Luật Chứng khoán sửa đổi: Siết chặt giao dịch nội bộ và áp dụng mô hình CCP

Cần thiết sửa đổi để bảo vệ nhà đầu tư

Sau hơn nửa thập kỷ được ban hành, Luật Chứng khoán hiện hành đang được Bộ Tài chính lên kế hoạch sửa đổi trong Dự án Luật sửa đổi một số điều của 7 luật. Mục tiêu của việc sửa đổi lần này là tạo ra một môi trường đầu tư an toàn và minh bạch hơn cho các nhà đầu tư, đồng thời nâng cao chất lượng và tính minh bạch của thị trường chứng khoán Việt Nam. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán đang ngày càng trở nên phức tạp và quy mô giao dịch ngày càng lớn, việc cập nhật và hoàn thiện các quy định pháp luật là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Một trong những thay đổi quan trọng nhất trong lần sửa đổi này là việc bổ sung các quy định nhằm tăng cường bảo vệ nhà đầu tư. Cụ thể, dự thảo Luật Chứng khoán mới sẽ đưa ra các quy định cụ thể về trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân trong việc nộp hồ sơ và lập tài liệu báo cáo, nhằm đảm bảo rằng thông tin cung cấp cho nhà đầu tư là chính xác, đáng tin cậy và minh bạch. Đây là một bước đi quan trọng nhằm hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư, đặc biệt là trong bối cảnh các hành vi thao túng thị trường và vi phạm quy định đang ngày càng gia tăng.

Mục tiêu của việc sửa đổi lần này là tạo ra một môi trường đầu tư an toàn và minh bạch hơn cho các nhà đầu tư, đồng thời nâng cao chất lượng và tính minh bạch của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo dự thảo, những hành vi vi phạm như mua bán cổ phần "chui" của cổ đông nội bộ sẽ bị nghiêm cấm hoàn toàn. Cụ thể, giao dịch của người nội bộ công ty đại chúng, quỹ đại chúng và người có liên quan sẽ bị cấm nếu không công bố thông tin về việc dự kiến giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đại chúng. Việc này không chỉ giúp bảo vệ nhà đầu tư khỏi các thông tin nội bộ bị lợi dụng mà còn góp phần tăng cường tính minh bạch và công bằng trên thị trường chứng khoán.

Dự thảo cũng luật hóa các quy định về hành vi thao túng thị trường chứng khoán từ Nghị định 156/2020/NĐ-CP. Các hành vi cụ thể như mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường để tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó sẽ bị xử lý nghiêm. Ngoài ra, các hành vi như đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng một ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự cũng sẽ bị cấm. Những biện pháp này nhằm ngăn chặn các hành vi thao túng giá cả, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và đảm bảo thị trường vận hành một cách minh bạch và hiệu quả.

Tiêu chuẩn mới cho nhà đầu tư chuyên nghiệp

Trong lần sửa đổi này, một nội dung khác cũng được chú trọng là việc bổ sung các tiêu chuẩn mới cho nhà đầu tư chuyên nghiệp. Theo dự thảo Luật Chứng khoán, để được công nhận là nhà đầu tư chuyên nghiệp, cá nhân phải đáp ứng các yêu cầu về kinh nghiệm đầu tư và khả năng tài chính. Cụ thể, nhà đầu tư phải tham gia đầu tư chứng khoán trong ít nhất 2 năm, với tần suất giao dịch tối thiểu 10 lần mỗi quý trong 4 quý gần nhất. Ngoài ra, điều kiện về thu nhập tối thiểu 1 tỷ đồng/năm phải được duy trì trong 2 năm gần nhất.

Ông Hoàng Văn Thu, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết việc điều chỉnh tiêu chuẩn nhà đầu tư chuyên nghiệp trong Luật Chứng khoán là rất cấp bách. Theo ông, việc nâng cao tiêu chuẩn cho nhà đầu tư chuyên nghiệp sẽ giúp tăng cường khả năng đánh giá rủi ro và hiểu biết về doanh nghiệp của nhà đầu tư, từ đó giảm thiểu rủi ro cho cả thị trường. Điều này không chỉ đảm bảo rằng các nhà đầu tư có đủ năng lực để tham gia vào các giao dịch phức tạp mà còn góp phần tăng cường tính chuyên nghiệp và ổn định của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật Chứng khoán cũng mở rộng phạm vi của nhóm nhà đầu tư chuyên nghiệp, bao gồm cả các tổ chức và cá nhân nước ngoài. Điều này sẽ giúp thu hút thêm nguồn vốn đầu tư từ các tổ chức nước ngoài, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng và sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Luật Chứng khoán sửa đổi: Siết chặt giao dịch nội bộ và áp dụng mô hình CCP

Một yếu tố quan trọng khác trong lần sửa đổi Luật Chứng khoán lần này là việc tăng cường năng lực giám sát và thực thi pháp luật của các cơ quan chức năng.

Mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) và những ý kiến trái chiều

Một điểm đáng chú ý khác trong lần sửa đổi này là các quy định liên quan đến mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) và vai trò của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC). Dự thảo Luật Chứng khoán mới đề xuất làm rõ vai trò của ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong việc trở thành thành viên bù trừ trên cả thị trường chứng khoán cơ sở và thị trường phái sinh.

Theo đại diện Bộ Tài chính - cơ quan soạn thảo dự án luật này, trong quá trình xây dựng Nghị định số 155/2020/NĐ-CP và Nghị định số 158/2020/NĐ-CP, đã có quan điểm thống nhất rằng thành viên bù trừ, bao gồm công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài, có thể thực hiện bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán trên cả hai thị trường này. Tuy nhiên, quy định này đã gây ra những tranh cãi khi Ngân hàng Nhà nước cho rằng ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài chỉ nên tham gia bù trừ trên thị trường chứng khoán phái sinh. Nguyên nhân được đưa ra là việc tham gia bù trừ trên cả thị trường cơ sở có thể tạo ra rủi ro lớn trong quan hệ giữa các ngân hàng và ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của họ.

Thực tế, một trong những vướng mắc lớn nhất trong quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi theo tiêu chuẩn của FTSE Russell chính là hoạt động thanh toán bù trừ và việc xử lý các giao dịch thất bại. Giải pháp được đưa ra để đáp ứng yêu cầu này là áp dụng mô hình CCP, trong đó VSDC sẽ đóng vai trò là bên mua của mọi bên bán và bên bán của mọi bên mua.

Tuy nhiên, do còn tồn tại nhiều tranh cãi về vai trò của ngân hàng thương mại trong mô hình CCP, việc áp dụng mô hình này vẫn chưa thể triển khai một cách toàn diện. Ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên VSDC, cho biết để mô hình CCP có thể hoạt động hiệu quả, cần có sự hoàn thiện về pháp lý, đặc biệt là việc cho phép ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài trở thành thành viên bù trừ trực tiếp trên thị trường cơ sở.

Trong khi chờ đợi sự hoàn thiện này, giải pháp tạm thời được đưa ra là các công ty chứng khoán sẽ hỗ trợ thanh toán đối với các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài (NPS). Tuy nhiên, về dài hạn, việc áp dụng mô hình CCP là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình thanh toán bù trừ, cũng như đáp ứng các yêu cầu quốc tế về thị trường chứng khoán.

Tăng cường năng lực giám sát và thực thi pháp luật

Một yếu tố quan trọng khác trong lần sửa đổi Luật Chứng khoán lần này là việc tăng cường năng lực giám sát và thực thi pháp luật của các cơ quan chức năng. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán ngày càng phức tạp và quy mô giao dịch ngày càng lớn, việc đảm bảo rằng các quy định pháp luật được thực thi một cách nghiêm túc và hiệu quả là rất quan trọng.

Dự thảo Luật Chứng khoán mới cũng đề xuất tăng cường quyền hạn cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) trong việc giám sát và xử lý các vi phạm. Điều này bao gồm việc tăng cường các biện pháp xử phạt đối với các hành vi vi phạm, cũng như tăng cường khả năng giám sát các hoạt động giao dịch trên thị trường.

Bên cạnh đó, SSC cũng sẽ được trang bị thêm các công cụ giám sát hiện đại để theo dõi các giao dịch đáng ngờ và phát hiện kịp thời các hành vi vi phạm. Điều này sẽ giúp nâng cao hiệu quả của công tác giám sát và giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.

Tổng quan, việc sửa đổi Luật Chứng khoán lần này không chỉ nhằm mục đích tăng cường bảo vệ nhà đầu tư mà còn góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường chứng khoán Việt Nam. Những thay đổi được đề xuất trong dự thảo Luật Chứng khoán sẽ giúp tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch, công bằng và an toàn hơn, đồng thời nâng cao tính chuyên nghiệp và bền vững.