Lạng Sơn tiên phong tháo gỡ điểm nghẽn cho doanh nghiệp xuất khẩu

Khi tấm C/O trở thành thước đo năng lực hội nhập

Trong chuỗi thương mại quốc tế, Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) không chỉ là tờ giấy hành chính, mà là “tấm hộ chiếu” xác nhận danh tính hàng Việt trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu. Một bộ hồ sơ C/O hợp lệ không chỉ giúp doanh nghiệp được hưởng ưu đãi thuế quan từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA), mà còn thể hiện năng lực tuân thủ, uy tín và tính minh bạch của quốc gia xuất khẩu.

Tuy nhiên, nhiều năm qua, doanh nghiệp tại các tỉnh xa trung ương, nhất là khu vực miền núi và biên giới, vẫn gặp khó trong việc xin cấp C/O. Mỗi lần nộp hồ sơ là một hành trình dài, từ khâu kiểm tra, đối chiếu hồ sơ, đến xác minh nguồn gốc hàng hóa, khiến quy trình tốn kém và kéo dài. Đó cũng là lý do Bộ Công Thương đã quyết định phân cấp thẩm quyền cấp C/O về cho các Sở Công Thương địa phương, một bước cải cách được xem là “gỡ nút thắt” cho hoạt động xuất khẩu, đồng thời nâng cao tính chủ động của cơ quan quản lý tại chỗ.

Giữa bức tranh chung ấy, Lạng Sơn nổi lên như một địa phương tiên phong, không chỉ vì vị trí địa lý chiến lược mà còn bởi năng lực quản lý thương mại và sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho tiến trình phân cấp. Là cửa ngõ giao thương lớn giữa Việt Nam và Trung Quốc, mỗi ngày hàng nghìn tấn hàng hóa qua lại các cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma, Cốc Nam… trong đó phần lớn là nông sản, linh kiện điện tử và hàng tiêu dùng, những mặt hàng cần xác minh xuất xứ rõ ràng để hưởng ưu đãi thuế quan và đảm bảo tuân thủ các FTA.

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Đình Đại, nguyên Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn cho biết: “Việc chuyển thẩm quyền cấp C/O về địa phương là bước đi hợp lý, mang lại lợi ích rõ rệt cho doanh nghiệp. Các doanh nghiệp trong tỉnh không còn phải gửi hồ sơ ra trung ương, mà có thể nộp, xác minh và nhận kết quả ngay tại Sở. Điều này giúp rút ngắn đáng kể thời gian, giảm chi phí, đồng thời tạo sự chủ động trong hoạt động xuất khẩu.”

margin: 15px auto;" />

Thực tế, trước khi được phân cấp chính thức, Lạng Sơn đã là một trong những đơn vị đầu tiên được Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) ủy thác thí điểm cấp C/O cho doanh nghiệp. Nhờ đó, đội ngũ cán bộ của tỉnh đã tích lũy nhiều kinh nghiệm trong thẩm định hồ sơ, hiểu rõ quy tắc xuất xứ, quy định thị trường, và đặc biệt là đặc thù hàng hóa qua biên giới.

Cũng nhờ đó, Lạng Sơn trở thành địa phương hiếm hoi sẵn sàng “vào guồng” ngay khi chủ trương phân cấp có hiệu lực, không bị lúng túng trong vận hành hay kiểm soát quy trình. Đến nay, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đánh giá, thời gian xử lý hồ sơ cấp C/O đã giảm từ vài ngày xuống chỉ còn vài giờ làm việc, hồ sơ điện tử được xử lý trên hệ thống, nhanh gọn, minh bạch.

Tuy nhiên, như ông Nguyễn Đình Đại thẳng thắn chia sẻ, “phân cấp không chỉ là chuyện được giao quyền, mà là được giao thêm trách nhiệm”.

Cấp C/O là công việc có tính kỹ thuật cao, liên quan trực tiếp đến quyền lợi thuế quan của doanh nghiệp và uy tín quốc gia trong thương mại quốc tế. Chỉ một sai sót nhỏ trong xác định quy tắc xuất xứ có thể khiến hàng hóa bị từ chối nhập khẩu, hoặc bị điều tra phòng vệ thương mại. Do đó, khi quyền được chuyển về địa phương, yêu cầu về năng lực chuyên môn, tính minh bạch và cơ chế kiểm soát rủi ro càng phải chặt chẽ hơn.

Lạng Sơn có đặc thù là tỉnh biên giới với lượng hàng hóa biên mậu lớn, nguồn gốc đa dạng, có hàng tạm nhập tái xuất, hàng thu mua trong nước, hàng quá cảnh… Việc xác minh xuất xứ đối với những mặt hàng có nguồn thu gom từ nhiều địa phương khác nhau (như hạt điều, gỗ, nông sản chế biến) luôn là bài toán phức tạp. Cán bộ cấp C/O phải có năng lực phân định rõ giữa “nguồn gốc thương mại” và “xuất xứ thực tế” để tránh gian lận.

Một khó khăn khác là nguồn nhân lực chuyên sâu về quy tắc xuất xứ còn hạn chế, trong khi quy định của từng FTA lại có sự khác biệt. Vì vậy, việc đào tạo, cập nhật kiến thức và ứng dụng công nghệ thông tin trong thẩm định hồ sơ là yêu cầu bắt buộc nếu muốn đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong quá trình cấp C/O.

Phân cấp để phát huy sức mạnh địa phương và giữ uy tín hàng Việt

Nhận thức rõ tầm quan trọng của nhiệm vụ, Sở Công Thương Lạng Sơn đã chủ động triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ hoàn thiện hạ tầng pháp lý đến nâng cao năng lực cán bộ và đồng hành cùng doanh nghiệp.

Thứ nhất, Sở đã hoàn tất quy trình phân cấp, ủy quyền của UBND tỉnh cho Giám đốc Sở Công Thương để đảm nhiệm toàn quyền cấp C/O, đồng thời báo cáo Bộ Công Thương để đăng ký chữ ký, con dấu và danh sách cán bộ thẩm định theo quy định. Đây là điều kiện cần để bảo đảm tính pháp lý và chuẩn hóa bộ máy.

Thứ hai, Sở đã đưa hệ thống điện tử eCOSys vào vận hành, nền tảng số do Bộ Công Thương quản lý, cho phép doanh nghiệp nộp hồ sơ trực tuyến, tra cứu tiến độ và nhận kết quả ngay trên hệ thống. Cách làm này không chỉ rút ngắn thời gian, giảm tải khâu đối chiếu thủ công, mà còn minh bạch hóa toàn bộ quy trình cấp C/O, giúp hạn chế rủi ro gian lận.

Thứ ba, Sở tổ chức các buổi tập huấn định kỳ và đối thoại doanh nghiệp, hướng dẫn cụ thể quy tắc xuất xứ theo từng FTA, đặc biệt là các thị trường có quy định chặt chẽ như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản. Các doanh nghiệp nhỏ, mới tham gia xuất khẩu được tư vấn chi tiết từ cách kê khai hồ sơ, xác minh nguồn gốc nguyên liệu, đến xử lý tình huống trong quá trình hậu kiểm.

“Cùng với đó, chúng tôi phối hợp chặt chẽ với hải quan, biên phòng và chính quyền cửa khẩu trong việc giám sát và xác minh thực tế hàng hóa. Sự phối hợp liên ngành này giúp giảm thiểu rủi ro, tăng độ tin cậy của C/O do địa phương cấp”, ông Đại chia sẻ. 

Nhờ các bước chuẩn bị bài bản, Lạng Sơn không chỉ vận hành hiệu quả quy trình cấp C/O tại chỗ mà còn trở thành điểm tham chiếu cho nhiều địa phương khác trong công tác thực hiện nhiệm vụ được phân cấp từ Bộ Công Thương.

Phân cấp thẩm quyền cấp C/O không chỉ là cải cách hành chính, mà là sự chuyển đổi trong tư duy quản lý nhà nước, từ “xin - cho” sang “phục vụ - hỗ trợ”. Khi địa phương được trao quyền, họ không chỉ giải quyết nhanh hơn cho doanh nghiệp, mà còn chịu trách nhiệm cao hơn với uy tín hàng hóa mang thương hiệu Việt Nam. Trường hợp của Lạng Sơn cho thấy, nếu địa phương có sự chuẩn bị nghiêm túc, nhân lực chuyên sâu và tinh thần đồng hành cùng doanh nghiệp, việc phân cấp không chỉ giảm tải cho trung ương mà còn mở rộng năng lực hội nhập cho từng vùng, từng tỉnh.

Từ mô hình của Lạng Sơn, có thể kỳ vọng rằng trong thời gian tới, hệ thống cấp C/O của Việt Nam sẽ hoạt động linh hoạt, minh bạch và gắn chặt với thực tiễn sản xuất, xuất khẩu, qua đó khẳng định vị thế hàng Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu.