FTA Index cần được xem là chỉ tiêu xếp hạng địa phương
Bộ chỉ số FTA Index là công cụ đánh giá mức độ thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) ở cấp địa phương đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.
Đây không chỉ là một thước đo năng lực của các tỉnh, thành phố trong việc hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng cơ hội từ các FTA, mà còn phản ánh mức độ chủ động, khả năng thích ứng của chính cộng đồng doanh nghiệp chủ thể chính trong tiến trình hội nhập kinh tế của đất nước.
Theo kết quả khảo sát từ Bộ Chỉ số, mức độ quan tâm và dành nguồn lực cho việc tìm hiểu, tận dụng FTA của khối doanh nghiệp hiện vẫn chưa cao, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn còn hạn chế về hiểu biết các cam kết FTA, chưa có bộ phận chuyên trách, còn “quẩn quanh” với mô hình gia công truyền thống, chưa thực sự chủ động chuyển mình để khai thác các thị trường có giá trị cao.
TS. Nguyễn Văn Thân đề xuất, Bộ chỉ số FTA Index phải được xếp là một trong những tiêu chí đánh giá, xếp hạng năng lực điều hành của các tỉnh, thành phố. Ảnh: Hải Minh
Đánh giá cao Bộ chỉ số FTA Index, TS. Nguyễn Văn Thân - Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) cho rằng đây là Bộ Chỉ số có ý nghĩa chiến lược, kết nối cả chính quyền địa phương và doanh nghiệp cùng hành động.
Chính vì vậy, TS Nguyễn Văn Thân đề xuất, Bộ chỉ số FTA Index phải được xếp là một trong những tiêu chí đánh giá, xếp hạng năng lực điều hành của các tỉnh, thành phố.
“Chỉ khi các địa phương coi đây là tiêu chí bắt buộc trong xếp hạng, lãnh đạo tỉnh mới thực sự quan tâm, bố trí nguồn lực và nhân sự để dẫn dắt doanh nghiệp tham gia. Nếu không đưa vào hệ thống chỉ tiêu đánh giá, FTA Index sẽ khó tạo ra sức ép và động lực đủ mạnh” - TS. Nguyễn Văn Thân nhấn mạnh.
Cũng theo TS Nguyễn Văn Thân, để FTA Index thực sự đi vào chiều sâu, bên cạnh yếu tố khách quan về cơ chế chính sách, còn cần yếu tố chủ quan từ chính doanh nghiệp và lãnh đạo địa phương. Nếu lãnh đạo tỉnh “thực sự thích” và coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, họ sẽ bố trí đủ nguồn lực, nhân sự, kết nối hiệp hội để triển khai.
Khi đó, chính quyền địa phương sẽ đóng vai trò “người dẫn đường”, hiệp hội là “cánh tay nối dài”, còn doanh nghiệp là “người lính ở chiến trường” - trực tiếp tận dụng cơ hội thị trường.
Một thực tế được lãnh đạo VINASME chỉ ra là hiện nay, doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tới 97% tổng số doanh nghiệp của cả nước. Tuy nhiên, đa phần chưa có sự chuẩn bị bài bản để tận dụng các ưu đãi từ các FTA. Thiếu người phụ trách, chưa đầu tư nghiên cứu, chưa chuyển từ gia công sang chủ động sản xuất, kinh doanh theo tiêu chuẩn thị trường cao. Điều này khiến khoảng cách giữa cam kết hội nhập và thực thi thực tế còn lớn.
Từ những phân tích thực tế, TS. Nguyễn Văn Thân cho rằng, nếu doanh nghiệp không thay đổi tư duy, không trở thành những “nhà sản xuất và kinh doanh chuyên nghiệp”, họ sẽ khó có thể trụ vững và khai thác các thị trường khó tính như EU, Hoa Kỳ, Canada... - nơi mà nếu làm được sẽ mở ra con đường phát triển bền vững.
Hiệp hội - cầu nối chiến lược hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA
TS Nguyễn Văn Thân nhấn mạnh, là tổ chức đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa, VINASME xác định rõ vai trò của mình trong việc phối hợp với các cơ quan quản lý, đặc biệt là Bộ Công Thương, để xây dựng chương trình hành động cụ thể giúp doanh nghiệp tận dụng tốt hơn các ưu đãi từ FTA.
“VINASME sẽ cùng các đơn vị chức năng như Vụ Chính sách thương mại đa biên phối hợp xây dựng các chương trình chi tiết, phân định rõ trách nhiệm.
Bộ Công Thương đóng vai trò chủ động về cơ chế, còn Hiệp hội sẽ là lực lượng triển khai, vận động doanh nghiệp. Nếu hai bên phối hợp nhịp nhàng, chúng ta có thể tạo ra chuyển biến thực chất, tránh bỏ lỡ những cơ hội quý giá mà các FTA mang lại” - TS. Nguyễn Văn Thân đề xuất.
Thay đổi tư duy của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, từ thụ động sang chủ động thực thi FTA. Ảnh: Hồng Ngọc
Không những vậy, TS. Nguyễn Văn Thân còn nhấn mạnh đến việc đa dạng hóa kênh tuyên truyền, giúp doanh nghiệp hiểu sâu, thấy rõ lợi ích dài hạn của FTA Index. Khi nhận thức được tầm quan trọng, doanh nghiệp sẽ chủ động đầu tư, quan tâm nhiều hơn tới việc thực thi các cam kết FTA.
Bức tranh hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đang bước sang giai đoạn mới, từ ký kết sang thực thi hiệu quả. Trong đó, Bộ chỉ số FTA Index đóng vai trò kim chỉ nam để các địa phương và doanh nghiệp soi chiếu, tự điều chỉnh chiến lược. Còn các hiệp hội ngành nghề mà VINASME là một ví dụ tiêu biểu sẽ là cầu nối thiết thực giữa chính sách và thực tiễn thị trường.
Để thu hẹp khoảng cách thực thi FTA giữa các tỉnh thành trên cả nước, theo TS. Nguyễn Văn Thân cần 3 yếu tố then chốt:
Một là, thể chế hóa FTA Index thành tiêu chí bắt buộc trong đánh giá địa phương, để tạo động lực từ trên xuống.
Hai là, thay đổi tư duy của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, từ thụ động sang chủ động, từ gia công sang phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Ba là, phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý và hiệp hội, xây dựng các chương trình hỗ trợ cụ thể, thiết thực, tập trung vào nhóm doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhưng năng lực còn yếu.
FTA Index không chỉ là một bảng xếp hạng. Đây là tấm gương phản chiếu năng lực hội nhập của cả hệ thống, từ chính quyền địa phương, cộng đồng doanh nghiệp đến các tổ chức hỗ trợ. Việc phát huy vai trò của VINASME tổ chức gắn bó mật thiết với hơn 800.000 doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ góp phần đưa các cam kết hội nhập đi vào thực chất, biến cơ hội thành kết quả cụ thể.
Bộ chỉ số FTA Index 2024 được xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và là kết quả nỗ lực phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp với mục đích nâng cao hơn nữa hiệu quả thực thi các FTA của Việt Nam, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu về tăng trưởng kinh tế, đầu tư và thương mại của Đảng, Nhà nước, Chính phủ Việt Nam.