Cổ tức thể hiện sức khỏe và chiến lược của doanh nghiệp

Cổ tức là phần lợi nhuận mà doanh nghiệp chia lại cho cổ đông sau khi đã trừ các chi phí, thuế và các khoản trích lập quỹ. Với nhà đầu tư, đây là “trái ngọt” của quá trình nắm giữ cổ phiếu. Tuy nhiên, cách doanh nghiệp chi trả cổ tức – bằng tiền mặt hay cổ phiếu – lại mang những thông điệp khác nhau về tình hình tài chính và định hướng phát triển.

Cổ tức tiền mặt là hình thức cổ đông nhận tiền trực tiếp, thường tính theo mệnh giá cổ phiếu. Ví dụ, nếu doanh nghiệp công bố chia cổ tức 15%, cổ đông nắm giữ 1.000 cổ phiếu mệnh giá 10.000 đồng sẽ nhận được 1,5 triệu đồng tiền mặt. Hình thức này phổ biến ở các doanh nghiệp có dòng tiền dồi dào, lợi nhuận ổn định và ít nhu cầu mở rộng đầu tư. Việc trả cổ tức bằng tiền mặt thể hiện khả năng sinh lời tốt và sức khỏe tài chính bền vững của doanh nghiệp.

Ngược lại, cổ tức bằng cổ phiếu là việc doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu mới để chia cho cổ đông hiện hữu. Ví dụ, tỷ lệ chia 20% đồng nghĩa với việc nhà đầu tư sở hữu 1.000 cổ phiếu sẽ được nhận thêm 200 cổ phiếu mới. Doanh nghiệp thường chọn hình thức này khi muốn giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư, mở rộng sản xuất hoặc gia tăng vốn chủ sở hữu. Đây là lựa chọn phổ biến ở các công ty đang trong giai đoạn tăng trưởng nhanh, cần vốn để mở rộng hoạt động.

Điểm cần lưu ý là khi chia cổ tức bằng cổ phiếu, giá thị trường của cổ phiếu sẽ điều chỉnh giảm tương ứng. Tổng giá trị đầu tư của cổ đông hầu như không thay đổi ngay lập tức, nhưng số lượng cổ phiếu tăng lên. Vì vậy, việc chia cổ tức bằng cổ phiếu không khiến cổ đông giàu hơn ngay, mà chỉ mở ra khả năng sinh lời lớn hơn nếu doanh nghiệp sử dụng hiệu quả nguồn vốn giữ lại.

Lựa chọn hình thức cổ tức phù hợp với mục tiêu đầu tư

Việc doanh nghiệp chia cổ tức bằng tiền hay cổ phiếu phản ánh cách họ cân đối giữa lợi ích cổ đông và nhu cầu phát triển dài hạn. Mỗi hình thức có ưu và nhược điểm riêng, và nhà đầu tư cần hiểu rõ để đưa ra quyết định phù hợp với mục tiêu nắm giữ của mình.

Với cổ tức tiền mặt, ưu điểm lớn nhất là cổ đông nhận được dòng tiền thật. Đây là hình thức mang lại giá trị rõ ràng và giúp nhà đầu tư có thể tái đầu tư hoặc chi tiêu ngay. Các doanh nghiệp trả cổ tức tiền mặt đều đặn thường được xem là có hoạt động ổn định, dòng tiền mạnh và ít rủi ro tài chính. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp chi cổ tức tiền mặt quá cao, lượng vốn tự có sẽ giảm, khiến khả năng mở rộng đầu tư hoặc phát triển dự án mới bị hạn chế. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, việc duy trì cổ tức tiền mặt cao liên tục đôi khi cho thấy doanh nghiệp đang thiếu động lực tăng trưởng mới.

Trong khi đó, cổ tức bằng cổ phiếu lại giúp doanh nghiệp giữ lại nguồn vốn, tăng quy mô và cải thiện năng lực tài chính. Việc phát hành thêm cổ phiếu giúp doanh nghiệp có thêm vốn để đầu tư mở rộng mà không phải vay nợ. Tuy nhiên, nhược điểm là giá cổ phiếu thường giảm tương ứng với tỷ lệ chia và có thể gây pha loãng lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) nếu tăng vốn nhưng lợi nhuận không cải thiện tương xứng. Nhà đầu tư cần xem xét liệu doanh nghiệp chia cổ phiếu để đầu tư thực chất hay chỉ nhằm tạo cảm giác “tăng vốn” trên giấy tờ.

Một yếu tố khác cũng cần lưu ý là thuế thu nhập cá nhân. Cổ tức tiền mặt chịu thuế 5%, trong khi cổ tức bằng cổ phiếu không bị đánh thuế khi nhận mà chỉ tính khi bán ra. Do đó, với nhà đầu tư dài hạn, cổ tức cổ phiếu có thể giúp trì hoãn nghĩa vụ thuế và tối ưu lợi nhuận ròng. Ngược lại, những người cần dòng tiền ngắn hạn sẽ phù hợp hơn với cổ tức tiền mặt.

Cổ tức tốt nhất là cổ tức đến từ doanh nghiệp bền vững

Chính sách cổ tức không chỉ đơn thuần là việc chia lợi nhuận mà còn là thông điệp niềm tin doanh nghiệp gửi đến cổ đông. Một công ty đều đặn chia cổ tức hàng năm, dù bằng tiền hay cổ phiếu, thể hiện khả năng quản trị tài chính tốt và cam kết chia sẻ lợi ích với nhà đầu tư. Ngược lại, việc đột ngột cắt giảm hoặc ngừng chi cổ tức có thể là dấu hiệu cảnh báo về sự suy giảm lợi nhuận hoặc thay đổi chiến lược kinh doanh.

Khi phân tích cổ tức, nhà đầu tư không nên chỉ nhìn vào tỷ lệ phần trăm được chia, mà cần xem xét chất lượng lợi nhuận và tính bền vững của chính sách này. Một doanh nghiệp có thể chia cổ tức thấp nhưng liên tục tăng trưởng lợi nhuận qua các năm vẫn đáng tin cậy hơn công ty chia cổ tức cao nhưng lợi nhuận suy giảm. Tỷ lệ chi trả cổ tức hợp lý (payout ratio) thường nằm trong khoảng 30–50%, vừa đảm bảo lợi ích cổ đông, vừa giữ lại nguồn vốn cho hoạt động đầu tư.

Bên cạnh đó, lịch sử chi trả cổ tức cũng là yếu tố phản ánh tính ổn định. Doanh nghiệp duy trì cổ tức đều đặn nhiều năm, ngay cả trong giai đoạn khó khăn, thường có khả năng quản trị rủi ro tốt và được thị trường đánh giá cao. Với nhà đầu tư dài hạn, đây là những doanh nghiệp đáng để nắm giữ, bởi cổ tức không chỉ mang lại lợi nhuận mà còn thể hiện sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

Cuối cùng, dù nhận cổ tức bằng tiền hay cổ phiếu, điều quan trọng nhất vẫn là chọn đúng doanh nghiệp. Một công ty có nền tảng vững vàng, lợi nhuận tăng trưởng và chiến lược rõ ràng sẽ luôn mang lại giá trị thật cho cổ đông. Cổ tức chỉ là phần thưởng, còn giá trị dài hạn đến từ chính năng lực phát triển bền vững của doanh nghiệp.