thức thỏa hiệp, vẫn là một tín hiệu quan trọng cho tiến trình đàm phán khí hậu toàn cầu.
Linh hoạt trong mục tiêu 2040
Mục tiêu khí hậu mới của EU được thông qua không chỉ bởi yếu tố môi trường, mà còn là kết quả của sự thương lượng giữa các ưu tiên kinh tế, chính trị và năng lượng trong nội khối.
Đề xuất ban đầu của Ủy ban châu Âu đặt mục tiêu cắt giảm 90% phát thải vào năm 2040 với tối đa 3% được bù bằng tín chỉ carbon quốc tế. Tuy nhiên, nhiều quốc gia đã đề nghị mở rộng biên độ linh hoạt. Pháp và Bồ Đào Nha yêu cầu mức 5%, Ba Lan và Italy đề nghị tối đa 10%. Trong khi đó, Tây Ban Nha và Hà Lan là hai nước phản đối việc nới lỏng mục tiêu, theo các nhà ngoại giao EU tiết lộ.
Sự khác biệt này phản ánh tình thế phân cực trong EU giữa các nhóm quốc gia có nền công nghiệp nặng phụ thuộc vào năng lượng và những nước đang thúc đẩy chiến lược tăng trưởng xanh. Thứ trưởng Khí hậu Ba Lan Krzysztof Bolesta khẳng định: “Chúng tôi không muốn phá hủy nền kinh tế. Chúng tôi cũng không muốn phá hủy khí hậu. Chúng tôi muốn cứu cả hai cùng lúc.” Quan điểm này đại diện cho luồng ý kiến muốn chậm lại tiến trình giảm phát thải để tránh gây sốc cho ngành công nghiệp.
Trái lại, các quốc gia như Hà Lan, Tây Ban Nha và Thụy Điển lập luận rằng các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng cho thấy không thể trì hoãn hành động khí hậu, đồng thời coi tham vọng khí hậu là động lực thúc đẩy cạnh tranh trong lĩnh vực công nghệ xanh.
Trong khi đó, các nhà cố vấn khoa học độc lập của EU cho rằng mục tiêu 90% cắt giảm trong nước là phù hợp với các bằng chứng khoa học, nhưng cảnh báo rằng việc mua tín chỉ carbon quốc tế có thể khiến nguồn đầu tư cần thiết bị rời khỏi châu Âu. Dù vậy, các cố vấn này không có quyền phủ quyết đối với quyết định chính trị của Hội đồng bộ trưởng môi trường.
Điểm tích cực đối với EU là thỏa thuận mới vẫn giữ được mạch nối các cam kết khí hậu đã được ràng buộc pháp lý: giảm 55% vào năm 2030 và đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Mục tiêu 2040 được coi như trạm trung chuyển của lộ trình đó, và việc đạt được đồng thuận, dù có sự thỏa hiệp, được xem là thành công về mặt tiến trình chính sách.
Thỏa thuận khí hậu 2040 cũng mang lại tín hiệu rõ ràng cho các ngành công nghiệp và thị trường tài chính rằng EU vẫn kiên định với con đường cắt giảm phát thải sâu. Việc bổ sung cơ chế linh hoạt không đồng nghĩa với từ bỏ cam kết, mà là một cách điều chỉnh nhằm bảo đảm rằng mọi thành viên có thể tham gia mà không bị đặt vào thế bất lợi tuyệt đối.
Trong bối cảnh các cuộc đàm phán toàn cầu sắp diễn ra, khả năng duy trì đồng thuận nội khối của EU có ý nghĩa quan trọng. Với 27 quốc gia thành viên, mỗi nước có cấu trúc kinh tế và ưu tiên năng lượng khác nhau, việc đạt được thỏa thuận vẫn được xem là một bước tiến hơn là một sự thoái lui.
Dù mục tiêu khí hậu 2040 của EU đã phải điều chỉnh để phù hợp với sức ép kinh tế và chính trị, thỏa thuận cuối cùng vẫn giữ được cấu trúc cốt lõi, gồm cắt giảm sâu, được hỗ trợ bởi cơ chế linh hoạt, và nằm trong lộ trình dài hạn hướng tới trung hòa carbon vào năm 2050. Đó là nền tảng để EU tiếp tục giữ vai trò một trong những trung tâm hoạch định chính sách khí hậu có ảnh hưởng nhất trên thế giới, đặc biệt khi bước vào bàn đàm phán tại COP30.