Tết ông Công ông Táo bắt nguồn từ đâu?
Tết ông Công ông Táo, diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hằng năm, là một trong những phong tục truyền thống đặc sắc và ý nghĩa bậc nhất của người Việt. Ngày lễ này gắn liền với tín ngưỡng thờ Táo Quân, gồm ba vị thần cai quản bếp núc và giám sát đời sống, sinh hoạt của mỗi gia đình. Theo truyền thuyết, Táo Quân vốn là những con người sống có tình nghĩa, trung thực, hiếu thảo và trọn đạo vợ chồng. Sau khi qua đời, nhờ công đức và lòng thành, họ được Ngọc Hoàng phong làm Táo Quân, đảm nhiệm việc ghi chép mọi điều tốt xấu trong gia đình và báo cáo lên Thiên đình.
Hằng năm, vào ngày 23 tháng Chạp, Táo Quân sẽ cưỡi cá chép về trời trình báo với Ngọc Hoàng về mọi chuyện đã diễn ra trong gia đình suốt một năm. Vì vậy, việc làm lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ là nghi thức tôn kính các vị thần, mà còn là dịp để mỗi người gửi gắm ước vọng bình an, may mắn, thịnh vượng và hạnh phúc cho năm mới. Không chỉ riêng về mặt tâm linh, Tết ông Công ông Táo còn mang ý nghĩa giáo dục các thế hệ con cháu về lòng thành kính, đạo lý hiếu thuận và sự gắn kết trong gia đình, tạo nên nét văn hóa đặc trưng độc đáo của người Việt.
Trong nhiều gia đình, nghi lễ cúng Táo Quân là một phần quan trọng trong công tác chuẩn bị Tết, từ việc lau dọn bếp núc, chuẩn bị mâm cỗ đầy đủ, đến sắm sửa các lễ vật như mũ áo, hia, vàng mã và cá chép sống. Mọi công đoạn đều được thực hiện với sự tỉ mỉ, cẩn trọng, thể hiện tấm lòng thành kính của con người với các vị thần và mong muốn một năm mới suôn sẻ, thuận lợi. Chính nhờ sự kết hợp giữa yếu tố tâm linh và truyền thống gia đình mà Tết ông Công ông Táo vẫn luôn được duy trì và giữ gìn qua nhiều thế hệ.
Mâm cúng Táo Quân trong ngày 23 tháng Chạp.
Mâm lễ cúng ông Công ông Táo gồm những gì?
Mâm lễ cúng ông Công ông Táo thường gồm nhiều vật phẩm tượng trưng, vừa mang tính tâm linh vừa thể hiện lòng thành của gia chủ. Một mâm lễ đầy đủ thường có:
- Mâm cỗ mặn: Thịt, cá, giò, xôi, bánh chưng, bánh tét hoặc các món ăn truyền thống.
- Hoa quả tươi: Chuối, bưởi, táo, quýt, hồng… được bày biện đẹp mắt.
- Hương, nến, lọ hoa: Thắp hương để tỏ lòng thành kính, trang trí bàn thờ thêm trang nghiêm.
- Ba bộ mũ, áo, hia cho Táo Quân: Mỗi vị Táo Quân được chuẩn bị đầy đủ mũ áo, hia và vàng nén tượng t- ưng.
- Ba con cá chép sống: Cá chép là phương tiện để Táo Quân cưỡi về trời báo cáo với Ngọc Hoàng.
- Vàng mã, giấy đỏ và mũ thần linh màu đỏ: Dùng để dâng lễ và thể hiện sự tôn kính.
Mâm lễ cúng ông Công ông Táo có thể được bày trong gia bếp gia đình, nơi gắn liền với công việc nấu nướng và sinh hoạt hằng ngày hoặc đặt trên bàn thờ tổ tiên tùy theo phong tục từng vùng miền. Dù lựa chọn vị trí nào, điều quan trọng là mâm lễ phải đầy đủ, sạch sẽ và được sắp xếp trang trọng, thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng với Táo Quân.
Việc chuẩn bị mâm lễ chu đáo không chỉ là hình thức, mà còn mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc. Các món ăn, hoa quả, hương, vàng mã và ba bộ mũ áo cho Táo Quân được bài trí cân đối, hài hòa, tượng trưng cho sự sung túc, thịnh vượng và tài lộc trong năm mới. Cá chép sống là phương tiện để Táo Quân cưỡi về trời nên được chọn kỹ càng, khỏe mạnh, thể hiện mong muốn con cháu trong gia đình được vững vàng, may mắn, thuận lợi trong mọi việc.
Bên cạnh đó, mâm lễ sạch sẽ và trang nhã còn phản ánh tấm lòng của gia chủ, sự kính trọng đối với thần linh, và giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống Việt Nam. Không gian cúng bày tươm tất, hương khói nghi ngút sẽ giúp gia chủ gửi gắm ước vọng về một năm mới bình an, hạnh phúc, tài lộc dồi dào, đồng thời tạo cảm giác ấm cúng, gắn kết các thành viên trong gia đình trong dịp cuối năm.
Việc cúng ông Công ông Táo, dù ở bếp hay bàn thờ, chính là dịp để mỗi người thể hiện sự biết ơn, duy trì tín ngưỡng dân gian và gìn giữ truyền thống lâu đời, góp phần làm phong phú đời sống tâm linh, đồng thời nhắc nhở con cháu luôn trân trọng và giữ gìn những giá trị văn hóa quý báu.