"Hồi sinh" Đông Pao sau 7 năm: Việt Nam sắp có dự án đất hiếm thuộc top lớn nhất thế giới

Khởi động lại Đông Pao

Việt Nam đang có kế hoạch khởi động lại mỏ đất hiếm lớn nhất vào năm 2024, dự kiến do FDI hậu thuẫn, có thể sánh ngang với dự án lớn nhất thế giới, theo nguồn tin của Reuters.

Việc xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm, bao gồm phát triển năng lực tinh chế quặng thành kim loại có thể ứng dụng trong nam châm cho xe điện, điện thoại thông minh và tua-bin gió.

Một cánh đồng lúa, nơi nhà máy chế biến đất hiếm được quy hoạch gần mỏ Bắc Nậm Xe, là một xã thuộc huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, Việt Nam. Nguồn: Reuters

Theo Tessa Kutscher, Giám đốc điều hành Blackstone Minerals Ltd (BSX.AX) của Australia, bước đầu Việt Nam dự định tổ chức đấu thầu nhiều lô tại mỏ Đông Pao trước thời điểm cuối năm nay.

Ông Lưu Anh Tuấn, Chủ tịch Công ty CP Đất hiếm Việt Nam (VTRE), là đối tác của Blackstone trong dự án, cho biết thời gian đấu giá có thể thay đổi nhưng Chính phủ có kế hoạch khởi động lại mỏ vào năm tới.

Đề xuất khởi động lại Đông Pao - nơi mà lịch trình, quy mô và mức độ hỗ trợ tài chính nước ngoài chưa được báo cáo trước đây sắp diễn ra, khi nhiều quốc gia lo ngại về khả năng bị gián đoạn nguồn cung do sự kiểm soát của Trung Quốc đối với các khoáng sản chiến lược và tranh chấp của nước này giữa Mỹ và các đồng minh. Bắc Kinh năm nay đã áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với các kim loại nhỏ được sử dụng trong chất bán dẫn, điều mà một cố vấn chính sách có ảnh hưởng của Trung Quốc cảnh báo “chỉ là bước khởi đầu”.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Việt Nam có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai. Nhưng phần lớn chúng vẫn chưa được khai thác, đầu tư không được khuyến khích do giá thấp. Trung Quốc ấn định gần như độc quyền trên thị trường toàn cầu. Đến thăm Hà Nội trong tháng này để nâng cấp quan hệ song phương, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký một thỏa thuận nhằm tăng cường khả năng thu hút các nhà đầu tư vào trữ lượng đất hiếm của Việt Nam.

Để ngỏ sự tham gia của VinFast?

Trong các cuộc phỏng vấn với Reuters, 12 giám đốc điều hành, nhà đầu tư, nhà phân tích và quan chức nước ngoài đã mô tả các kế hoạch dành cho Việt Nam, cho thấy cuộc thảo luận về việc giảm rủi ro chuỗi cung ứng nhằm bớt lệ thuộc vào Trung Quốc đang chuyển thành hành động như thế nào. Một số thừa nhận những khó khăn trong việc hình thành một trung tâm đất hiếm nhưng cho biết, bước đi này của Việt Nam có đồng thời xoa dịu những lo lắng về mặt nguồn cung chiến lược, ngay cả khi Trung Quốc vẫn chiếm ưu thế.

Kutscher cho biết khoản đầu tư của Blackstone vào dự án sẽ trị giá khoảng 100 triệu USD nếu chiến thắng. Bà nói thêm rằng, công ty đang nói chuyện với các khách hàng tiềm năng, bao gồm các nhà sản xuất ô tô điện VinFast và Rivian (RIVN.O), về các hợp đồng khả thi với mức giá ấn định trước, để bảo vệ các nhà cung cấp khỏi biến động thị trường và đảm bảo cho người mua một chuỗi cung ứng an toàn.

Việc ấn định các thỏa thuận như vậy sẽ giải quyết trở ngại mà các nhà phát triển ở Việt Nam phải đối mặt. Trong những năm gần đây, các nhà đầu tư Nhật Bản như Toyota Tsusho và Sojitz đã từ bỏ các dự án tại Đông Pao sau khi Trung Quốc tăng nguồn cung, khiến giá cả sụt giảm. Tuy nhiên, Dylan Kelly, thuộc công ty đầu tư Terra Capital, cho biết, mặc dù tập trung vào việc giảm rủi ro, nhưng vẫn chưa rõ liệu khách hàng có sẵn sàng trả thêm tiền cho Việt Nam hay không, đồng thời lưu ý rằng thị trường nói chung vẫn chưa có tín hiệu rõ ràng.

Khi được hỏi về sự tham gia tiềm năng của VinFast, người phát ngôn của công ty mẹ VinFast cho biết, đơn vị phụ trách thu mua nguyên liệu thô của tập đoàn, VinES, không có kế hoạch hiện tại với Blackstone liên quan đến đất hiếm. Ông không đề cập cụ thể đến các câu hỏi tiếp theo về VinFast. Về phía Rivian, công ty đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Đất hiếm ở Đông Pao chủ yếu ở dạng nhẹ, dễ tiếp cận

Theo một quan chức của công ty khai thác đất hiếm, việc khai thác hiệu quả mỏ Đông Pao – vốn đã không hoạt động trong ít nhất 7 năm, sẽ đưa Việt Nam gia nhập nhóm sản xuất đất hiếm hàng đầu.

Nhưng việc tinh chế đất hiếm rất phức tạp và Trung Quốc kiểm soát nhiều công nghệ chế biến. Theo Blackstone, trữ lượng ước tính của Đông Pao cũng cần được đánh giá lại bằng các phương pháp hiện đại. Tuy nhiên, đất hiếm ở Đông Pao tương đối dễ tiếp cận và chủ yếu tập trung ở quặng bastnaesite (thường chứa nhiều đất hiếm nhẹ và ít đất hiếm nặng), theo Đại học Mỏ Địa chất Hà Nội.

Chúng thường giàu cerium, được sử dụng trong màn hình phẳng và lanthanides (một chuỗi gồm 15 nguyên tố kim loại, chẳng hạn như praseodymium và neodymium) để chế tạo nam châm neodymium-sắt-boron (NdFeB).

Mộc Trà việt hóa

Ông Tuấn cho biết, VTRE hy vọng giành được nhượng quyền cho phép họ khai thác khoảng 10.000 tấn oxit đất hiếm (REO) mỗi năm, tương đương gần 1/3 sản lượng dự kiến ​​hàng năm của mỏ. Ông cho biết việc sản xuất có thể bắt đầu vào khoảng cuối năm 2024. Điều đó sẽ khiến sản lượng của Đông Pao thấp hơn một chút so với Mountain Pass của California, một trong những mỏ lớn nhất thế giới, nơi sản xuất 43.000 tấn REO vào năm 2022, theo USGS.

Việt Nam cũng có kế hoạch phát triển thêm các mỏ khác. Vào tháng 7, Hà Nội đặt mục tiêu sản xuất tới 60.000 tấn REO mỗi năm vào năm 2030. Trung Quốc đặt hạn ngạch nội địa là 210.000 tấn vào năm ngoái.

David Merriman, nhà phân tích nghiên cứu tại công ty tư vấn Project Blue, cho biết những mục tiêu đó sẽ giúp Việt Nam sản xuất từ ​​5 - 15% sản lượng dự kiến ​​của Trung Quốc vào cuối thập kỷ này. Ông kỳ vọng Trung Quốc sẽ tăng sản lượng trong giai đoạn đó.

Sự khuyến khích từ Mỹ - đối tác chiến lược toàn diện của Việt Nam

Theo thông tin của Nhà Trắng, Mỹ đã đồng ý giúp Việt Nam lập bản đồ tài nguyên đất hiếm tốt hơn và “thu hút các khoản đầu tư chất lượng”, một động thái có thể khuyến khích các nhà đầu tư Mỹ đấu thầu vào thị trường đất hiếm của Việt Nam. Dù vậy, Reuters không thể xác định các kế hoạch cụ thể liên quan đến các nhà đầu tư Mỹ đã xuất hiện ở thời điểm này hay chưa.

Trước đây, Mỹ có kế hoạch tham gia ngành công nghiệp này tại Việt Nam chưa mang lại thành công, John Rockhold, chuyên gia tư vấn lĩnh vực đất hiếm tại Hà Nội của Phòng Thương mại Mỹ, cho biết thêm kế hoạch liên quan đến VTRE đã thất bại. Kế hoạch đó sẽ liên quan đến việc vận chuyển đất hiếm do VTRE tinh chế sang Mỹ và có thể đầu tư 200 triệu USD trong tương lai vào Việt Nam, theo một báo cáo riêng mà Reuters đã xem.

Thay vào đó, VTRE vào tháng 4 đã công bố thỏa thuận cung cấp 100 tấn oxit đất hiếm trong năm nay cho Vật liệu Chiến lược Úc (ASM.AX). ASM từ chối bình luận về việc khai thác Đông Pao.

Theo một tuyên bố của Blackstone, một đối tác trong thỏa thuận đó, đang vận hành một mỏ nickel ở Việt Nam và đã xác định rằng nhà máy của họ ở đây có thể xử lý quặng từ Đông Pao.

Tăng gấp 3 công suất xử lý đất hiếm tại miền bắc, xây thêm nhà máy năm 2024

VTRE có kế hoạch đóng một vai trò trong toàn bộ ngành công nghiệp đất hiếm từ khai thác quặng đến các sản phẩm cuối cùng. Ông Tuấn, người cùng vợ sở hữu hầu hết cổ phiếu VTRE, theo danh sách cổ đông mà ông cho Reuters xem. Blackstone cho biết thông tin về quyền sở hữu phù hợp với đánh giá của họ sau quá trình thẩm định.

Mộc Trà việt hóa

Đây không phải là một kế hoạch dễ dàng. Mỹ hiện xuất khẩu quặng đất hiếm sang Trung Quốc để chế biến vì nước này thiếu cơ sở sản xuất.

Một nhà máy VTRE hiện có ở miền Bắc Việt Nam chuyên tách oxit đất hiếm khỏi quặng đã khai thác. Ông Tuấn cho biết, nhà máy có công suất xử lý 5.000 tấn REO mỗi năm nhưng công ty có kế hoạch tăng gấp ba công suất đó để đáp ứng đầu vào từ Đông Pao.

Sau khi được tách ra, các oxit sẽ được chuyển thành kim loại để sử dụng trong nam châm và các ứng dụng công nghiệp khác. Theo Bộ Năng lượng Mỹ, quá trình kim loại hóa được kiểm soát bởi Trung Quốc, quốc gia sản xuất 90% kim loại đất hiếm.

Nhưng, VTRE đang thực hiện một dự án thí điểm xây dựng một nhà máy luyện kim với Setopia của Hàn Quốc. Một quan chức của Setopia nói với Reuters, rằng khoản đầu tư ban đầu sẽ vào khoảng 4 triệu USD, chủ yếu là từ Setopia, và một nhà máy có thể sẵn sàng xây dựng vào năm tới.

Trong ngành công nghiệp hạ nguồn, các công ty nam châm của Hàn Quốc và Trung Quốc chuẩn bị mở nhà máy tại Việt Nam, Reuters đưa tin vào tháng 8.

Dudley Kingsnorth, Giáo sư tại Trường Mỏ Tây Australia thuộc Đại học Curtin cho biết, Việt Nam còn một chặng đường dài phía trước, bao gồm cả việc cải thiện các hoạt động môi trường, để hiện thực hóa các mục tiêu về đất hiếm của mình. Tuy nhiên, ông nói, Việt Nam “có nguồn tài nguyên, chuyên môn khai thác và chế biến để cung cấp các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc”.

Doanh nghiệp quốc tế "ồ ạt" đến Việt Nam săn tìm nguồn đất hiếm Giới quan sát nhận định, Việt Nam đang sở hữu một trữ lượng đất hiếm khá lớn nhưng chưa được khai thác. Vì vậy, nhiều ...

Giá than dự báo duy trì mức cao trong thời gian tới Trung Quốc tăng cường nhập khẩu than từ tháng 7 nhằm bù đắp tình trạng thiếu thủy điện do hạn hán gây ra ở khu ...

Thị trường hàng hóa hôm nay 23/9: Giá dầu hồi phục, xăng xuống mức thấp nhất hai tuần, cà phê thấp nhất một tuần Trên thị trường hàng hóa trong phiên hôm nay, nhóm nông sản, kim loại quý và dầu thô hồi phục. Trong khi đó, chiều ngược ...