Tóm tắt: Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng cường độ và tần suất của các hiện tượng thời tiết cực đoan, dẫn đến thiệt hại kinh tế ngày càng tăng. Bài viết phân tích các chiến lược then chốt để xây dựng khả năng phục hồi tài chính ở cấp độ cá nhân, cộng đồng và toàn cầu. Ở cấp độ cá nhân và hộ gia đình, các khuyến nghị bao gồm thiết lập quỹ dự phòng, mua bảo hiểm đầy đủ và đầu tư vào tài sản chịu ảnh hưởng bởi thời tiết. Các chính quyền địa phương nên đa dạng hóa nền kinh tế, nâng cấp cơ sở hạ tầng và khuyến khích doanh nghiệp áp dụng thực hành thông minh với khí hậu. Ở cấp độ quốc gia và quốc tế, các quỹ cứu trợ, chương trình bảo hiểm và cơ chế tín dụng điều kiện là rất cần thiết để hỗ trợ các cộng đồng bị ảnh hưởng. Xây dựng khả năng phục hồi tài chính có thể giúp giảm thiểu thiệt hại kinh tế do biến đổi khí hậu.

Từ khóa: Biến đổi thay đổi; khả năng phục hồi tài chính; môi trường bền vững; rủi ro liên quan đến thời tiết; tài chính bền vững

FINANCIAL RESILIENCE TO CLIMATE SHOCKS AND DISASTERS

Abstract: The occurrence and severity of extreme weather events are being amplified by climate change, resulting in escalating economic damages. This study examines essential approaches to estab-lish financial resilience at the individual, societal, and global scales. At the individual and household level, it is advised to create contingency funds, acquire sufficient insurance cover-age, and invest in assets that are resistant to weather-related risks. Municipal authorities ought to implement measures aimed at broadening economic base, enhancing infrastructure, and promoting the adoption of environmentally sustainable practices by businesses. Relief funds, insurance systems, and conditional credit methods play a crucial role in providing support to afflicted communities at both national and international levels. Developing financial resilience helps mitigate the economic impact of climate change.

Keywords: Climate change, environmentally sustainable, financial resilience, sustainable finances, weath-er-related risks

1. Giới thiệu

Tốc độ của biến đổi khí hậu đang diễn biến nhanh chóng khiến cường độ và tần suất xảy ra thiên tai tự nhiên tăng mạnh trên khắp thế giới. Từ cơn bão tàn phá Fiona và Ian gây thiệt hại hơn 100 tỷ USD vào năm 2022, đến trận lũ lụt thảm khốc ở Pakistan khiến 33 triệu người phải sơ tán vào mùa hè năm 2022, các hiện tượng thời tiết cực đoan đang trở nên dữ dội và nguy hiểm hơn mỗi năm (IPCC, 2022). Tác động kinh tế của các thảm họa khí hậu đạt 270 tỷ USD toàn cầu chỉ riêng trong năm 2022 (Aon, 2023). Ngoài các chi phí ngắn hạn, thiên tai khí hậu gây ra những khó khăn kéo dài cho các cộng đồng bị ảnh hưởng, từ cơ sở hạ tầng bị phá hủy đến mất thu nhập, mùa màng và gia súc nuôi cất dưỡng sinh kế (Hallegatte và cộng sự, 2016). Chỉ với các tổn thất từ đợt nắng nóng gần đây ở châu Âu đã phá hủy mùa lúa mì (Damian, 2023) và lũ lụt ở khu vực Bangladesh đã gây ra tổn thất nông nghiệp 1,5 tỷ USD (Ministry of Environ-ment and Forests, 2012).

Xây dựng khả năng phục hồi và ổn định tài chính ở cấp độ cá nhân, chính phủ và toàn cầu là điều cực kỳ quan trọng để chuẩn bị, ứng phó và phục hồi hiệu quả trước các cú sốc do biến đổi đổi khí hậu. Các sáng kiến lập kế hoạch và giảm thiểu rủi ro tài chính - từ quỹ dự phòng khẩn cấp của hộ gia đình đến các cơ chế tín dụng điều kiện giữa các quốc gia - sẽ quyết định mức độ con người được trang bị để đối phó với tính không ổn định của khí hậu ngày càng tăng (GCA, 2019). Khi tổng số thiệt hại kinh tế liên quan đến khí hậu được dự báo đạt 1 nghìn tỷ USD hằng năm vào năm 2050, chúng ta phải hành động ngay bây giờ để tăng cường các biện pháp tăng khả năng phục hồi trong mọi khía cạnh của xã hội (Swiss Re Institute, 2021).

2. Chi phí ngày càng tăng của thảm họa khí hậu

Tần suất và mức độ nghiêm trọng ngày càng tăng của các thảm họa khí hậu khiến các tổn thất kinh tế ngày càng gia tăng. Theo một báo cáo gần đây của Trung tâm Nghiên cứu Dịch tễ Thảm họa (CRED), đã có sự gia tăng 74% sự kiện thiên tai liên quan đến khí hậu và 75% gia tăng thiệt hại kinh tế kể từ năm 2000 so với hai thập kỷ trước đó (CRED & UNISDR, 2018). Các tác động của độ dữ dội ngày càng gia tăng này là rất sâu rộng:

Nắng nóng chưa từng có, như nhiệt độ vượt quá 45°C khắp châu Âu vào năm 2022, đang biến dạng cơ sở hạ tầng, phá vỡ nền nông nghiệp, gây áp lực cho lưới điện và đe dọa sinh mạng con người (IPCC, 2021). Thiệt hại về người cũng rất lớn – đợt nắng nóng châu Âu năm 2003 được cho là đóng góp vào 70.000 ca tử vong vượt dự kiến trong khi đợt nắng nóng mùa hè năm 2022 ước tính đã gây ra hơn 70.000 ca tử vong sớm (Lauren, 2023).

Cường độ của bão và bão nhiệt đới đang gia tăng do nước biển ấm cung cấp nhiều năng lượng hơn, thể hiện ở cơn bão Ian gây ra hơn 100 tỷ USD thiệt hại ở Florida và miền Đông Nam Hoa Kỳ vào tháng 9/2022 (Aon, 2023). Ian cũng là cơn bão chết người nhất ở Hoa Kỳ kể từ năm 2017.

Số lượng thảm họa lũ lụt đã tăng gấp đôi kể từ năm 2004 so với các thập kỷ trước đó (IPCC 2022). Trận lũ lụt thảm khốc ở Pakistan vào mùa hè năm 2022 đã khiến 33 triệu người phải sơ tán và phá hủy hơn 2 triệu mẫu lúa mì và 4 triệu gia súc quan trọng đối với ổn định kinh tế nông thôn (Austin, 2022).

Tổng chi phí kinh tế tiếp tục leo thang, lên đến trung bình 2% GDP toàn cầu hằng năm và đe doạ vượt đến 1 nghìn tỷ USD mỗi năm vào năm 2050 theo các ước tính của Viện Nghiên cứu Swiss Re (2021). Trong khi các nước có thu nhập thấp đối mặt với rủi ro khí hậu lớn nhất tương đối, các nước giàu cũng tiếp tục phơi mình trước các chi phí tuyệt đối lớn. Nếu biến đổi khí hậu tiếp diễn, cực đoan khí hậu sẽ xảy ra thường xuyên và phá hoại hơn ở mọi nơi. Ngoài thiệt hại thảm họa trực tiếp, các cộng đồng khắp nơi đối mặt với việc mất nhà cửa, công việc, cơ sở hạ tầng và bất định về sự ổn định trong tương lai mà không có những nỗ lực hợp tác để thích ứng.

3. Xây dựng khả năng phục hồi tài chính cá nhân và hộ gia đình

Xây dựng khả năng phục hồi tài chính ở cấp độ cá nhân và hộ gia đình là điều cơ bản để chịu đựng những cú sốc khí hậu. Một cuộc khảo sát toàn cầu gần đây được thực hiện bởi FM Global (2023) đã nêu ra một số biện pháp lập kế hoạch tài chính hiệu quả để đối phó với sự gián đoạn khí hậu ngày càng gia tăng:

Các quỹ tiết kiệm khẩn cấp cho phép các hộ gia đình xử lý các tác động thảm họa, chi phí di dời và gián đoạn khả năng làm việc trong giai đoạn sau sự kiện. Các chuyên gia thường khuyến nghị nhằm mục tiêu tiết kiệm tương đương với 3-6 tháng chi tiêu sinh hoạt để phòng ngừa khả năng thu nhập bị mất trong thời gian dài sau các thảm họa (Clark và cộng sự, 2021).

Bảo hiểm đầy đủ bao gồm bảo hiểm nhà, bảo hiểm thuê, lũ lụt, hỏa hoạn, mùa màng, gia súc và các chính sách bảo hiểm khác cung cấp khoản thanh toán phù hợp với các loại thiệt hại thảm họa khác nhau. Tuy nhiên, trên toàn cầu vẫn còn khoảng trống lớn về bảo hiểm - chỉ có 30% tổn thất được bảo hiểm trong thập kỷ qua (Viện Swiss Re, 2021). Chính phủ có thể tạo điều kiện cho nhiều người tiếp cận nhiều hơn đối với bảo hiểm giá phải chăng thông qua các chương trình giáo dục tài chính và trợ cấp nhắm đến các nhóm dân tộc thiểu số. Các sản phẩm bảo hiểm vi mô dựa theo chỉ số cũng cho thấy tiềm năng lớn để góp phần đóng khoảng cách về bảo hiểm.

Tích lũy tài sản và giảm thiểu rủi ro thông qua đầu tư vào nhà ở, hạ tầng nước, cơ sở hạ tầng chống chịu thiên tai, dự trữ khẩn cấp và cách tiếp cận như nông nghiệp chịu hạn tốt và bảo vệ hệ sinh thái. Các hộ gia đình có khả năng cải tiến này trước thảm họa thay vì sau các sự kiện sẽ phải chịu chi phí xây dựng lại khả năng phục hồi tài chính đối với cú sốc và thảm họa khí hậu thấp hơn 25-50% (Hallegatte và cộng sự, 2016).

Đảm bảo thu nhập liên tục thông qua xây dựng kỹ năng nghề, nhóm tài chính vi mô và việc làm, cây trồng và sinh kế đa dạng không tập trung vào một ngành dễ bị ảnh hưởng bởi khí hậu. Đa dạng hóa cây trồng và kết hợp sinh kế đã được chứng minh là chiến lược hiệu quả trong việc tăng cường khả năng chống chịu khí hậu của nông dân trên toàn thế giới.

Để xây dựng khả năng phục hồi tài chính, cần loại bỏ các rào cản đối với khả năng chuẩn bị của các nhóm có thu nhập thấp và bị thiệt thòi. Con đường tiến lên phía trước nằm ở việc mở rộng tài chính thông qua các cơ chế tín dụng với chi phí phải chăng và mạng an toàn xã hội cung cấp đệm mà không làm trầm trọng thêm các rủi ro nợ nần.

4. Xây dựng nền kinh tế địa phương có khả năng phục hồi với khí hậu

Xây dựng khả năng phục hồi tài chính chống lại sự gia tăng của những rối loạn khí hậu đòi hỏi phải có kế hoạch kinh tế có chủ ý của chính quyền địa phương và quốc gia. Các sáng kiến và đầu tư của khu vực công là điều cần thiết để tạo điều kiện cho khu vực tư nhân thích ứng và khắc phục các điểm yếu. Một số lĩnh vực then chốt để can thiệp bao gồm:

(i) Đa dạng hóa công việc và ngành công nghiệp địa phương để giảm thiểu rủi ro trước các rủi ro khí hậu. Chẳng hạn, các cộng đồng tập trung vào du lịch mùa đông, đánh bắt cá hoặc nông nghiệp tưới tiêu nặng đều rất dễ bị tổn thương bởi mùa đông ấm lên, nhiệt đới hóa đại dương hoặc hạn hán. Khuyến khích mục tiêu và đào tạo nghề giúp chuyển đổi nền kinh tế hướng đến khả năng phục hồi phân tán hơn.

(ii) Xây dựng lại cơ sở hạ tầng bị phá hủy, từ lưới điện đến hệ thống giao thông, để chịu được các hiện tượng thời tiết cực đoan trong tương lai thông qua các hướng dẫn nghiêm ngặt về khả năng phục hồi. Khuyến khích khu vực tư nhân vượt quá các tiêu chuẩn ngay cả khi công trình công cộng đáp ứng các tiêu chuẩn mới là hết sức cần thiết. Ví dụ, Khung Cơ sở hạ tầng bền vững của Liên minh Châu Âu cung cấp phân loại khả năng phục hồi khí hậu để thu hút tài chính (EU Technical Expert Group on Sustainable Finance, 2020).

(iii) Tiến hành đánh giá chi tiết về tính dễ bị tổn thương do khí hậu trên các khu vực và lĩnh vực kinh tế, sau đó xây dựng chiến lược thích ứng phù hợp để xác định và giải quyết các điểm yếu cấp thiết. Việc lập kế hoạch nâng cao khả năng phục hồi xem xét kỹ các yếu tố rủi ro trong tương lai như mực nước biển dâng, thay đổi vùng trồng cây phù hợp và lượng mưa cực đoan ngày càng tăng.

(iv) Xây dựng năng lực khả năng phục hồi khí hậu địa phương thông qua các chương trình đào tạo, tài nguyên lập kế hoạch và đầu tư vào các hệ thống cảnh báo sớm và truyền thông để thúc đẩy sự chuẩn bị sẵn sàng. Một dân cư được thông báo, trao quyền là tuyến đầu ứng phó và phục hồi trong thời kỳ thảm họa.

(v) Khuyến khích khu vực xây dựng, nông nghiệp, ngư nghiệp và các ngành khác thông qua các khoản trợ cấp, giảm thuế và trợ cấp để đẩy nhanh việc áp dụng các thực tiễn bền vững thông minh với khí hậu.

Các nền kinh tế phát triển chắc chắn có nhiều nguồn lực hơn để dành cho các sáng kiến về khả năng phục hồi. Nhưng các nỗ lực có chủ ý, chủ động để chuyển đổi công nghiệp và cơ sở hạ tầng địa phương sẽ mang lại sự cải thiện rõ rệt trong khả năng chịu đựng tài chính các cú sốc khí hậu không thể tránh khỏi ở các cộng đồng trên toàn thế giới (GCA, 2019).

5. Hệ thống hỗ trợ quốc gia và quốc tế

Trong khi các cá nhân và cộng đồng có năng lực hạn chế để chịu đựng các thảm họa khí hậu quy mô lớn, các chính phủ quốc gia và hợp tác toàn cầu có thể cung cấp các biện pháp hỗ trợ thiết yếu ở quy mô lớn. Một số sáng kiến có tác động cao cần ở cấp độ cao hơn này bao gồm:

(i) Các quỹ cứu trợ và dự phòng khẩn cấp có thể triển khai nhanh chóng đến các khu vực chịu ảnh hưởng thiệt hại do thiên tai mà không bị trì hoãn lập pháp kéo dài. Ví dụ, Quỹ Đoàn kết châu Âu đã chi trả 279 triệu Euro cho Croatia chỉ trong vòng 2 tháng sau trận động đất tàn phá năm 2020 (EC, 2020). Các Bộ Tài chính trên thế giới phải ưu tiên xây dựng các quỹ này để tạo điều kiện ứng phó nhanh chóng.

(ii) Các quỹ bảo hiểm và cơ sở bảo hiểm nông nghiệp, thiên tai quốc gia hoặc đa quốc gia có nhiệm vụ phân phối hiệu quả các khoản thanh toán và tài trợ cho việc tái thiết ở quy mô quốc gia hoặc nhiều quốc gia khi thời tiết cực đoan phá hủy ở quy mô khu vực. Các tham số về trợ cấp phí bảo hiểm, cấu trúc bảo hiểm vi mô và điều kiện hội đủ rõ ràng đòi hỏi thiết kế và giám sát quy định ở cấp quốc gia.

(iii) Các cơ chế tín dụng có điều kiện cho phép các chính phủ quốc gia dễ bị tổn thương nhanh chóng tiếp cận nguồn vốn tái thiết ưu đãi sau khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp khí hậu, mà không phải trải qua các thủ tục đăng ký khoản vay thông thường. Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới gần đây đề xuất phát triển các quỹ hành động phục hồi nhanh chóng này.

(iv) Mở rộng hợp tác toàn cầu để xác định các rủi ro khí hậu trong và giữa các biên giới, triển khai công nghệ cảnh báo sớm đến các khu vực dễ bị tổn thương nhất và chia sẻ kinh nghiệm về các chiến lược khả năng phục hồi hiệu quả. Các mạng lưới trao đổi kiến thức như Liên minh Đầu tư có Khả năng Phục hồi với Khí hậu là rất cần thiết (CCRI, 2021).

Trong khi không quốc gia nào được miễn nhiễm với biến đổi khí hậu gia tăng, các cam kết quốc tế là điều cần thiết để xây dựng khả năng phục hồi ở những nơi bị hạn chế về năng lực quốc gia. Các tổ chức như Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC), Ngân hàng Thế giới, các ngân hàng phát triển khu vực và các diễn đàn như COP27, COP28... cung cấp nền tảng để cam kết với các mục tiêu tài trợ thích ứng và tăng cường khả năng phục hồi tham vọng cùng với các mục tiêu giảm phát thải truyền thống. Bằng cách giải quyết trực tiếp tính dễ bị tổn thương do khí hậu trong các nước đang phát triển dễ bị tổn thương nhất, cả thế giới có thể tiến tới tăng cường khả năng phục hồi đối với sự bất ổn môi trường gia tăng.

6. Kết luận

Khi tốc độ diễn biến nhanh chóng của biến đổi khí hậu làm gia tăng các mối nguy hiểm thời tiết cực đoan trên toàn thế giới, xây dựng khả năng phục hồi tài chính đã trở thành ưu tiên cấp bách ở tất cả các cấp độ xã hội. Cá nhân và hộ gia đình phải xây dựng quỹ dự phòng cho những ngày mưa, mua bảo hiểm bảo vệ và đầu tư vào các thích ứng giảm thiểu rủi ro khí hậu từ cơ sở hạ tầng kiên cố đến đa dạng hóa cây trồng (Hallegatte và cộng sự, 2016). Chính quyền địa phương và quốc gia cần định hình lại chính sách, động lực và cơ sở hạ tầng để tạo điều kiện thích ứng khí hậu trong khu vực tư nhân trong khi các cộng đồng dễ bị tổn thương đòi hỏi sự hỗ trợ đặc biệt. Ở phạm vi toàn cầu, các quỹ cứu trợ khẩn cấp, các chương trình bảo hiểm và các cơ chế tài chính điều kiện giữa các quốc gia là những biện pháp hỗ trợ thiết yếu khi thảm họa vượt quá khả năng ứng phó của địa phương.

Mặc dù chi phí ban đầu cho các sáng kiến xây dựng khả năng phục hồi là đáng kể, nhưng còn nhỏ bé so với những tổn thất kinh tế và khủng hoảng nhân đạo không thể đong đếm được do biến đổi khí hậu không kiểm soát. Khả năng phục hồi tài chính tăng lên cũng mở ra đổi mới, tạo việc làm và cho phép tăng trưởng kinh tế bền vững thay vì chỉ sống cầm hơi trong kỷ nguyên khí hậu rối loạn mới. Chúng ta có cửa sổ thời gian ngày càng thu hẹp để tham vọng thực hiện các nỗ lực tăng cường khả năng chống chịu được nêu ra ở đây trước khi xảy ra tổn thất xã hội và môi trường không thể đảo ngược. Các giải pháp đã nằm trước mắt chúng ta; điều còn lại là triệu tập quyết tâm để bảo vệ sự thịnh vượng chung của toàn xã hội, chống lại tình trạng khẩn cấp về biến đổi khí hậu đang lan rộng khắp nơi trên thế giới

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

- Austin, R. (2022). Pakistan Hit by Deadly Floods of ‘Epic Proportions’. The New York Times. #

- CCRI. (2021). Coalition for Climate Resilient Investment (CCRI).

#

(CCRI)

- CRED & UNISDR. (2018). Economic Losses, Poverty and Disasters: 1998-2021. Centre for Research on the Epidemiology of Disasters and United Nations Office for Disaster Risk Reduc-tion.

- #

- EC. (2020). EU Solidarity Fund. European Commission.

- #

- EU Technical Expert Group on Sustainable Finance. (2020). Taxonomy Report: Technical Annex. European Commission. #

- GCA. (2019). Adapt now: a global call for leadership on climate resilience. Global Center on Adaptation and World Resources Institute. #

- FM Global. (2023). 2023 FM GLOBAL RESILIENCE INDEX. Impact Forecasting. #

- Hallegatte, S., Vogt-Schilb, A., Bangalore, M., & Rozenberg, J. (2016). Unbreakable: building the resilience of the poor in the face of natural disasters. World Bank Publications. #

- Lauren, Ch. (2023). More than 70,000 people may have died due to 2022 summer heatwaves in Europe. Euronews. #

- IPCC. (2022). Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Intergovernmen-tal Panel on Climate Change. #

- Clark, R. L., Annamaria, L., and Olivia S. M. (2021). Financial Fragility during the COVID-19 Pandemic. AEA Papers and Proceedings, 111: 292-96.

- #

- Damian, C. (2023). ‘Frightening’: record-busting heat and drought hit Europe in 2022. The Guardian. #

- OECD. (2022). Climate-resilient Infrastructure. Organization for Economic Cooperation and Development. #

- Ministry of Environment and Forests. (2012). Second National Communication of Bangladesh to the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Bangladesh. #

- Swiss Re Institute. (2021). The economics of climate change. Swiss Re. #

Bài đăng trên Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ số 5 năm 2024